Rozliczenie bez katharsis. Demon Marcina Wrony a reprezentacje zbrodni w Jedwabnem

• Authors: Mrozek Witold

Title variants

EN

Reckoning without Catharsis: Demon by Marcin Wrona and the Jedwabne Pogrom

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zawiera analizę filmu Marcina Wrony Demon (2015) pod kątem nawiązań do tematu współodpowiedzialności Polaków za zbrodnie na Żydach podczas II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu. Temat główny został osadzony w kontekście poruszających te kwestie filmach dokumentalnych Pawła Łozińskiego Miejsce urodzenia (1992) i Agnieszki Arnold …gdzie mój starszy syn Kain (1999), Sąsiedzi (2001) oraz fabuł m.in. Władysława Pasikowskiego Pokłosie (2012) i Pawła Pawlikowskiego Ida (2013), a przede wszystkim najszerzej dyskutowanego i najbardziej znanego tekstu dramatycznego o sprawie Jedwabnego Nasza klasa (2014) Tadeusza Słobodzianka. Omawiane utwory są analizowane pod kątem sposobu prowadzenia narracji, konstrukcji świata przedstawionego, wreszcie w kontekście formułowanych na ich temat sądów politycznych, historiozoficznych, psychoanalitycznych i moralnych w debacie publicznej.

EN

The article offers an analysis of Demon (2015) – a film by Marcin Wrona – from the comparative perspective of studies on Polish co-responsibility for crimes against Jews during and after WWII. Wrona’s film is placed in context of Polish documentaries addressing that issue: Birthplace (1992) by Paweł Łoziński, Where Is My Elder Son Cain? (1999) and Neighbors (2001) by Agnieszka Arnold, as well as feature films: Aftermath (2012) by Władysław Pasikowski and Ida (2013) by Paweł Pawlikowski, but above all – the most discussed and well-known drama text about the Jedwabne pogrom: Our Class (2014) by Tadeusz Słobodzianek. All these works are compared in terms of the narration, construction of the diegesis, and their political, historiosophical, psychological and moral reception.

Keywords

PL

polskie kino; Zagłada; Jedwabne; Marcin Wrona; Tadeusz Słobodzianek

EN

Polish cinema; Shoah; Jedwabne; Marcin Wrona; Tadeusz Słobodzianek

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2021
• Issue: 116 Kino i tożsamośc społeczna
• Pages: 22-36

Contributors

author

Mrozek Witold

• https://orcid.org/0000-0001-5013-3280

References

• Altman, C. F. R. (1987). W stronę teorii gatunku filmowego (tłum. A. Helman). Kino, (6), ss. 18-22.
• An-ski, S. (2020). Dybuk. Między dwoma światami (tłum. M. Friedman). Warszawa: Agencja Dramatu i Teatru ADiT.
• Czapliński, P. (2016). Zbyt późna nowoczesność. W: J. Żakowski (red.), Reforma kulturowa 2020-2030-2040 (ss. 20-35). Warszawa: Krajowa Izba Gospodarcza.
• Duniec, K., Krakowska, J. (2010). Co się dzieje z „Naszą klasą”?. Dialog, (1), ss. 158-165.
• Dunin, K. (2015, 3 marca). Chamy, Polacy, Żydzi i esteci. Krytyka Polityczna. http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/film/20150303/dunin-chamy-polacy-zydzi-i-esteci
• Górny, G. (2015, 27 kwietnia). Polacy na ławie oskarżonych. wSieci.
• Kolasińska, I. (1998). Kiedy spojrzenie Gorgony budzi upiory: horror filmowy i jego widz. W: K. Loska (red.), Kino gatunków: Wczoraj i dziś (ss. 115-131). Kraków: Rabid.
• Leder, A. (2013). Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Leydon, J. (2015, 13 września). Toronto Film Review: „Demon”. Variety. http://variety.com/2015/film/festivals/demon-review-marcin-wrona-toronto-film-festival-1201592105/
• Masłowska, D. (2008). Między nami dobrze jest. Warszawa: Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża.
• Matuszewski, S. (2008, 20 stycznia). Ogarnął mnie strach. Rozmowa z Agnieszką Arnold. Przegląd, s. 23.
• Mirski, P. (2015, październik). Horror szoł. Dwutygodnik, (170). http://www.dwutygodnik.com/artykul/6175-horror-szol.html
• Morstin, A. (2019). Znaczenie powrotu. O pokrewieństwie „Salta” Tadeusza Konwickiego i „Pokłosia” Władysława Pasikowskiego. W: S. Jagielski, M. Podsiadło (red.), Przygoda kina. Prace dedykowane Profesorowi Tadeuszowi Lubelskiemu (ss. 95-113). Kraków: Universitas.
• Mrozek, W. (2010, 24 października). Czytanka o Jedwabnem. Krytyka Polityczna. http://www.krytykapolityczna.pl/Serwiskulturalny/MrozekCzytankaoJedwabnem/menuid-431.html
• Mrozek, W. (2010). Salto. Kino, (4), ss. 58-59.
• Mrozek, W. (2014, kwiecień). Egzorcyzmowanie legendy. Rozmowa z Weroniką Szczawińską. Dwutygodnik, (130). http://www.dwutygodnik.com/artykul/5160-egzorcyzmowanie-legendy.html
• Niziołek, G. (2013). Polski teatr Zagłady. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Prussak, M. (2010). Świat bez pytań. Teatr, (12), s. 12.
• Rowicki, P. (2015). Przylgnięcie. W: E. Manthey, K. Paprocka, P. Grzymisławski (red.), Ikony, pseudoherosi i zwykli śmiertelnicy. Antologia najnowszego dramatu polskiego (ss. 101-141). Warszawa: Agencja Dramatu i Teatru ADiT.
• Sadowska, M. (2016, 12 września). Porozmawiaj z nią. Rozmowa z Pawłem Łozińskim. Newsweek, (38), ss. 102-105.
• Schreiber, P. (2010). Cudza klasa. Didaskalia, (100), s. 98.
• Smoliński, S. (2015, 22 lutego). Martwa natura, czyli polska historia wg „Idy”. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kultura/film/martwa-natura-czyli-polska-historia-wedlug-idy
• Słobodzianek, T. (2009). Nasza klasa. Historia w XIV lekcjach. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Sobolewski, T. (1992, 26 czerwca). Ludzie dobre i złe. Gazeta Wyborcza, s. 9.
• Sobolewski, T. (2015, 18 września). Festiwal Filmowy w Gdyni: „Żyć nie umierać”, „Noc Walpurgi” i „Demon”, czyli pułapka wielkiego tematu. Gazeta Wyborcza. http://wyborcza.pl/1,75410,18845504,festiwal-filmowy-w-gdyni-zyc-nie-umierac-nocwalpurgi.html
• Żukowski, T. (2014/2015). Fetysz „obiektywności”. „Nasza klasa” Tadeusza Słobodzianka. Studia Litteraria et Historica, (3-4), ss. 109-147. https://doi.org/10.11649/slh.2015.008