Metodologiczne podstawy tworzenia dywergentnych modeli biznesowych

• Authors: Agnieszka Dziubińska

Title variants

EN

Methodological foundations for the creation of divergent business models

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono możliwości wykorzystania myślenia systemowego w tworzeniu modelu biznesu (MB). Takie ujęcie uzasadnia wyróżnienie deliberacji pierwszego porządku, której celem jest ustalenie, w jaki sposób poprawić praktykę systemu na podstawie uczenia się. Ze względu na złożony charakter rozpatrywanej sytuacji w zakresie deliberacji pierwszego porządku odwołano się do założeń metodologii miękkiego myślenia systemowego. Uczenie się ma miejsce z wykorzystaniem metodologii, która stwarza podstawy dla przyszłych wyborów praktyka w zakresie selekcjonowania, adaptowania i łączenia technik, metod i metodologii. Jest to deliberacja drugiego porządku, która w rozpatrywanym przypadku dotyczy praktyki zmierzającej do poprawy systemu, jakim jest MB. Konceptem, który stwarza w tym zakresie interesujące podstawy, są krytyczne heurystyki systemowe. Artykuł kończy charakterystyka innych niż wymienione zasobów systemowych, które mogą być wykorzystywane w tworzeniu modelu biznesu współczesnego przedsiębiorstwa.

EN

The article presents the possibilities of using systems thinking to create a business model. Due to the complex nature of the situation of interest, with regard to the first-order inquiry, the assumptions of Soft System Methodology were used. The aim of the first-order inquiry is to improve the practice of a system with learning lessons from the use of methodology. On that bases future choices of practitioner, concerning selection, adaptation and combination techniques, methods and methodologies are informed. Critical Systems Heuristics is used to guide this second-order inquiry. In the article perspectives for using other system resources in creating of contemporary business model, are also highlighted.

Keywords

PL

Krytyczne heurystyki systemowe; Model biznesu; Myślenie systemowe

EN

Business model; Critical systems heuristics; System thinking

• Publisher: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Journal: Studia Ekonomiczne
• Year: 2016
• Volume: 267
• Pages: 7-26

Contributors

author

Agnieszka Dziubińska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. Wydział Zarządzania. Katedra Zarządzania Przedsiębiorstwem

References

• Ackoff R.L. (1981), Creating the Corporate Future, Wiley, New York.
• Ashby W.R. (1956), An Introduction to Cybernetics, Chapman & Hall, London, UK.
• Baden-Fuller C., Morgan M.S. (2010). Business Models as Models, „Long Range Planning”, Vol. 43.
• Beer S. (1985), Diagnosing the System for Organizations, Wiley, New York.
• Beer S. (1984), The Viable System Model: Its Provenance, Development, Methodology and Pathology, „The Journal of the Operational Research Society”, Vol. 35.
• Beer S. (1959), Cybernetics and Management, English Universities Press, London.
• Brand S. (1994), How Buildings Learn: what Happens after They’re Built, Viking, New York.
• Brown M. (1996), A Framework for Assessing Participation [w:] R.L. Flood, N.R.A. Romm (eds.), Critical Systems Thinking: Current Research and Practice, Plenum, New York.
• Checkland P.B. (1999), Systems Thinking, Systems Practice. Includes a 30-Year Retrospective, John Wiley & Sons, Chichester.
• Checkland P.B. (1981), Systems Thinking, Systems Practice, Wiley, New York.
• Checkland P.B., Holwell S. (1998), Information, Systems and Information Systems: Making Sense of the Field, John Wiley & Sons, Chichester.
• Checkland P.B., Scholes J. (1990), Soft Systems Methodology in Action, Wiley, New York.
• Churchman C.W. (1971), The Design of Inquiring Systems, Basic Books, New York.
• Churchman C.W. (1970), Operations Research as a Profession, „Management Science”, Vol. 17.
• Churchman C.W. (1969), The Systems Approach, Delta Book.
• Coyle R.G. (1996), System Dynamics Modelling: A Practical Approach, Chapman and Hall, London.
• Cunliffe A.L. (2004), On Becoming a Critically Reflexive Practitioner, „Journal of Management Education”, Vol. 28, No. 4.
• Dziubińska A. (2015a), Konceptualna charakterystyka przedsiębiorstwa międzynarodowego – przedsiębiorstwo tradycyjne, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” (w druku).
• Dziubińska A. (2015b), Konceptualna charakterystyka przedsiębiorstwa międzynarodowego – przedsiębiorstwo współczesne, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” (w druku).
• Dziubińska A. (2015c), Divergent and Convergent Approach to Strategy Process of Mncs – an Evolutionary Approach, „International Journal of Arts & Sciences”, Vol. 8, No. 1.
• Flood R.L., Jackson M.C. (eds.) (1991), Critical Systems Thinking: Directed Reading, John Wiley & Sons, Chichester, New York.
• Flood R.L., Jackson M.C. (1991), Creative Problem Solving: Total Systems Intervention, John Wiley & Sons, Chichester.
• Foerster H. von (1995), Ethics and Second Order Cybernetics, „Stanford Humanities Review”, Vol. 4, No. 2.
• Forrester J.W. (1961), Industrial Dynamics, MIT Press, Cambridge, MA.
• Gregory W.J. (2000), Transforming Self and Society: A „Critical Appreciation” Model, „Systemic Practice and Action Research”, Vol. 13.
• Gregory W.J., Romm N.R.A. (2001), „Critical Facilitation” Learning through Intervention in Group Processes, „Management Learning”, No. 32, Vol. 4.
• Hardy C., Philips N., Clegg S. (2001), Reflexivity in Social Studies: A Studies of the Production of the Research Subject, „Human Relations”, Vol. 54.
• Holland R. (1999), Reflexivity, „Human Relations”, Vol. 52, No. 4.
• Ivanov K., Critical Systems Thinking and Information Technology, „Journal of Applied Systems Analysis”, Vol. 18.
• Jackson M. (2006), Beyond Problem Structuring Methods: Reinventing the Future of Or/MS, „Journal of the Operational Research Society”, Vol. 57.
• Jackson M. (2003), Systems Thinking: Creative Holism for Managers, Wiley, Chichester.
• Jackson M. (2001), Critical Systems Thinking and Practice, „European Journal of Operational Research”, Vol. 128.
• Jackson M.C. (2000), Systems Approach to Management, Springer, London.
• Jackson M.C. (1991), The Origins and Nature of Critical Systems Thinking, „Systems Practice”, Vol. 4.
• Jackson M.C. (1991), Systems Methodology for the Management Sciences, Plenum Press, New York.
• Jackson M.C. (1985), Systems Inquiring Competence and Organizational Analysis, Proceedings of the 1985 Meeting of the Society for General Systems Research, Louisville, KY.
• Jackson M.C. (1985), Social Systems Theory and Practice: The Need for a Critical Approach, „International Journal of General Systems”, Vol. 10.
• Jackson M.C. (1985), The Itinerary of a Critical Approach: Review of Ulrich’s „Critical Heuristics of Social Planning”, „Journal of the Operational Research Society”, Vol. 36.
• Jackson M.C. (1982), The Nature of „Soft” Systems Thinking: The Work of Churchman, Ackoff and Checkland, „Journal of Applied Systems Analysis”, Vol. 9.
• Jackson M.C., Keys P. (1984), Towards a System Of Systems Methodologies, „Journal of the Operations Research Society”, Vol. 35, No. 6.
• Jędralska K. (2010), Kontekst niepewności w procesie zarządzania strategicznego [w:] K. Jędralska (red.), Zarządzanie niepewnością, AE w Katowicach, Katowice.
• Jędralska K., Dziubińska A., Komańda M. (2013, 2014), Podstawy metodologiczne tworzenia modeli biznesowych, Działalność statutowa w części dotyczącej potencjału badawczego 2013-2015, UE w Katowicach (niepublikowane).
• Johnson P., Duberley J. (2003), Reflexivity in Management Research, „Journal of Management Studies”, Vol. 40, No. 5.
• Johnson P., Duberley J. (eds.) (2000), Understanding Management Research, SAGE Publications Ltd., London.
• Kawalek J., Jayaranta N. (2003), Benchmarking the Process of „Interpretative” Research in Information System, „Benchmarking: An International Journal”, Vol. 10.
• Maani K.E., Cavana R.Y. (2000), Systems Thinking and Modelling: Understanding Change and Complexity, Prentice Hall, Auckland.
• Marti J., Villasante T.R. (2009), Quality in Action Research: Reflections for Second- -Order Inquiry, „Systemic Practice and Action Research”, Vol. 22, No. 5.
• Maturana H., Varela F. (1998), The Tree of Knowledge: The Biological Roots of Human Understanding, Shambhala Publications, Boston.
• Mason R.O., Mitroff I.I. (1981), Challenging Strategic Planning Assumptions: Concepts, Techniques, and Methods, Wiley, New York.
• Midgley G. (2011), Theoretical Pluralism in Systemic Action Research, „Systems Practice and Action Research”, Vol. 24.
• Midgley G. (2001), Systems Thinking for the 21st Century [w:] G. Ragsdell, J. Wilby (eds.) Understanding Complexity, Kluwer Academic/Plenum Publisher, New York.
• Midgley G. (1997), Developing the Methodology of TSI: From the Oblique Use of Methods to Creative Design, „Systems Practice”, Vol. 10.
• Midgley G., Munlo I., Brown M. (1998), The Theory and Practice of Boundary Critique: Developing Housing Services for Older People, „Journal of the Operational Research Society”, Vol. 49.
• Midgley G., Munlo I., Brown M. (1997), Sharing Power: Integrating User Involvement and Multi-Agency Working to Improve Housing for Older People, Policy Press, London.
• Mingers J. (1997), Systems Topologies in the Light of Autopoiesis: A Reconceptualization of Boulding’s Hierarchy, and a Typology of Self-Referential Systems, „Systems Research and Behavioural Science”, Vol. 14, No. 5.
• Mingers J.C. (1984), Subjectivism and Soft Systems Methodology – a Critique, „Journal of Applied Systems Analysis”, Vol. 11.
• Morecroft J.D.W., Sterman J.D. (eds.) (1994), Modeling for Learning Organizations, Productivity Press, Oregon.
• Munro N. (ed.) (1999), Symbolic Methods in Control Systems Analysis and Design, IEE Control Engineering Series, Vol. 56.
• Nooteboom S. (2006), Adaptive Networks: The Governance for Sustainable Development, Eburon, Delft.
• Pentland B.T., Feldman M.S. (2007), Narrative Networks: Patterns of Technology and Organization, „Organization Science”, Vol. 18, No. 5.
• Preskill H., Torres D.R.T. (1999), Evaluative Inquiry for Learning in Organizations, Sage Publications, Thousand Oak.
• Reason P. (2006), Action Research [w:] M. Bevir (ed.), Encyclopedia of Governance, Sage Publications, Thousand Oaks.
• Rescher N. (1996), Process Metaphysics: an Introduction to Process Philosophy, State University of New York Press, Albany.
• Rokita J. (2005), Zarządzanie strategiczne: tworzenie i utrzymywanie przewagi konkurencyjnej, PWE, Warszawa 2005.
• Rokita J. (2009), Dynamika zarządzania organizacjami, UE w Katowicach, Katowice.
• Rokita J. (2011), Myślenie systemowe w zarządzaniu organizacjami, UE Katowicach, Katowice.
• Romm N.R. (1995), Knowing as Intervention, „Systems Practice”, Vol. 8, No. 2.
• Sterman J.D. (1994), Learning in and about Complex Systems, „Systems Dynamics Review”, Vol. 10.
• Ulrich W. (2000), Reflective Practice in the Civil Society: the Contribution of Critically Systemic Thinking, „Reflective Practice”, Vol. 1, No. 2.
• Ulrich W. (1996), A Primer to Critical Systems Heuristics for Action Researchers, Centre for Systems Studies, Hull.
• Ulrich W. (1987), Critical Heuristics of Social Systems Design, „European Journal of Operational Research”, Vol. 31, No. 3.
• Ulrich W. (1986), Critical Heuristics of Social Systems Design, Working Paper 10, Dept. of Management Systems and Sciences, University of Hull, Hull, UK.
• Ulrich W. (1983), Critical Heuristics of Social Planning: a New Approach to Practical Philosophy, Haupt, Berne.
• Umpleby S. (2007), Reflexivity in Social Systems: the Theories of George Soros, „Systems Research and Behavioral Science”, Vol. 24.
• Vennix J.A.M. (1996), Group Model-Building: Facilitating Team Learning Using System Dynamics, John Wiley & Sons, Chichester.
• Wiener N. (1961), Cybernetics, John Wiley & Sons and M.I.T. Press, New York and Cambridge, Mass.
• Willmott H. (1989), OR as a Problem Situation: From Soft Systems Methodology to Critical Science [w:] M.C. Jackson, P. Keys, A. Cropper (eds.), OR and the Social Sciences, Plenum Press, New York.

Identifiers

ISSN

2083-8611