Le noeud tragique de la vie. Berdiaeff en dialogue avec Dostoïevski et Nietzsche

• Authors: Błaszczyk Wojciech

Title variants

PL

Tragiczny węzeł życia. Bierdiajewa dialog z Dostojewskim i Nietzschem

• Languages of publication: FR

Abstracts

PL

Cała antropologia Bierdiajewa osnuta jest na nadrzędnej wartości wolności. Wolność jest tu „pojęciem granicznym”: niedefiniowalna, należy do niebytu, który poprzedza istnieniem wszelki byt, nawet byt Boży. Z dynamiki tej wolności wynika nieuchronnie tragedia, którą wolność rodzi i która rodzi się ze zdrady wolności. Główną postacią tragedii jest możliwość radykalnego odejścia człowieka od Boga, popadnięcia w arbitralność, w samowolę. Bierdiajew znajduje jej ucieleśnienie literackie u Dostojewskiego w charakterze Dimitra Karamazowa lub bardziej jeszcze w Kiriłowie w Biesach, który chce stać się bogiem na miejsce Boga, Człowieko-bogiem w przeciwieństwie do idei bogo-człowieczeństwa, jaką głosi chrześcijaństwo. Inną postacią tragedii jest złe dobro, czyli dyktatura dobra, opisana przez Dostojewskiego w Legendzie o Wielkim Inkwizytorze. Nadużycie wolności lub zanegowanie wolności rodzi zło, a świadomość zła rodzi cierpienie. Człowiek stara się pokonać tę świadomość. Bierdiajew przywołuje tu doświadczenie Nietzschego, który pragnął wybić się poza dobro i zło. Ale jego droga na skróty do raju okazuje się niebezpiecznym bezdrożem. Zła i dobra bowiem trzeba doświadczyć aż do cierpienia, aż do wyczerpania świadomości. Cierpienia nikt nie może uniknąć, przedstawia się ono niemal jako wartość rodząca świadomość, sens duchowy życia. Człowiek wyzbyty cierpienia, człowiek atragiczny nie mogłby być bytem duchowym, nie byłby już człowiekiem, mówi Bierdiajew, znajduje potwierdzenie swoich słów także u Kierkegaarga, dla którego lęk jest kategorią duchową. Tragedia, cierpienia, zło i dobro są wartościami osobowymi. Żadna z niech nie potrafiłaby zaistnieć bez istnienia osoby wolnej, duchowej, osoby, która jest centrum kosmosu. Antropocentryzm Bierdiajewa każe mu dostrzec w tragicznej wolności źródło godności człowieka. Rezygnując z tragedii, podporządkowując się konieczności czy to w systemie teokratycznym, czy komunistycznym, człowiek wyzbywa się wolności i swojej przyrodzonej godności. Tylko w ogniu dramatycznej wolności, w centrum swego cierpiącego człowieczeństwa możemy dostąpić przebóstwienia, wyniesienia godności do jej prawdziwego bogo-człowieczego wymiaru. Ani nietzscheańska droga nadczłowieka bez Boga, ani droga Człowieka przeciw Bogu nie daje odpowiedzi na pytanie o godność człowieka. Jedynie teandryczny obraz bogo-człowieczeństwa wcielony w Chrystusie może stać się odpowiedzią na poszukiwania wolności, rozwiązaniem węzła tragedii, zacieśniającego się wokół ludzkiej egzystencji.

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi/Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie
• Journal: Łódzkie Studia Teologiczne
• Year: 2004
• Volume: 13
• Pages: 23-44

Contributors

author

Błaszczyk Wojciech