PL
Celem artykułu jest przedstawienie dorobku i aktualnego stanu pedagogiki krytycznej w Polsce, źródeł jej inspiracji oraz analiz teoretycznych i praktyk edukacyjnych. Nazwa „pedagogika krytyczna” jest przyjęta jako wspólne miano komplementarnych i synergicznych teorii pedagogicznych, praktyk badawczych i działań praktycznych, których przedmiotem są mechanizmy podmiotowego wyzwalania się z doświadczanej i rozumianej opresji do odpowiedzialnego i odważnego uczestniczenia w życiu społecznym. W tekście przybliżone są pola problemowe współczesnych „szczegółowych” pedagogik krytycznych, których wspólnym celem odkrywanie i zmienianie tych miejsc i praktyk, w których tworzy się warunki doświadczania sprawczości zorientowanej na osiąganie uznania, wolności i sprawiedliwości. Są to: pedagogika emancypacyjna, krytyczna pedagogika oporu, krytyczna pedagogika rodzaju oraz pedagogika uznania. Tekst zawiera też opisy praktyk w krytycznym paradygmacie badawczym, które są podstawą rozpraw naukowych i działań edukacyjnych.