Proliferacja jako narzędzie podtrzymujące ewolucję człowieka w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda z okresu umiarkowanego

• Authors: Krzysztof J. Kilian

Title variants

EN

Proliferation as a Factor Maintaining Human Evolution in the Light of Paul K. Feyerabend’s Early Philosophy

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W umiarkowanym okresie swojej twórczości Feyerabend utrzymywał, że wzajemne oddziaływanie zasad proliferacji i uporczywości może przyspieszać pożyteczne biologicznie mutacje oraz może być jedynym dostępnym środkiem służącym do zapobiegania stagnacji naszego gatunku. Celem tego artykułu jest rekonstrukcja poglądów Feyerabenda na to zagadnienie oraz nadanie im określonej interpretacji, pozwalającej uniknąć pewnych problemów, do których te poglądy prowadzą. Przekonanie, że można przyspieszać biologicznie pożyteczne mutacje za pomocą formułowania i bronienia hipotez, sugeruje, przynajmniej na pierwszy rzut oka, podejście lamarkistowskie - teorię zmienności ukierunkowanej. Tę myśl Feyerabenda da się również rozumieć w duchu teorii zmienności nieukierunkowanej, a więc na modłę darwinowską, co sugeruje wyrażenie "może przyspieszać". Obydwa ujęcia prowadzą jednak do poważnych trudności. Lamarkistowskie uważane jest obecnie za błędne, zaś zgodnie z darwinowskim zmiany adaptacyjne zachodzą bardzo powoli. Biologicznie pożyteczne efekty współdziałania proliferacji i uporczywości pojawić się mogą po niesłychanie długim okresie czasu. Jego myśl, że wzajemne oddziaływanie proliferacji i uporczywości może być jedynym dostępnym środkiem zapobiegania stagnacji naszego gatunku najlepiej jest rozumieć w duchu kulturowej ewolucji człowieka, która ma charakter lamarkistowski.

EN

In his early philosophy, Feyerabend claimed that the interaction between the principles of proliferation and tenacity may increase the tendency towards useful biological mutations. He also maintained that the interplay between the two principles may be the only possible way of preventing the human species from stagnation. I try to rectify some problems of Feyerabend’s approach. The claim that it is possible to increase the tendency towards useful biological mutations by means of generating and defending hypotheses seemingly implies Lamarckism, i.e. the theory of directed variation. However, it could also be incorporated into Darwinism, i.e. the theory of undirected variation (it is suggested by the phrase “may increase”). Both approaches lead to serious difficulties: Lamarckism is rejected by the mainstream biology; Darwinian adaptive changes are very slow. Biologically useful effects of interplay between proliferation and tenacity may come out after a very long time. Feyerabendian conviction that interaction between proliferation and tenacity may be the only possible way of preventing our species from stagnation should be understood in the light of human cultural evolution, and the latter is of course Lamarckian.

Keywords

PL

Paul K. Feyerabend; proliferacja; uporczywość; kulturowa ewolucja

EN

Paul K. Feyerabend; proliferation; tenacity; cultural evolution

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
• Journal: Filozoficzne Aspekty Genezy
• Year: 2013
• Volume: 10
• Pages: 179-202

Contributors

author

Krzysztof J. Kilian

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Karl R. POPPER, Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Tom 1. Urok Platona, przeł. Halina Krahelska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
• Karl R. POPPER, „Ku racjonalnej teorii tradycji”, w: Karl R. POPPER, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 208-232.
• Karl R. POPPER, „O źródłach wiedzy i niewiedzy”, w: Karl R. POPPER, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 11-57.
• Karl R. POPPER, „Z powrotem do presokratyków”, w: Karl R. POPPER, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 233-281.
• Geoffrey S. KIRK, „Popper on Science and the Presocratics”, Mind: A Quarterly Review of Philosophy 1960, vol. 69, no. 275, s. 318-339.
• Paul K. FEYERABEND, „Wyjaśnianie, redukcja i empiryzm”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 62-151.
• Paul K. FEYERABEND, „Ku pocieszeniu specjalisty”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 200-250.
• Otto NEURATH, „Unifikacja nauki jako zadanie”, przeł. Artur Koterski, w: Artur KOTERSKI (red.), Naukowa koncepcja świata. Koło Wiedeńskie, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010, s. 206-214.
• Kazimierz JODKOWSKI, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm- kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998.
• John PRESTON, Feyerabend: Philosophy, Science and Society, Polity Press, Cambridge, UK, Blackwell, Malden, Massachusetts 1997.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Filozofia nauki Paula K. Feyerabenda. Stadium umiarkowane”, Studia Filozoficzne 1979, nr 11 (168), s. 59-75.
• Kazimierz JODKOWSKI, „«Wszystko ujdzie». Anarchizm epistemologiczny Paula K. Feyerabenda”, Akcent 1982, nr 2 (8), s. 127-134.
• Paul K. FEYERABEND, „Problems of Empiricism”, w: Robert G. COLODNY (ed.), Beyond the Edge of Certainty. Essays in Contemporary Science and Philosophy, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey 1965, s. 145-260.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Od krytycznego racjonalizmu do anarchizmu metodologicznego”, w: Andrzej L. ZACHARIASZ (red.), Profile racjonalności, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1988, s. 135-158.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Nauka w oczach Feyerabenda”, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Czy sprzeczność może być racjonalna?, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 4, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1986, s. 271-289.
• Kazimierz JODKOWSKI, Wspólnoty uczonych, paradygmaty i rewolucje naukowe, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 22, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1990.
• Paul K. FEYERABEND, Science in a Free Society, Verso, London 1983.
• Paul K. FEYERABEND, „Two Letters of Paul Feyerabend to Thomas Kuhn on a Draft to The Structure of Scientific Revolutions”, ed. Paul Hoyningen-Huene, Studies in History and Philosophy of Science 1995, vol. 26, no. 3, s. 353-387.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Polskie wydanie rozpraw Feyerabenda”, Studia Filozoficzne 1981, nr 2 (183), s. 159-169.
• Paul K. FEYERABEND, „On the «Meaning» of Scientific Terms”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 97-103.
• Paul K. FEYERABEND, „An Attempt at a Realistic Interpretation of Experience”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 17-36.
• Paul K. FEYERABEND, „The Problem of the Existence of Theoretical Entities”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers. Vol. 3. Knowledge, Science and Relativism, ed. John Preston, Cambridge University Press, Cambridge 1999, s. 16-49.
• Paul K. FEYERABEND, „Jak być dobrym empirystą? Wezwanie do tolerancji w kwestiach epistemologicznych”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 23-61.
• Paul K. FEYERABEND, „Reply to Criticism. Comments on Smart, Sellars and Putnam”, w: Robert S. COHEN and Marx W. WARTOFSKY (eds.), In Honor of Philipp Frank, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 2, D. Riedel Publishing Company, Dordrecht — Holland 1965, s. 223-261.
• Paul K. FEYERABEND, „Reply to Criticism. Comments on Smart, Sellars and Putnam”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 104-131.
• John MCEVOY, „A «Revolutionary» Philosophy of Science: Feyerabend and the Degeneration of Critical Rationalism into Skeptical Fallibilism”, Philosophy of Science 1975, vol. 42, no. 1, s. 49-66.
• Frederick SUPPE, „Search for Philosophic Understanding of Scientific Theories”, w: Frederick SUPPE (ed.), The Structure of Scientific Theories, University of Illinois Press, Urbana — Chicago — London 1977, s. 1-241.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Bronię Feyerabenda”, Człowiek i Światopogląd 1982, nr 203, s. 48-51.
• Krzysztof J. KILIAN, „Lakatosowska periodyzacja twórczości Feyerabenda”, Studia Philosophica Wratislaviensia 2012, vol. VII, fasc. 4, s. 21-43.
• Paul K. FEYERABEND, „Realizm i instrumentalizm. Uwagi o logice potwierdzania przez fakty”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 152-193.
• Paul K. FEYERABEND, „Outline of a Pluralistic Theory of Knowledge and Action”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers. Vol. 3. Knowledge, Science and Relativism, ed. John Preston, Cambridge University Press, Cambridge 1999, s. 104-111.
• Grzegorz MALEC, „Naturalizm metodologiczny w sporze ewolucjonizmu z kreacjonizmem w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2012, t. 9, s. 131-154, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=241 (23.11.2013).
• Isaac NEWTON, Matematyczne zasady filozofii przyrody, przeł. Jarosław Wawrzycki, Copernicus Center Press, Kraków 2011.
• Henri POINCARÉ, Nauka i Metoda, przeł. Mieczysław H. Horwitz, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa 1912.
• Henri POINCARÉ, Nauka i Hypoteza, przeł. Mieczysław H. Horwitz, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa, Lwów 1908.
• Joseph AGASSI, Science and Its History. A Reassessment of the Historiography of Science, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 253, Springer 2008.
• William H. AUSTIN, „Paradigms, Rationality, and Partial Communication”, Zeitschrift für allgemeine Wissenschaftstheorie 1972, Bd. III/2, s. 203-218.
• Paul K. FEYERABEND, „Review of Erkenntnislehre. By V. Kraft”, British Journal for the Philosophy of Science 1963, vol. 13, no. 52, s. 319-323.
• Paul K. FEYERABEND, „Introduction to Volumes 1 and 2”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. ix-xiv.
• Richard B. HOWARD, „Theoretical Reduction: The Limits and Alternatives to Reductive Methods in Scientific Explanation”, Philosophy of the Social Sciences 1971, vol. 1, no. 1, s. 83-100.
• David JARY, „Beyond Objectivity and Relativism: Feyerabend’s «Two Argumentative Chains» and Sociology”, w: Piotr BUCZKOWSKI (ed.), The Social Horizon of Knowledge, Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and Humanities, vol. 22, Rodopi — Amsterdam — Atlanta 1991, s. 39-57.
• Paul K. FEYERABEND, „Knowledge Without Foundations”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers. Vol. 3. Knowledge, Science and Relativism, ed. John Preston, Cambridge University Press, Cambridge 1999, s. 50-77.
• Paul K. FEYERABEND, „Physik und Ontologie”, Wissenschaft und Weltbild: Monatsschrift für alle Gebiete der Forschung 1954, Bd. 7, s. 464-476.
• „Die Revision wissenschaftlicher Theorien”, w: Paul WEINGARTNER (Hrsg.), Grundfragen der Wissenschaften und ihre Wurzeln in der Metaphysik, Fünftes Forschungsgespräch, Universitätsverlag Anton Pustet, Salzburg und München 1967, s. 232-242.
• Kazimierz JODKOWSKI, „O dwu rodzajach niewspółmierności interteoretycznej w ujęciu Paula K. Feyerabenda”, Studia Filozoficzne 1980, nr 7 (176), s. 79-91.
• Kazimierz JODKOWSKI, Teza o niewspółmierności w ujęciu Kuhna i Feyerabenda, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 1, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1984.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Problem wyboru spośród niewspółmiernych teorii (analiza stanowiska P.K. Feyerabenda z tzw. okresu umiarkowanego)”, Studia Filozoficzne 1984, nr 1 (218), s. 109-120.
• Joachim JUNG, „Paul K. Feyerabend. Last Interview”, w: John PRESTON, Gonzalo MUNÉVAR, and David LAMB (eds.), The Worst Enemy of Science? Essays in Memory of Paul Feyerabend, Oxford University Press, New York — Oxford 2000, s. 159-168.
• Renato PARASCANDALO and Vittorio HÖSLE, „Three Interviews with Paul K. Feyerabend”, Teleos. A Quarterly Journal of Critical Thought 1995, no. 102, s. 115-148.
• List Paula K. Feyerabenda do Imre Lakatosa z 20 stycznia 1972 roku, w: Imre LAKATOS and Paul K. FEYERABEND, For and Against Method: Including Lakatos’s Lectures on Scientific Method and the Lakatos-Feyerabend Correspondence, ed. Matteo Motterlini, The University of Chicago Press, Chicago — London 1999, s. 272.
• Paul K. FEYERABEND, Przeciw metodzie, przeł. Stefan Wiertlewski, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1996.
• Denise RUSSELL, „Anything Goes”, Social Studies of Science 1983, vol. 13, no. 3, s. 437-464.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Wybór teorii według Feyerabenda”, w: Wojciech SADY, Ludwik Fleck o społecznej naturze poznania, Filozofia Polska XX Wieku, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000, s. 132-136.
• Peter ACHINSTEIN, „Proliferation. Is It a Good Thing?”, w: John PRESTON, Gonzalo MUNÉVAR, and David LAMB (eds.), The Worst Enemy of Science? Essays in Memory of Paul Feyerabend, Oxford University Press, New York — Oxford 2000, s. 37-46.
• Gonzalo MUNÉVAR, „A Rehabilitation of Paul Feyerabend”, w: John PRESTON, Gonzalo MUNÉVAR, and David LAMB (eds.), The Worst Enemy of Science? Essays in Memory of Paul Feyerabend, Oxford University Press, New York — Oxford 2000, s. 58-79.
• Val DUSEK, „Brecht and Lukács as Teachers of Feyerabend and Lakatos: the Feyerabend — Lakatos Debate as Scientific Recapitulation of the Brecht — Lukács Debate”, History of the Human Sciences 1998, vol. 11, no. 2, s. 25-44.
• Игор C. НАРСКИЙ, „Пол Фейерабенд и киризис »постпозитивистской« методологии”, w: Пол ФЕЙЕРАБЕНД, Избранные труды по методоло- гии науки, Прогресс, Москва 1986, s. 5-28.
• Thomas J. Hickey (History of Twentieth-Century Philosophy of Science, www.philsci.com 2005, t. 6, http://www.philsci.com/pdf/BOOKVI.pdf (23.03.2013).
• Paul K. FEYERABEND, „Science, Freedom, and the Good Life”, The Philosophical Forum 1968, vol. 1, no. 2, s. 127-135.
• Wojciech SADY, Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana, Monografie FNP, Wydawnictwo Funna, Wrocław 2000.
• Karl R. POPPER, „O chmurach i zegarach”, w: Karl R. POPPER, Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, przeł. Adam Chmielewski, Biblioteka Współczesnych Filozofów, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 266-324.
• Jean-Baptiste de LAMARCK, Filozofia zoologii, przeł. Krystyna Zaćwilichowska, w: Kazimierz PETRUSEWICZ (red.), Teoria ewolucji w wypisach. Lamarck, Wallace, Darwin, Wiedza Powszechna, Warszawa 1959, s. 25-75.
• Krzysztof ŁASTOWSKI, „Dwieście lat idei ewolucji w biologii. Lamarck — Darwin — Wallace”, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2009, t. 58, nr 3-4, s. 257-271.
• Stephen Jay GOULD, Niewczesny pogrzeb Darwina. Wybór esejów, przeł. Nina Kancewicz- Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, PIW, Warszawa 1991.
• Ernst MAYR, „Jakie jest miejsce człowieka w ewolucji”, http://www.wiw.pl/biblioteka/biologia_mayr/03.asp (23.03.2013).
• Marx W. WARTOFSKY, „How to Be a Good Realist”, w: Gonzalo MUNÉVAR (ed.), Beyond Reason. Essays on the Philosophy of Paul K. Feyerabend, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 132, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht — Boston — London 1991, s. 25- 40.
• Adam GROBLER, Metodologia nauk, Kompendia Filozoficzne, Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
• Adam CHMIELEWSKI, Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
• Józef DĘBOWSKI, „Filozofia nauki”, w: Stefan OPARA, Andrzej KUCNER i Beata ZIELEWSKA-RUDNICKA (red.), Podstawy filozofii, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2009, s. 158-180.
• Paul K. FEYERABEND, „On the Improvement of the Sciences and the Arts and the Possible Identity of the Two”, w: Robert S. COHEN and Marx W. WARTOFSKY, Proceedings of the Boston Colloquium for the Philosophy of Science, 1964/1966. In Memory of Norwood Russell Hanson, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 3, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht 1967, s. 387- 415.
• Paul K. FEYERABEND, „A Note on the Problem of Induction”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 203-206.
• Paul K. FEYERABEND, „The Structure of Science”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers. Vol. 2. Problems of Empiricism, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 52-64.
• Paul K. FEYERABEND, „More Letters by Paul Feyerabend to Thomas S. Kuhn on Proto-Structure”, ed. Paul Hoyningen-Huene, Studies in History and Philosophy of Science 2006, vol. 37, no. 1, s. 610-632.
• Paul K. FEYERABEND, „Professor Bohm’s Philosophy of Nature”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 219-235.
• Paul K. FEYERABEND, „Linguistic Arguments and Scientific Method”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 146-160.
• List Paula K. Feyerabenda do Imre Lakatosa z 11 marca 1970 roku, w: Imre LAKATOS and Paul K. FEYERABEND, For and Against Method: Including Lakatos’s Lectures on Scientific Method and the Lakatos-Feyerabend Correspondence, ed. Matteo Motterlini, The University of Chicago Press, Chicago — London 1999, s. 196.
• Ian STEVENSON, „What Are the Irreducible Components of the Scientific Enterprise?”, Journal of Scientific Exploration 1999, vol. 13, no. 2, s. 257-270.
• Włodzimierz I. LENIN, „Organizacja partyjna a partyjna literatura”, w: Włodzimierz I. LENIN, Dzieła. Tom 10. Listopad 1905-czerwiec 1906, przekład anonimowy, Książka i Wiedza, Warszawa 1955, s. 29-35.
• Włodzimierz I. LENIN, Dzieła. Tom 14. 1908. Materializm a empiriokrytycyzm, przekład anonimowy, Książka i Wiedza, Warszawa 1955.
• Paul K. FEYERABEND, „Dialectical Materialism and the Quantum Theory”, Slavic Review 1966, vol. 25, no. 3, s. 414-417.
• Paul K. FEYERABEND, „Classical Empiricism”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers. Vol. 2. Problems of Empiricism, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 34-51.
• Bas C. VAN FRAASSEN, „Sola Experientia — Feyerabend’s Refutations of Classical Empiricism”, Philosophy of Science 1996, vol. 64, Supplement, s. 385-395.
• Elizabeth A. LLOYD, „The Anachronistic Anarchist”, Philosophical Studies 1996, vol. 81, nos. 2-3, s. 247-261.
• Paul K. FEYERABEND, „Materialism and the Mind-Body Problem”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 159-175.
• Dariusz SAGAN, „Problem religijnego charakteru teorii inteligentnego projektu”, Studia Philosophica Wratislaviensia 2011, vol. 6, fasc. 4, s. 55-74.
• Piotr BYLICA and Dariusz SAGAN, „God, Design, and Naturalism: Implications of Methodological Naturalism in Science for Science-Religion Relation”, Pensamiento 2008, vol. 64, núm. 242, s. 621-638.
• Dariusz SAGAN, „Naturalizm metodologiczny a zagadnienie prawdy w nauce”, w: Andrzej L. ZACHARIASZ (red.), Poznanie a prawda, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009, s. 167-173.
• List Paula K. Feyerabenda do Imre Lakatosa z 18 września 1969 roku, w: Imre LAKATOS and Paul K. FEYERABEND, For and Against Method: Including Lakatos’s Lectures on Scientific Method and the Lakatos-Feyerabend Correspondence, ed. Matteo Motterlini, The University of Chicago Press, Chicago — London 1999, s. 176.
• Paul K. FEYERABEND, Zabijanie czasu, przeł. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996.
• Radosław PLATO, „Funkcjonowanie sprzeczności w naukach przyrodniczych w ujęciu Paula K. Feyerabenda i Gonzalo Munévara”, Appendix. Czasopismo Filozoficzno-Kulturowe 2012, t. 1, s. 145-167, http://appendix.ifil.uz.zgora.pl/rocznik.pdf (12.06.2012).
• Paul K. FEYERABEND, Farewell to Reason, Verso, London — New York 1996.