Funkcjonowanie uwagi u dzieci w wieku wczesnoszkolnym: grupy ryzyka

• Authors: Anna Nowotnik

Title variants

Attentional functioning patterns in early school children: risk groups

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki badania, którego celem była diagnoza poziomu funkcjonowania uwagi dzieci w wieku wczesnoszkolnym (klasy I–III) i wyłonienie ewentualnych grup ryzyka. W badaniu przeprowadzonym w dwóch poznańskich szkołach podstawowych wzięło udział 256 dzieci (33% z klasy I, 31% z klasy II i 36% z klasy III). Pomiarom poddano parametry uwagi: koncentracja, spostrzegawczość, impulsywność, nieuważność oraz zdolność hamowania poznawczego. Do pomiaru hamowania poznawczego zastosowano trójkolorową wersję testu Stroopa. Pozostałe parametry zbadano za pomocą testu uwagi D2. Metoda k-średnich analizy skupień na przypadkach pozwoliła wyodrębnić pięć podgrup dzieci, które ze względu na profil uwagi nazwano: „przeciętni”, „skoncentrowani”, „nieskoordynowani”, „impulsywni” i „rozkojarzeni”. W skupieniu „przeciętni” większość stanowili uczniowie klasy I, zaś w skupieniu „skoncentrowani” – uczniowie klasy III. W skupieniu „impulsywni” znalazło się istotnie więcej dziewczynek.

EN

The main purpose of the paper was to analyse the characteristics of attention in early school children and to identify risk groups. The study involved 256 primary school children in grades I–III. First, second and third grade pupils made up 33%, 31% and 36% of the sample, respectively. Five attention measures (concentration, perception, impulsivity, inattention and cognitive inhibition) were investigated. The three-colour version of the Stroop Test (1935) was applied as the cognitive inhibition task. The D2 Test of Attention by R. Brickenkamp (Polish version by E. R. Dajek, 2003) was used to measure concentration, perceptual abilities, impulsiveness and inattention. The cluster analysis method of k-means was used. Five significantly different groups of children were identified, classified as: ‘uncoordinated’, ‘average’, ‘impulsive’, ‘focused’ and ‘distracted’. Only the ‘average’ and ‘focused’ revealed the significant dominance of certain age groups regarding concentration. In the case of ‘average’, most children were in grade I, while in the case of ‘focused’ most were in grade III. Significant gender differences were only shown with girls dominating as ‘impulsive’.

Keywords

PL

psychologia poznawcza; grupa ryzyka; hamowanie poznawcze; impulsywność; koncentracja; nieuważność; spostrzeganie

EN

cognitive psychology; attention span; impulsivity; inattention; inhibitory control; perception; risk group

• Publisher: Instytut Badań Edukacyjnych
• Journal: Edukacja
• Year: 2012
• Issue: 1(117)
• Pages: 87-102

Dates

issued

2012-03-31

Contributors

author

Anna Nowotnik

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu

References

• Baddeley, A. D. (2001). Is working memory still working? European Psychologist, 7, 85–97.
• Borkowska, A. (2008). Procesy uwagi i hamowania reakcji u dzieci z ADHD z perspektywy rozwojowej neuropsychologii klinicznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie.
• Brickenkamp, R. (2003). Test D2: test badania uwagi. Podręcznik. Warszawa: Wydawnictwo Erda.
• Brzezińska, A. I., Matejczuk, J. i Nowotnik, A. (2012). Wspomaganie rozwoju dzieci 5–7 letnich a ich gotowość do radzenia sobie z wyzwaniami szkoły. Edukacja, 1.
• Bull, R. i Scerif, G. (2001). Executive functioning as a predictor of children’s mathematics ability: Inhibition, switching, and working memory. Developmental Neuropsychology, 19, 273–293.
• Conners, F. A. (2009). Attentional control and the Simple View of Reading. Reading and Writing, 22, 591–613.
• Culbertson, B. (2001). Learning and neuropsychiatric disorders of childhood. W: E. A. Zillmer i M. V. Spiers (red.), Principles of neuropsychology (s. 260–294). Belmont, CA: Wadsworth / Thompson Learning.
• Dajek, E. R. (2003). Polska standaryzacja testu D2 do badania uwagi R. Brickenkampa. Warszawa: Wyd. Erda.
• DeFries, J. C., Olson, R. K. i Wadsworth, S. J. (2006). Genetic and enviromental influences on reading and listening comprehension. Journal of Research in Reading, 29(1), 75–91.
• Donfrancesco, R., Mugnaini, D. i Dell'Uomo, A. (2005). Cognitive impulsivity in specific learning disabilities. European Child and Adolescent Psychiatry, 14(5), 270–275.
• Golden, Ch., J., Golden, Z. i Freshwater, S., M. (2003). Stroop Color and Word Test Children’s Version for Ages 5–14. A manual for clinical and experimental uses. Catalog No. 30149M.
• Jabłoński, S. (2003). Rozwój mowy pisanej u dzieci w wieku 3–11 lat. Czasopismo Psychologiczne, 2, 219–230.
• Jabłoński, S., Kaczmarek, I., Kaliszewska-Czeremska, K. i Brzezińska, A. I. (2012). Pomiar kontroli hamowania Testem Sortowania Kart dla Dzieci. Edukacja, 1.
• Jodzio, K. (2008). Neuropsychologia intencjonalnego działania. Koncepcje funkcji wykonawczych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jordan, N. C., Hanich, L. B. i Kaplan, D. (2003). A longitudinal study of mathematical competencies in children with specific mathematics difficulties versus children with comorbid mathematics and reading difficulties. Child Development, 74, 834–850.
• Kindlon, D. J. (1998). The measurement of attention. Child Psychology & Psychiatry Review, 3(2), 72–78.
• Kumada T. i Humpreys, G. W. (2002). Early selection induced by perceptual load in a patient in frontal lobe damage: external vs. internal modulation of processing control. Cognitive Neuropsychology, 19, 49–65.
• Łuria, A. R. (1976). Podstawy neuropsychologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Matczak, A. (2000). Style poznawcze. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 2., s. 761–775). Gdańsk: GWP.
• McCloskey, M., Caramazza, A. i Basili, A. (1985). Cognitive mechanisms in number processing and calculation: Evidence from dyscalculia. Brain and Cognition, 4, 171–196.
• Mirsky, A. F., B. J., Duncan, C. C., Ahearn, M. B. i Kellam S. G. (1991). Analysis of the elements of attention: a neuropsychological approach. Neuropsychology Review, 2(2), 109–145.
• Mirsky, A. F., Pascualvaca D. M., Duncan, C. C. i French, L. M. (1999). A model of attention and its relation to ADHD. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 5(3), 169–176.
• Nęcka, E. (2005). Inteligencja. Geneza, struktura, funkcje. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Nęcka, E., Orzechowski, J. i Szymura, B. (2007). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nigg, J. T. (2000). On inhibition/disinhibition in developmental psychopatology: views from cognitive and personality psychology and working inhibition taxonomy. Psychological Bulletin, 126, 220–246.
• Nowotnik, A. (2011a). Funkcjonowanie uwagi a poziom umiejętności czytania u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Poznań: Instytut Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (niepublikowany maszynopis pracy magisterskiej).
• Nowotnik, A. (2011b). Funkcjonowanie uwagi a poziom umiejętności czytania u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Studia Psychologiczne (złożone do recenzji).
• Ober, J. K. i Ober-Łopatka K. M. (1998). Pomiar sprawności czytania metodą PROLEXIA. Poznań: maszynopis udostępniony przez autora.
• Pfiffner, L. J. (2004). Wszystko o ADHD. Poznań: Wydawnictwo Zysk i Spółka.
• Posner, M. I. i Peterson, S. E. (1990). The attention system of the human brain. Annual Review of Neuroscience, 13, 25–30.
• Razza, R. A., Martin, A. i Brooks-Gunn, J. (2010). Associations among family environment, sustained attention, and school readiness for low–income children. Developmental Psychology, 46(6), 1528–1542.
• Rebok, G.W., Smith, C.B., Pascualvaca, D.M., Mirsky, A.F., Anthony, B.J. i Kellam, S.G. (1997). Developmental changes in attentional performance in urban children from eight to thirteen years. Child Neuropsychology, 3, 28–46.
• Rothbart, M. K. i Rueda, M. R. (2005). The development of effortful control. W: U. Mayr, E. Awh i S. Keele (red.), Developing individuality in the human brain: a tribute to Michael I. Posner (s. 167–188). Washington, D.C.: American Psychological Association.
• Serfontein, G. (2010). Twoje nadpobudliwe dziecko. Warszawa: Wydawnictwo Pruszyński i Spółka.
• Smykowski, B. (2003). Porządek rozwoju funkcji psychicznych a dynamika form działalności dziecka. Edukacja, 1,19–32.
• Stroop, J. R. (1935). Studies of interference in serial verbal reactions. Journal of Experimental Psychology, 18, 643–662.
• Walczyk, J. (1989). Is the failure to monitor comprehension an instance of cognitive impulsivity? Journal of Educational Psychology, 81(3), 294–298.
• Walczyk, J. J. (2000). The interplay between automatic and control processes in reading. Reading Research Quarterly, 35, 554–566.
• Walczyk, J. J., Marsiglia, C. S., Johns, A. K. i Bryan, K. S. (2004). Children’s compensations for poorly automated reading skills. Discourse Processes, 37, 47–66.
• Walsh, K. i Darby, D. (2008). Neuropsychologia kliniczna. Gdańsk: GWP. Przekład: B. Mroziak.
• Wittrock, M. C. (1991). Generative teaching of comprehension. Elementary School Journal, 92, 167–182.
• Wygotski, L. S. (1971). Wybrane prace psychologiczne. Warszawa: PWN. Przekład: E. i J. Flesznerowie.

Notes

http://www.edukacja.ibe.edu.pl/images/numery/2012/1-6-nowotnik-funkcjonowanie-uwagi-u-dzieci.pdf

Identifiers

ISSN

0239-6858