Trudności fonetyczno-fonologiczne osób uczących się języka polskiego jako obcego w perspektywie logopedyczno-glottodydaktycznej

• Authors: Ciszewska-Psujek Urszula

Title variants

EN

Phonetic and Phonological Difficulties of People Learning Polish as a Foreign Language in a Speech Therapy and Glottodidactic Perspective

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zainteresowanie obcokrajowców podjęciem nauki i pracy w Polsce zmusza ich do intensywnej nauki języka polskiego i opanowania sfery fonetyczno-fonologicznej, będącej fundamentem dla pozostałych podsystemów języka. Coraz częściej osoby uczące się języka polskiego jako obcego (JPJO) korzystają z pomocy logopedy, posiadającego specjalistyczną wiedzę z fonetyki artykulacyjnej oraz dysponującego umiejętnością wywoływania głosek. W artykule przedstawiono przegląd literatury dotyczącej problemów fonetyczno-fonologicznych obcokrajowców uczących się języka polskiego z perspektywy dwóch interdyscyplinarnych i powiązanych ze sobą nauk – logopedii i glottodydaktyki polonistycznej. Omówione zostały kierowane do obcokrajowców procedury działań logopedycznych, do których należy diagnoza oraz terapia wad wymowy lub usprawnianie sfery artykulacyjno-prozodycznej za pomocą metod glottodydaktyczno-logopedycznych.

EN

The interest of foreigners in studying and working in Poland compels them to study Polish intensely and to master the phonetic and phonological sphere, which is the foundation for other language subsystems. More and more students studying Polish as a foreign language benefit from the help of a speech therapist, which has the specialist knowledge of articulation phonetics and has the ability to make sounds. The article presents a review on research on phonetic and phonological problems of foreigners learning Polish language from the perspective of two interdisciplinary and related sciences – speech therapy and Polish language glottodidactics. We discussed speech therapy procedures addressed to foreigners, which include diagnosis and therapy of speech defects or the improvement of the articulatory and prosodic sphere using glottodidactic and speech therapy methods.

Keywords

PL

problemy fonetyczno-fonologiczne w uczeniu się języka polskiego jako obcego; diagnoza zaburzeń mowy; metody terapii wad wymowy; nauczanie wymowy

EN

phonetic and phonological problems in learning Polish as a foreign language; diagnosis of speech disorders; methods of pronunciation defect therapy; teaching pronunciation

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2020
• Volume: 49
• Issue: 2
• Pages: 199-217

Dates

published

2021-06-02

Contributors

author

Ciszewska-Psujek Urszula

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Szkoła Języka i Kultury Polskiej

References

• Arabski J., 1996, O przyswajaniu języka drugiego (obcego), Warszawa.
• Borowiec A., 2018, Sprzężone zaburzenia w układzie ustno-twarzowym. Zasady współpracy w zespole terapeutycznym: ortodonta – logopeda – fizjoterapeuta, [w:] Metody terapii logopedycznej, red. A. Domagała, U. Mirecka, Lublin, s. 1039–1062.
• Brzeziński J., 1987, Nauczanie języków obcych dzieci, Warszawa.
• Cieszyńska J., 2003, Metody wywoływania głosek, Kraków.
• Czempka-Wiewióra M., Graboń K., 2017, Diagnoza i postępowanie logopedyczne w nauczaniu języka polskiego jako obcego, „Postscriptum polonistyczne” 1(19), s. 147–161.
• Dąbrowska A., Dobesz U., Pasieka M., 2010, Co warto wiedzieć. Poradnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego jako obcego na Wschodzie, Warszawa.
• Dukiewicz L., Sawicka I., 1995, Gramatyka współczesnego języka polskiego, cz. 1: Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków.
• Fougeron C., Smith C.L., 1999, French. Handbook of the IPA, Cambridge, s. 78–81.
• Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w]: Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, Z.M. Kurkowski, Lublin, s. 15–72.
• Handbook of the IPA, 1999, Cambridge.
• Jaroszewska A., 2014, O glottodydaktyce słowami glottodydaktyków, „Języki obce w szkole. Glottodydaktyka. Dodatek specjalny”, t. 4, s. 52–66, http://jows.pl/sites/default/files/jaroszewska_0.pdf, [dostęp: 2.09.2018].
• Jastrzębowska G., 1998, Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, Opole.
• Jastrzębowska G., Pelc-Pękala O., 2003, Metodyka ogólna diagnozy i terapii logopedycznej, [w]: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2: red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole, s. 309–345.
• Klein W., 2007, Przyswajanie drugiego języka: proces przyswajania języka, przekład J. Okuniewski, [w:] Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, red. I. Kurcz, Gdańsk, s. 89–142.
• Komorowska H., 2001, Metodyka nauczania języków obcych, Warszawa.
• Krajna E., 2015, 100-wyrazowy test artykulacyjny, Gliwice.
• Lipińska E., Seretny A., 2003, ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, Kraków.
• Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa.
• Łuniewska M., Kołak J., Kacprzak A., Białecka-Pikul M., Haman E., Wodniecka Z., 2015, Wyzwania w diagnozie rozwoju językowego dzieci dwu- i wielojęzycznych, [w:] Głos – Język – Komunikacja, red. A. Myszka, E. Oronowicz-Kida, Rzeszów, s. 35–56.
• Madelska L., 2010, Bliźniacze słowa. Test przesiewowy do badania dojrzałości szkolnej w zakresie percepcji i wymowy dzieci wielojęzycznych, Lublin.
• Majewicz A.F., 1989, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa.
• Majewska-Tworek A., 2001, Specyficzne problemy artykulacyjne w procesie przyswajania języka polskiego jako obcego, „Studia Linguistica” 22, s. 66–62.
• Majewska-Tworek A., 2005a, Zastosowanie metod logopedycznych w pracy nad doskonaleniem wymowy polskiej, [w:] Język a komunikacja 8, t. 3, red. M. Dąbrowska, Kraków, s. 283–287.
• Majewska-Tworek A., 2005b, Trudności fonetyczne i fonologiczne niemieckojęzycznych studentów uczących się języka polskiego jako obcego, [w:] Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej: materiały z VI Międzynarodowej Konferencji Glottodydaktycznej, red. P. Garncarek, Warszawa, s. 159–163.
• Majewska-Tworek A., 2006, Polska palatalność w procesie przyswajania polszczyzny przez studentów obcojęzycznych, „Rozprawy Komisji Językowej” 33, s. 91–97.
• Majewska-Tworek A., 2010, Szura, szumi, szeleści. Ćwiczenia fonetyczne nie tylko dla cudzoziemców, Wrocław.
• Malinowski M., 2011, Ortografia polska od II połowy XVIII wieku do współczesności. Kodyfikacja, reformy, recepcja, Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dr. hab. E. Polańskiego, Uniwersytet Śląski, Katowice. https://sbc.org.pl/Content/93088/doktorat3218.pdf, dostęp 20.10.2019.
• Markowski A., Wichrowska W., 2007, Nowy słownik ortograficzny, Kalisz.
• Martínez-Celdrán E., Fernández-Planas A.Ma., Carrera-Sabaté J., 2003, Illustrations of the IPA. Castilian Spanish, “Journal of the International Phonetic Association” 33/2, s. 255–259.
• Michalak-Widera I., 2009, Logopedyczny test dla dzieci i młodzieży, Katowice.
• Michalak-Widera I., Węsierska K., 2012, Test do badań przesiewowych mowy dla dzieci w wieku przedszkolnym, Katowice.
• Nowakowski P., 1997, Wariantywność współczesnej polskiej wymowy scenicznej, Poznań.
• Ostapiuk B., 2005, Logopedyczna ocena ruchomości języka, [w:] Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 299–306.
• Rogers D., Independent linguist, d’Arcangeli L., 2004, Illustrations of the IPA. Italian, “Journal of the International Phonetic Association” 34/1, s. 117–121.
• Rośnie w Polsce liczba cudzoziemców, https://ekai.pl/rosnie-w-polsce-liczba-cudzoziemcow/, [dostęp 2.09.2018].
• Sawicka I., red., 2007, Komparacja współczesnych języków słowiańskich. Fonetyka i fonologia, Opole.
• Seretny A., Lipińska E., 2006, Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, Kraków.
• Szulc A., 1997, Słownik dydaktyki języków obcych, Warszawa.
• Świstowska M., 2011, Między logopedią a glottodydaktyką. Zastosowanie metod logopedycznych w nauczaniu języka polskiego jako obcego, [w:] Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, red. R. Nycz, W.T. Miodunka, T. Kunz,, Kraków, s. 93–100.
• Tambor J., 2010, Nauczanie wymowy polskiej. Trudności różnych grup cudzoziemców, [w:] Sztuka i rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, t. 2, red. A. Achtelik, M. Kita, J. Tambor, Katowice, s. 30–51.
• Tambor J., 2012a, Poprawna wymowa polska. Przewodnik dla cudzoziemców i ich nauczycieli, [w:] Głoski polskie. Przewodnik fonetyczny dla cudzoziemców i nauczycieli uczących języka polskiego jako obcego, red. M. Maciołek, J. Tambor, Katowice, s. 16–48.
• Tambor J., 2012b, Wiedza z fonetyki – pomoc w osiąganiu bilingwalności dzieci, [w:] Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, t. 1., red. K. Węsierska, Katowice, s. 67–78.
• Tambor J., 2014, Znajomość języka a wiedza o języku. Uwagi o uczeniu nauczania języka polskiego, [w:] Polonistyka dziś – kształcenie dla jutra, t. 3. Kraków, s. 83–92.
• Turek P.W., 2011, Czy polski należy do najtrudniejszych języków świata? Polszczyzna w statystykach trudności przyswajania języków i w perspektywie porównawczej, [w:] Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, red. R. Nycz, W.T. Miodunka, T. Kunz, Kraków, s. 269–279.
• Wacławek M., 2007, Samogłoskowe problemy polszczyzny (emisja głosu, prawidła wymowy w świetle nauczania JPJO), [w:] Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice, s. 52–61.
• Węsierska K., 2014, Interwencja logopedyczna w przypadku jąkania u osób bilingwalnych, [w:] Dwujęzyczność, wielojęzyczność, wielokulturowość. Szanse i zagrożenia na drodze do porozumienia, red. K. Kuros-Kowalska, I. Loewe, Gliwice, s. 119–136.
• Wianecka E., 2008, Manualne torowanie głosek (MTG), Kraków.
• Wolańska E., 2019, System grafematyczny współczesnej polszczyzny na tle innych systemów pisma, Warszawa.
• Zawadzka D., 1993, Gramatyka języka włoskiego, Warszawa.
• https://migracje.gov.pl/statystyki/zakres/polska/, [dostęp 2.09.2018].

Identifiers

DOI

10.24335/nhj3-x142