Krytyczna analiza dyskursu sądowego dotyczącego prawnej sytuacji osób homoseksualnych w świetle art. 18 Konstytucji RP

• Authors: Zomerski Wojciech

Title variants

EN

Critical analysis of a judicial discourse on the legal situation of homosexuals in the light of Article 18 of the Constitution of the Republic of Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule dokonuję próby analizy dyskursu sądowego poświęconego osobom homoseksualnym w świetle dyspozycji art. 18 Konstytucji. Celem pokazania tego jak w dyskursie sądowym dochodzi do reprodukcji nierównego traktowania osób homoseksualnych analizuje wybrane orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądów administracyjnych. Na poziomie metodologicznym odwołuje się do Krytycznej Analizy Dyskursu. W konsekwencji analiza orzeczeń służy identyfikacji manewrów lingwistycznych, które umożliwiają reprodukcję nierównego traktowania osób homoseksualnych i w rezultacie, analiza ta ma miejsce pod kątem takich pojęć jak interpelacja (Althusser), ideologia (Žižek), doksa, czy habitus (Bourdieu). W pierwszej części przybliżam przedmiot rozprawy, oraz w ograniczonym zakresie opisuję stosunek prawa do homoseksualizmu w Europie w perspektywie historycznej. W drugiej części przybliżam genezę art. 18, na którego ostateczny kształt mieli główny wpływ politycy związani z Kościołem Katolickim. Następnie streszczam komentarze poświęcone art. 18, celem zobrazowania jak przepis ten odbierany jest w doktrynie prawa konstytucyjnego. W finalnej części przytaczam fragmenty wybranych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądów administracyjnych. Jednym z celów tej części jest zidentyfikowanie sposobów myślenia, które umożliwiają osiągnięcie takiej wykładni art. 18 by z zakresu podmiotowego uprawnień przewidzianych dla niesformalizowanych związków wykluczyć osoby homoseksualne. Okazuje się, że błędy te sprowadzają się do bezrefleksyjnego odwoływania się do utrwalonej linii orzeczniczej, nieuzasadnionego odstępowania od wykładni językowej, czy opierania wykładni na różnego rodzaju przemilczeniach oraz kontrfaktycznych założeniach. Ten powszechny sposób interpretowania określam za Pierrem Bourdieu, za pomocą pojęcia doksy. Jej źródło upatruje w doktrynie katolickiej, zakładającej nienaturalność zachowań homoseksualnych i podporządkowanie ludzkiej seksualności celom prokreacji. Artykuł zamyka konkluzja, iż zdemaskowanie założeń aksjologicznych stojących za odczytaniem analizowanego przepisu zmieniłoby zasadniczo charakter dyskusji dotyczącej sytuacji prawnej osób homoseksualnych i być może doprowadziłoby do rychłego roztoczenia opieki ustawodawcy na związki homoseksualne. Jednocześnie wyrażam przekonanie, że zdanie sobie sprawy z konfliktu wartości i jego wyartykułowanie, czyniłoby zadość wymogom demokracji deliberatywnej czerpiącej z teorii komunikacyjnej Jürgena Habermasa, zachęcając przy tym członków społeczeństwa do włączania się w proces dyskursywnego negocjowania realiów społecznych.

EN

In this paper, I make an attempt to conduct a critical analysis of judicial discourse devoted to the situation of homosexual persons in the light of Article 18 of the Constitution of the Republic of Poland. In order to show how unequal treatment of homosexuals is being reproduced, I analyze selected rulings of the Polish Constitutional Tribunal, Supreme Court and administrative courts. On the methodological level I refer to the Critical Discourse Analysis. In the result, the analysis of chosen rulings is conducted in the attempt to spot linguistic maneuvers leading to the reproduction of unequal treatment of homosexuals. Thus, in the course of this analysis I apply such notions as interpellation (Althusser), ideology (Žižek), doxa and habitus (Bourdieu). On the whole, I argue that the flawed interpretation of Article 18 is the result of referring to established judicial standpoint, illegitimate departures from linguistic interpretation, or many kinds of concealment and counterfactual premises. The origins of doxa that is the basis of such practice, might be seen in the Catholic doctrine which is based on the assumption of unnatural character of homosexuality and subordination of human sexuality to aims of procreation. In the end, I come to the conclusion that unmasking of axiological presuppositions underlying interpretation of the analyzed provision would fundamentally change the character of discussion devoted to the legal situation of homosexuals, satisfying Habermasian standards of deliberative democracy, and it might eventually lead to recognition of one-sex relations by legislator.

Keywords

PL

homoseksualizm; artykuł 18 Konstytucji; Krytyczna Analiza Dyskursu; dyskryminacja; ideologia; doksa; interpelacja

EN

homosexuality; article 18 of the Constitution; Critical Discourse Analysis; discrimination; ideology; doxa; interpellation

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2017
• Volume: 2(15)
• Pages: 80-97

Dates

published

2017-06-01

Contributors

author

Zomerski Wojciech

Notes

PL