Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2019 | XVI (2019) | 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego | 29-45

Article title

Kariery dygnitarzy duchownych koronnych Wazów

Authors

Content

Title variants

EN
The Careers of the Church dignitaries of the Crown during Vasa times.
RU
Карьеры духовных коронных сановников династии Ваза

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Dygnitarze duchowni – sekretarze wielcy (od 1472 r.) oraz referendarze (od 1507 r.) rozpoczynali swoje kariery jako sekretarze w kancelarii królewskiej. Konstytucja z 1504 r. przyznawała sekretarzom wielkim pierwszeństwo w ubieganiu się o awans na podkanclerstwo oraz godności kościelne. Za panowania ostatnich Jagiellonów sekretarze wielcy zazwyczaj wybierali służbę państwu, w trakcie której otrzymywali nominacje na najważniejsze biskupstwa w Koronie. Z powodów politycznych w ostatniej ćwierci XVI w. nominacje na podkanclerstwo zaczęli otrzymywać również referendarze. Za Wazów dygnitarie koronne piastowało 29 duchownych – piętnastu sekretarię wielką, przy czym dwóch łączyło ją z referendarią, czterech awansowało z niej na sekretarię, a czternastu było wyłącznie referendarzami. Z dwudziestu czterech dygnitarzy duchownych Wazów, którzy awansowali, dwunastu piastowało urząd pieczętarza koronnego, również dwunastu wybrało wyłącznie ścieżkę kariery biskupiej. W obu tych grupach osoby sprawujące te funkcje osiągały najwyższe godności biskupie (Gniezno, Kraków, Kujawy, Poznań, Płock i Warmia), ale szybsze kariery były udziałem duchownych piastujących urzędy kanclerza i podkanclerzego. Byli dygnitarze duchowni Wazów otrzymywali pieczęcie do połowy panowania Jana III Sobieskiego (1674–1696), później praktyka ta zanikła niemal całkowicie. Miało to przełożenie na kariery dygnitarzy duchownych w czasach saskich (1697–1763), z których połowa wprawdzie osiągnęła biskupstwa, ale niższe hierarchicznie, niż za Wazów.
EN
The dignitaries from the clergy – a Grand Secretary (from 1472) and Referendary (from 1507) began their careers as Royal Secretaries in the Chancellery of the Crown. The statute of 1504 gave the Grand Secretaries a priority in promotions to Crown Vice-Chancellor office and church dignities. For the last Jagiellons, the Grand Secretaries most often chose the service of the state (Crown), during which they obtained important bishoprics thrones in the Crown. For political reasons, in the last quarter of the 16th century, the Referendaries also began to become Vice-Chancellors of the Crown. Out of 29 church dignitaries from the Crown, during Vasa governments, 5 died in the office of Grand Secretaries (2) or Referendaries (3); 12 officials in office or former dignitaries took over the Vice-Chancellors and bishoprics, also 12 chose only a spiritual career. In both these groups, spiritual careers ended after obtaining the most important bishoprics in the Crown (Gniezno, Kraków, Kujawy, Poznań, Płock, and Warmia), but faster and higher were promoted the clergymen who were Chancellors and Vice-Chancellors. The practice of advancing the dignitaries of the clergy to Vice-Chancellors office disappeared during the period of the reign of John III Sobieski (1674–1696). In Saxon times (1697–1763), half of the Grand Secretaries and the Referendaries died in church posts or resigned from them before death, the others were promoted, but only to the lower clergy positions.
RU
Сановники из духовенства - великий секретарь (с 1472 г.) и референдарий (с 1507 г.) начинали свою карьеру в качестве королевских секретарей в Коронной Канцелярии. Статут 1504 года дал великим секретарям приоритет в повышении в должности до должности коронного вице-канцлера и церковных достоинств. Для последних Ягеллонов великие секретаря чаще всего выбирали службу государственную (коронною), во время которой они получали важные престолы епископств в Короне. По политическим причинам в последней четверти 16-го века референдарий также стали становиться вице-канцлерами короны. Из 29 церковных сановников короны, во время правления династии Ваза, 5 умерло на должности великих секретарей (2) или референдариев (3); 12 чиновников в канцелярии или бывших сановников заняло пост вице-канцлера и епископа, также 12 выбрало только духовную карьеру. В обеих этих группах духовная карьера закончилась после получения наиболее важных епископств в Короне (Гнезно, Краков, Куявы, Познань, Плоцк и Вармия), но быстрее и выше продвигались священнослужители, которые были канцлерами и вице-канцлерами. Практика продвижения сановников из духовенства на должность вице-канцлера исчезла в период правления Иоанна III Собеского (1674-1696). В саксонские времена (1697-1763) половина Великих секретарей и референдариев умерла на церковных должностях или ушла от них до смерти, остальные были назначены, но только на более низкие церковные должности

Contributors

References

  • Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 1966.
  • Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
  • Ciesielski T., Sejm brzeski 1653 r., Toruń 2003.
  • Czapliński W., Olszowski Andrzej h. Prus (1621–1677), biskup chełmiński, podkanclerzy kor., prymas, [w:] PSB, t. 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, s. 42–46.
  • Dorobisz J., Jakub Zadzik 1582–1642, Opole, 2000.
  • Dorobisz J., Meandry politycznej kariery Andrzeja Lipskiego (1572–1631). Eksluteranin biskupem krakowskim, „Studia Oecumenica”, 2018, t. 18, s. 367–380.
  • Dubas-Urwanowicz E., Mężowie stanu, awanturnicy czy zdrajcy. Dzieje rodu Zborowskich w XVI wieku, Warszawa 2018.
  • Dworaczek W., Maciejowski Samuel h. Ciołek (1499–1550), biskup krakowski i kanclerz w. kor., [w:] PSB, t. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974, s. 64–69.
  • Dybkowska A., O powoływaniu biskupów za panowania Zygmunta Augusta, [w:] Między monarchą a demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII wieku, red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn, Warszawa 1994, s. 116–142.
  • Dzięgielewski J., Biskupi rzymskokatoliccy końca XVI – pierwszej połowy XVII wieku i ich udział w kształtowaniu stosunków wyznaniowych w Rzeczypospolitej, [w:] Między monarchą a demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII wieku, red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn, Warszawa 1994, s. 191–210
  • Fałkowski W., Elita władzy w Polsce za panowania Kazimierza Jagiellończyka (1447–1492), Warszawa 1992.
  • Kersten A., Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, Warszawa 1988.
  • Kieniewicz L., Sekretariat Stefana Batorego. Zbiorowość i kariery sekretarzy królewskich [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. 4, pod red. A. Izydorczyk i A. Wyczańskiego, Warszawa 1986, s. 33–69.
  • Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000.
  • Kłaczewski W., Jerzy Ossoliński wielki kanclerz Rzeczypospolitej, Lublin 2011.
  • Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot.” Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
  • Korolko M., Seminarium Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego. Humaniści w kancelarii królewskiej Zygmunta Augusta, Warszawa 1991.
  • Kowalska H., Rozdrażewski (Rozrażewski) Hieronim h. Doliwa (ok. 1546–1600), biskup wrocławski, [w:] PSB, t. 32, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989–1991, s. 355–365.
  • Kowalska H., Rudnicki Szymon h. Lis (1552–1621) biskup warmiński, [w:] PSB, 1989–1991, t. 32, s. 649–655.
  • Krakowiak P., Dwa sejmy w 1666 r., Toruń 2010.
  • Kubala L., Jerzy Ossoliński, Warszawa 1924.
  • Lepszy K., Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego (1589–1592), Kraków 1939.
  • Matyasik J., Obóz polityczny króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Warszawa 2011.
  • Mazurkiewicz K., W. Pociecha, Branicki Sebastian h. Korczak (1484–1544), biskup poznański, [w:] PSB, t. 2, Kraków 1936, s. 409–411.
  • Ochmann-Staniszewska S., Z. Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo–doktryna–praktyka, t. 1, Wrocław 2000.
  • Odrzywolska-Kidawa A., Biskup Piotr Tomicki (1464–1535). Kariera polityczna i kościelna, Warszawa 2004.
  • Przyboś A., Gniński Jan h. Trach, zm. 1685, podkanclerzy kor., dyplomata, [w:] PSB, t. 8, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960, s. 149–151.
  • Przyboś A., Prażmowski Franciszek h. Belina, (zm. 1701), sekretarz w. kor., biskup łucki, dyplomata, [w:] PSB, t. 28, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984–1985, s. 378–379.
  • Przyboś A., Prażmowski Mikołaj Jan h. Belina (1617–1673), kanclerz kor., później prymas, [w:] PSB, t. 28, s. 382–389.
  • Rzońca, Sejmy z lat 1597 i 1598. Część II: Ostatni sejm Rzeczypospolitej w XVI wieku, Opole 1993.Kariery dygnitarzy duchownych koronnych Wazów
  • Seredyka J., Sejm z 1618 roku, Opole 1988.
  • Seredyka J., Spór o wakanse na sejmie warszawskim 1627 r. Z dziejów kryzysu sejmowego w Rzeczypospolitej pierwszej połowy XVII w., „Sprawozdania Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, Wydz. I, Seria A, 1965, nr 3, s. 54–69.
  • Sokolski M., Między królewskim majestatem a szlachecką wolnością. Postawy polityczne szlachty małopolskiej w czasach Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Kraków 2002.
  • Strzelecki A., Sejm z roku 1605, Kraków 1921.
  • Sułkowska-Kurasiowa I., Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.
  • Tomczak A., Walenty Dembiński kanclerz egzekucji (ok. 1504–1584), Toruń 1963.
  • Urban W., Krasiński Franciszek h. Ślepowron (1525–1577), podkanclerzy kor. i biskup krakowski, [w:] PSB, t. 15, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 171–173.
  • Uruszczak W., Sejm walny koronny w latach 1506–1540, Warszawa 1980.
  • Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy., t. 10, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
  • Wyczański A., Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506–1548), Warszawa 1990.
  • Wyczański A., Polityka i Kościół w dobie Odrodzenia. Nominacje biskupie Zygmunta Starego [w:] Kultura polska a kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Bogucka i J. Kowecki, Warszawa 1987, s. 61–68.
  • Wyczawski H. E., Biskup Piotr Gembicki 1585–1657, Kraków 1957.
  • Zielińska Z., Magnateria polska epoki saskiej. Funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej, Wrocław–Warszawa 1977.

Document Type

Publication order reference

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-02a1ccaa-a140-4e82-a1ed-905599d5198d
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.