Polski panslawizm jako idea geopolityczna

• Authors: Ebrhardt Piotr

Title variants

EN

Polish Pan-Slavism as a Geopolitical Idea

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono dokonania polskiego słowianofilstwa i panslawizmu. Była to idea polityczna, która ma w Polsce blisko dwieście lat tradycji. Jego orędownikami byli początkowo wielcy koryfeusze polskiej nauki, tacy jak Stanisław Staszic lub literatury pięknej jak Adam Mickiewicz. W późniejszym czasie koncepcje panslawistyczne były przyjmowane w Polsce z coraz większą nieufnością a nawet wrogością, gdyż widziano w nich ideologie renegacką i moskalofilską. Niemniej panslawiści odegrali istotną rolę w polskiej myśli geopolitycznej. Kwestie te zostały opisane i skomentowane.

EN

The paper presents the history of the Polish Pan-Slavic movement, along with the views of its most important representatives, concerning the position and the geopolitical future of the Polish territories. The supporters of Pan-Slavism aimed at the establishment of the political community of the Slavonic nations. Such a community could have been established only after the normalisation of the Polish- Russian relations, which had a character of a confrontation. That is why the primary task of the Polish Pan-Slavic movement was the assessment of the Polish-Russian relations and the tendency towards its improvement, since this was the condition of the Slavic unity. The beginnings of the Polish Pan-Slavic movement are linked with the first decades of the 19th century, and especially with the political decisions that were taken during the Vienna Congress. It was then that the autonomous Polish Kingdom was established within the confines of the Russian Empire. This had an important influence on the attitudes of the Polish intellectual elite with respect to Russia. They hoped for the more partnership-like Polish-Russian relations and for the extension of the territory of the Polish Kingdom. In the years 1815-1830 numerous projects and programs appeared, in which it was demonstrated that the community of Slavs would bring positive political repercussions and shall contribute to the improvement of the living conditions of the western and southern Slavs. As an example, the views of Stanisław Staszic are presented, whose opinions were shared by many Polish political activists. In the subsequent part of the article the influence is considered of the Polish- Russian war of 1830-1831 and the anti-Russian uprising of 1863 on the ideological evolution of the Polish Pan-Slavic movement. The Polish-Russian antagonism exerted an influence on the attitudes of Poles towards their eastern neighbour. The views of the activists of the Pan-Slavic movement underwent differentiation. Some of them took with respect to Russia an attitude of giving in (like, for instance, Adam Gurowski). At the same time, numerous Polish political activists tried to use the Pan-Slavic argumentation in the development of various political and geopolitical programs. It is in this context that the work of such authors as Henryk Kamieński, Kazimierz Krzywicki, Karol Mikoszewski, as well as that of some others, is presented in the article. The second part of the article refers already to the Pan-Slavic concepts, which developed in the 20th century. At the beginning of the 20th century the Neo-Slavic movement appeared on the Polish territories, attempting to get in close touch with all of the Slavonic nations. To a certain extent this movement had an anti-Russian character. And it did not really play any important political role. It was only during the World War II that an activation of the circles, representing the Pan-Slavic orientation, took place. Aggression of the Germanic Nazi troops called for the unity and solidarity of the Slavs. In this period, both among the Polish emigration in the United Kingdom and on the occupied Polish territories a group of numerous supporters of the Pan-Slavic idea started to actively work, preparing diverse programs calling for the establishment of a Slavonic community, with differentiated proposals for its geographical reach. Of these, the designs of Edmund Romer and Mieczysław Gliszczyński are commented upon in the paper. It should be noted that at the same time, the Soviet Union was heralding the unity of the Slavonic nations, this, however, being an ad hoc, politically motivated manoeuvre. In the final part of the paper the situation is presented in the contemporary Pan- Slavic movement in Poland. This movement reappeared after a long absence after 1989. The opinions and the stances are presented of the so-called Polish Slavic Committee. This body cooperates with similar organisations in other Slavonic countries. Its significance, though, is marginal and political, as well as social influence is very feeble. The summary of the article presents an assessment of the achievements of the Polish Pan-Slavic movements and their significance for the development of the Polish geopolitical thought.

Keywords

PL

Słowiańszczyzna; Polska; panslawizm

EN

Slavic World; Poland; Pan-Slavism

• Publisher: Polskie Towarzystwo Geopolityczne
• Journal: Przegląd Geopolityczny
• Year: 2014
• Volume: 7
• Pages: 61-84

Contributors

author

Ebrhardt Piotr

References

• Chyszowski J. (Edmund Romer), 1942, Imperium i federalizm. Rozważania geopolityczne, Wydawnictwo Ruchu Zachodniosłowiańskiego, Edinburg.
• Eberhardt P., 2004, Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Eberhardt P., 2006, Prekursorzy i twórcy rosyjskiej geopolityki, Przegląd Geograficzny, T. 78, z. 4, Warszawa, s. 455-471.
• Eberhardt P., 2010, Rosyjski panslawizm jako idea geopolityczna, Przegląd Geopolityczny, T. 2, Częstochowa, s. 43-64.
• Feldman W., 1933, Dzieje polskiej myśli politycznej 1864-1914, Instytut Najnowszej Historii Polski, Warszawa.
• Fertacz S., 2000, Polska myśl słowiańska w okresie drugiej wojny światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Głębocki H., 2012, Diabeł Asmodeusz w niebieskich binoklach i kraj w przyszłości, Hr. Adam Gurowski i Rosja. Wydawnictwo Arcan, Kraków.
• Grabski A. F., 1981, Troski i nadzieje XIX wieku. Z dziejów polskiej myśli społecznej i geopolitycznej, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
• Grabski A. F., 1983, Perspektywy przeszłości. Studia i Szkice historiograficzne, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
• Grygajtis K., 2001, Polskie idee federacyjne i ich realizacja w XIX i XX w., Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Częstochowa.
• Janik M., 1934, Prądy panslawistyczne i rusofilskie w okresie Wielkiej Emigracji, Pamiętnik Literacki, T. 31, Warszawa, s. 58-88.
• Janion M., 1952, Uwagi o polskim słowianofilstwie, Kwartalnik Instytutu Polsko-Radzieckiego nr 1, Warszawa, s. 37-57.
• Karpiński W., 1994, Polska a Rosja. Z dziejów słowiańskiego sporu, PWN, Warszawa.
• Kołodziejczyk E., 1909, Słowianofilstwo Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk (1800-1832), Świat Słowiański, R. V, T. II, Kraków, s. 201-214.
• Kurczak J., 2000, Historiozofia nadzi. Romantyczne Słowianofilstwo polskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Mroczko M., 1986, Polska myśl zachodnia 1918-1939, Instytut Zachodni, Poznań.
• Nowak A., 1998, Polacy, Rosjanie i biesy, Studia i Szkice historyczne z XIX i XX wieku, Wydawnictwo Arcana, Kraków.
• Nowak A., 2004, Od imperium do imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Wydawnictwo Arcana, Kraków.
• Pasierb B., 1990, Polska myśl polityczna okresu II wojny światowej wobec Niemiec, Instytut Zachodni, Poznań.
• Przybysz K., 2000, Polska myśl polityczna 1939-1945, Oficyna Wydawnicza ASPRA, Warszawa.
• Smoleński, 1927, Drugi zjazd słowiańskich geografów i etnografów w Polsce, Przegląd Geograficzny, t. VII, z. 1-2, s. 100-105.
• Spengler O., 1990, Historia, kultura, polityka, PIW, Warszawa.
• Tyszkiewicz J., 1999, Edmund Romer i projekt Federacji Słowian Zachodnich, [w:] Idee Europy i Polska w XIX i XX wieku, (red.) J. Degler, J. A. Kosiński, M. Matwijów, D. Platt, Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław.
• Walicki A., 1970, Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Wapiński R., 1994, Polska i małe ojczyzny Polaków, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Wierzbicki A., 2009, Europa w polskiej myśli historycznej i politycznej XIX i XX wieku, Centrum Europejskie – Natolin, Warszawa.