Motywy wędrówki dusz i dybuka w kulturze żydowskiej i ich współczesna realizacja w twórczości Jony Wolach

• Authors: Piątek Anna

Title variants

EN

Motifs of transmigration of souls and dybbuk in Jewish culture and their contemporary implementation in the works by Yona Wollach

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przybliża dwa ważne pojęcia mistyki żydowskiej – dybuka i wędrówki dusz, a następnie ukazuje współczesne nawiązanie do nich w twórczości Jony Wolach. Pod pojęciem wędrówki dusz (hebr. gilgul neszamot) rozumie się sytuację, w której dusza zmarłego wraca do świata doczesnego i zamieszkuje w nowym ciele. Natomiast w przypadku dybuka (hebr. dibuk) dochodzi do zawładnięcia ciałem żywego człowieka, posiadającego już jedną duszę, przez ducha zmarłej wcześniej osoby. Pojęcia wędrówki dusz i dybuka odgrywały istotną rolę nie tylko w tradycji religijnej, ale i w folklorze oraz kulturze popularnej i wysokiej, stając się tematem wielu dzieł artystycznych. W tekście prezentowane są fragmenty wierszy izraelskiej poetki Jony Wolach (1944–1985), w których opisuje ona stany psychiczne zbliżone do wędrówki dusz i zawładnięcia przez dybuka. Artykuł ma na celu ukazanie, że te poetyckie obrazy pozostają w głębokim związku z podzielaną przez Wolach koncepcją ludzkiej psychiki.

EN

This article describes two concepts important for Jewish mysticism – dybbuk and the transmigration of soul, and goes on to present their contemporary usage in the works by Yona Wollach. The concept of the transmigration of souls (in Hebrew: gilgul neshamot) describes a situation whereby the soul of a dead person returns to the this world and occupies a new body. In the case of the dybbuk (in Hebrew: dibuk), on the other hand, the body of a living person, who has his or her own soul, is possessed by the spirit of a dead person. The concepts of reincarnation and dybbuk played an important role not only in religious tradition but also in folklore and popular and high culture. Both became the focus of a number of artworks. The article presents fragments of the poems of the Israeli poet Yona Wollach (1944–1985), in which she describes psychological states similar to transmigration of souls and being captured by a dybbuk. The article aims to show that these poetic images are in close connection with Wollach`s concept of the human psyche.

Keywords

EN

dybbuk; reincarnation; Judaism; Yona Wollach; Hebrew poetry

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Adeptus
• Year: 2016
• Issue: 7
• Pages: 50-66

Dates

published

2016-06-30

Contributors

author

Piątek Anna

• Uniwersytet Warszawski [University of Warsaw], Warszawa [Warsaw], Poland

References

• An-ski, S. (2007). Na pograniczu dwóch światów: Dybuk: Przypowieść dramatyczna w czterech aktach według hebrajskiej wersji dramatu Chaima Nachmana Bialika. Kraków: Austeria.
• Borzymińska, Z., & Żebrowski, R. (2003). Polski słownik judaistyczny: Dzieje, kultura, religia, ludzie (T. 1). Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Elior, R. (2010). „Present but absent”, „still life”, and „a pretty maiden who has no eyes”: On the presence and absence of woman in the Hebrew language, in the Jewish religion, and in Israeli life. Studies in Spirituality, 20, 381–455.
• Elior, R. (2014). Dybuki i kobiety żydowskie w historii społecznej, myśli mistycznej i folklorze. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
• Elior, R., Bilu, Y., Zakovitch, Y., & Shinan, A. (Red.). (2013). Ke-chalom jauf we ke-dibuk jeachez. Al chalomot we-dibukim bi-Israel u-we-amim. Jerozolima: Magnes Press.
• Granot, M. (2009). Leksikon histori szel ha-sofrim ha-iwriim meaz taszach. Tel Awiw: Agudat ha-sofrim ha-iwriim bi-mdinat Israel.
• Jeszurun, H. (1984). Jona Wolach, april 1984: re’ajon. Chadarim, 4, 106–115.
• Kedar, Y. (2014). Sziw’at ha-selilim szel Jona Wolach. Otobiografia dokumentarit [film].
• Kubovy, M. (1993). Alimut be-szirat Jona Wolach. Diwrej ha-kongres ha-olami le-mada’ej ha-jahadut. Chatiwa gimel: ha-jecira ha-ruchanit, 3, 237–244.
• Legutko, A. (2010). Feminist Dybbuks: Spirit possession motif in post-second wave Jewish women’s fiction. Bridges: A Jewish Feminist Journal, 15(1), 6–26. http://dx.doi.org/10.2979/BRI.2010.15.1.6
• Madeyska-Pilchowa, A. (1988). „Dybuk” i kabała. Dialog, 4, 137–146.
• Mark, Z. (2009). The Dybbuk as imagery and as psychological state in the work and life of Yona Wallach. Hebrew Studies, 50, 245–264. http://dx.doi.org/10.1353/hbr.2009.0025
• Mazor, Y. (1996). The sexual sound and the flowery fury: The role of Yona Wollach in contemporary Hebrew poetry. Modern Judaism, 16(3), 263–290. http://dx.doi.org/10.1093/mj/16.3.263
• Neugroschel, J. (Red.). (2000). The Dybbuk and the Yiddish imagination: A haunted reader. Syracuse: Syracuse University Press.
• Nigal, G. (1994). Sipurej dibuk be-sifrut Israel. Jerozolima: Hoca’at Reuwen Mass.
• Ochman, J. (1997). Peryferie filozofii żydowskiej. Kraków: Universitas.
• Rattok, L. (1997). Al szirat Jona Wolach. Mal’ach ha-esz. Tel Awiw: Hoca’at ha-kibuc ha-meuchad.
• Reich, A. (1993). Lichjot bi-mhirut ha-biografia. Maznaim, 9, 45–46.
• Sarna, I. (1993). Jona Wolach: Biografia. Jerozolima: Keter.
• Scholem, G. (1996). Kabała i jej symbolika. Kraków: Znak.
• Scholem, G. (2010). O mistycznej postaci bóstwa. Warszawa: Aletheia.
• Seidman, N. (2003). The ghost of queer loves past: Ansky’s „Dybbuk” and the sexual trans¬formation of Ashkenaz. W D. Boyarin, D. Itzkovitz, & A. Pellengrini (Red.), Queer theory and the Jewish question (ss. 228–245). New York: Columbia University Press.
• Shabtai, A. (2006). On Yona Wallach. W Y. Wallach. Let the words: Selected poems (ss. XI–XXIV). Riverdale-on-Hudson, New York: The Sheep Meadow Press.
• Tzamir, H. (2006). Be-szem ha-nof. Leumijut, migdar we-subiektiwijut ba-szira ha-israelit bi-sznot ha-chamiszim we-ha-sziszim. Jerozolima: Keter.
• Unterman, A. (1994). Encyklopedia tradycji i legend żydowskich. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Wolach, J. (1992). Tat hakara niftachat kemo menifa. Miwchar ha-szirim 1963–1985. Tel Awiw: Hoca‘at ha-kibuc ha-meuchad.

Identifiers

DOI

10.11649/a.2016.004