Językowy obraz dzieciństwa Tomaszka Niechcica w świecie przedstawionym Nocy i dni Marii Dąbrowskiej

• Authors: Słoboda Jolanta

Title variants

EN

The linguistic image of Tomaszek Niechcic’s childhood in the fictional universe of the novel Noce i dnie [Nights and days] by Maria Dąbrowska

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Noce i dnie Marii Dąbrowskiej w pisują się w nurt tradycji powieści realistycznych XIX wieku. Najważniejszymi elementami świata przedstawionego są w niej bogate opisy życia rodziny Niechciców. Celem rozważań w artykule jest analiza językowej kreacji dzieciństwa Tomaszka, najmłodszego dziecka Barbary i Bogumiła Niechciców, ukazana w podziale semantycznym: wygląd zewnętrzny, usposobienie i zachowanie, relacje zachodzące między synem a rodzicami. W językowej kreacji świata Tomaszka dominuje rzeczowa i uprawdopodobniona relacja. W opisie wyglądu zewnętrznego brak szczegółowych opisów na rzecz niezbędnych do nakreślenia prezentacji bohatera epitetów określających kształty, kolory, które nie konotują treści naddanych. Autorka kreśli ogólne, wybrane cechy wyglądu bohatera, wprowadza nieliczne epitety, które służą odmalowaniu istotnych szczegółów wyglądu zewnętrznego chłopca. Realistyczny sposób opisu usposobienia i zachowań chłopca pozbawiony jest poetyckich porównań i symbolicznych odwołań. Dąbrowska charakteryzuje swojego bohatera z różnych perspektyw badawczych, najczęściej w formie relacji narratora na temat myśli i spostrzeżeń rodziców. W opisach relacji zachodzących między synem i rodzicami użycie formy dialogu ujawnia w sposób niezwykle żywy i obrazowy emocje Bogumiła i Barbary. W językowej kreacji Tomaszka Dąbrowska nie rezygnuje w sposobie narracji z pewnego świadomego subiektywizmu. Często stosuje metodę pośredniego obserwatora, którym najczęściej jest Barbara, rzadziej Bogumił. Pisarka niepostrzeżenie przechodzi z toku narracji autorskiej do mowy pozornie zależnej, nasycając tekst ciepłem subiektywnego wzruszenia.

EN

The novel Noce i dnie by Maria Dąbrowska belongs to the tradition of the 19th century realist novels. The most significant elements of its fictional universe are the extensive descriptions of the Niechcic family life. The purpose of this article is to analyse the linguistic creation of childhood of Tomaszek, the youngest child of Barbara and Bogumił Niechcic, in three semantic aspects: 1) his physical appearance, 2) his character and behaviour, 3) the son-parents relationship. The dominant factor in the linguistic creation of the Tomaszek’s world is a matter-of-fact, account, made plausible. The picture of his physical appearance lacks detailed descriptions, instead, it contains the epithets necessary to portrait him, describing shapes and colours which do not connote any surplus content. The author sketches the general, selected features of the boy’s appearance, introducing only few epithets depicting its significant details. The realistic way of depicting the boy’s character and behaviour is devoid of any poetic comparisons or symbolic references. Dąbrowska characterizes the boy from various descriptive perspectives, most frequently in the form of the narrator’s account of his parents’ thoughts and perceptions. The form of dialogue used in the descriptions of the son-parents relationship reveals the emotions of Bogumił and Barbara in a remarkably vivid and lively way. In the linguistic creation of Tomaszek Dąbrowska doesn’t avoid a hint of conscious subjectivism in the narration. She often adopts a perspective of an indirect observer – often Barbara, more rarely Bogumił. The writer smoothly shifts from the author’s narrative to a free indirect speech, imbuing the text with a warmth of subjective affection.

Keywords

PL

idiolekt pisarza; język opisów; słownictwo

EN

writer’s idiolect; language of descriptions; vocabulary

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 221-235

Contributors

author

Słoboda Jolanta

• Uniwersytet Szczeciński, Akademickie Centrum Kształcenia Językowego Szczecin

References

• Bołdyrew, Aneta. Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
• Dąbrowska, Maria. Pisma wybrane. Noce i dnie. T. I–III. Warszawa: Czytelnik, 1956.
• Drewnowski, Tadeusz. Rzecz russowska. O pisarstwie Marii Dąbrowskiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.
• Faron, Bolesław, red. Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974, 129–138.
• Maciąg, Włodzimierz. Sztuka pisarska Marii Dąbrowskiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1995.
• Markiewicz, Henryk. ,,Noce i dnie na tle polskiej tradycji powieściowej”. W: Pięćdziesiąt lat twórczości Marii Dąbrowskiej. Referaty i materiały sesji naukowej, red. Ewa Korzeniewska. Warszawa: PIW, 1963, 32–45.
• Seniów, Adrianna. ,,Językowa kreacja życia dzieci wiejskich w nowelach Elizy Orzeszkowej”, Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny 8 (2009): 125–141.
• Seniów, Adrianna. ,,Językowa kreacja życia dzieci wiejskich w nowelach Bolesława Prusa”, Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny 9 (2010): 235–255.
• Skorupska-Raczyńska, Elżbieta. ,,Językowa kreacja uczuć dziecka w XIX-wiecznej literaturze polskiej na przykładzie wybranych nowel i opowiadań Elizy Orzeszkowej”. W: Cierpienie dziecka, red. Elżbieta Skorupska-Raczyńska, Grzegorz Cyran, Dariusz Jastrząb. Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gorzowie Wielkopolskim, 2008, 113–123.
• Skubalanka, Teresa. Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984.
• Sławiński, Janusz. ,,Pozycja narratora w Nocach i dniach Marii Dąbrowskiej”. W: Pięćdziesiąt lat twórczości Marii Dąbrowskiej. Referaty i materiały sesji naukowej. Red. Ewa Korzeniewska. Warszawa: PIW, 1963, 82–98.
• Żołądź-Strzelczyk, Dorota. Dziecko w dawnej Polsce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-14