„Nie chuchaj, aby się śnieg nie rozpłynął”. Dwa nieznane wcześniej Brosciana ze zbiorów Biblioteki UMK w Toruniu

• Authors: Michał Choptiany

Title variants

EN

“Nie chuchaj, aby się śnieg nie rozpłynął”. Two unknown Brosciana from the collections of Nicolaus Copernicus Library in Toruń

DE

„Chauche nicht, damit der Schnee nicht auftaut” [„Nie chuchaj, aby się śnieg nie rozpłynął”]. Zwei bisher unbekannte Marginalien von Johannes Broscius aus den Sammlungen der Bibliothek der Nikolaus-Kopernikus-Universität in Thorn

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie badań proweniencyjnych prowadzonych w zbiorach Biblioteki UMK w Toruniu i stanowi jednocześnie komunikat o identyfikacji marginaliów wykonanych przez Jana Brożka (1585–1652) w dwóch drukach zakupionych przez BUMK na rynku antykwarycznym w 1968 r. – Streny Johannesa Keplera (Frankfurt 1611) i Numerus figuratus Johanna Remmelina (Norymberga 1614). Podane są kolejno: charakterystyka egzemplarza, dowody na proponowaną w tekście atrybucję (oparte na rękopisach Brożka zachowanych w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie), a marginalia znajdujące się w dziełku Keplera powiązane zostają z ogłoszoną przez Brożka w roku 1615 rozprawą Problema geometricum. W ostatniej części zostają nakreślone perspektywy badawcze związane z rekonstrukcją warsztatu naukowego krakowskiego uczonego – zarówno w mniejszej skali, obejmującej wyłącznie jego lektury i notatki związane z rozprawą z 1615 r., jak i całość jego rękopiśmiennej spuścizny, która w dalszym ciągu nie jest wystarczająco dobrze rozpoznana.

EN

The article addresses the question of provenance research conducted in the collections of the University Library in Toruń. It also concerns the identification of the marginalia made by Jan Brożek (1585–1652) in two prints purchased by the University Library in 1968 – Strena by Johannes Kepler (Frankfurt 1611) and Numerus figuratus by Johann Remmelin (Nuremberg 1614).The author provides: a description of the copy, the evidence for the attribution suggested in the text (based on Brożek’s manuscripts kept in the collections of the Jagiellonian Library in Cracow); the marginalia included in Kepler’s work are connected with the treatise Problema geometricum issued by Brożek in 1615. The last part of the article presents the scientific prospects connected with the reconstruction of the scientific skills and tools of the Cracow scientist – both in a smaller dimension referring exclusively to his notes connected with the treatise of 1615, and the whole of his manuscript legacy which is yet to be thoroughly examined.

DE

In dem Artikel werden Fragen der Provenienzforschung am Bestand der Universitätsbibliothek in Thorn erörtert. Der Beitrag informiert zugleich über die Identifizierung von Johannes Broscius als Autor von Marginalien in zwei Büchern, die 1968 durch die Universitätsbibliothek antiquarisch erworben wurden: Streny von Johannes Kepler (Frankfurt 1611) und Numerus figuratus von Johann Remmelin (Nürnberg 1614). In bedien Fällen wurden nach der Charakteristik des Exemplars Beweise für die im Beitrag vorgeschlagene Attribution (gestützt auf Handschriften von Broscius in den Beständen der Jagiellonen-Bibliothek in Krakau) dargestellt. Die Marginalien im Werk von Kepler wurden mit der 1615 herausgegebenen Abhandlung von Broscius Problema geometricum verbunden. Im letzten Teil des Beitrags wurden Forschungsperspektiven beschrieben, die mit der Rekonstruktion der wissenschaftlichen Arbeitstechnik des Krakauer Forschers zusammenhängen – und dies in zwei Perspektiven: zum Einen ausschließlich in Bezug auf seine Lektüren und Notizen zur Abhandlung aus dem Jahre 1615, zum Anderen in Bezug auf den gesamten handschriftlichen Nachlass, der immer noch unzureichend ausgewertet ist.

Keywords

PL

Jan Brożek; Johannes Kepler; Johann Remmelin; Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu; Toruń; starodruki; proweniencja

EN

Jan Brożek; Johannes Kepler; Johann Remmelin; the University Library in Toruń; Toruń; old prints; provenance

DE

Johannes Broscius; Johannes Kepler; Johann Remmelin; Universitätsbibliothek; in Thorn; Thorn; Altdrucke; Provenienz

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2015
• Volume: 15
• Pages: 7-24

Dates

published

2015-12-23

Contributors

author

Michał Choptiany

• Wydział "Artes Liberales", Uniwersytet Warszawski, ul. Nowy Świat 69, 00-046 Warszawa, Polska

References

• Barycz H., Wstęp, [w:] J. Brożek, Wybór pism, t. 1, oprac. H. Barycz, Warszawa 1956.
• Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Mag. St. Dr. 36408 I.
• Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Mag. St. Dr. Cimelia 1575.
• Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, Mag. St. Dr. Mathesis 1567.
• Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, rkps 2665 II.
• Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, rkps 3048b.
• Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, sygn. Ob.7.II.628–633.
• Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, sygn. Ob.7.II.7268–7269.
• Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Sd.604.1678 adl.
• Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Sd.604.1679 adl.
• Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Sd.712.76.
• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, XVI. O 1297.
• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, XVII–1333.
• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, XVII–2864.
• Bockstaele P. P., The Correspondence of Adriaan van Roomen, Lias, 1976, Vol. III, Issue 1-2.
• Boner P. J., Kepler’s Cosmological Synthesis. Astrology, Mechanism and the Soul, Leiden–Boston 2013 (History of Science and Medicine Library, 39 – Medieval and Early Modern Science, 20).
• Broscius J., Apologia pro Aristotele et Euclide contra Petrum Ramum et alios, Dantisci 1652.
• Broscius J., Dissertatio de cometa Astrophili, Cracovia 1619.
• Broscius J., Problema geometricum, in quo ex geometriae fundamentis vera et propria causa redditur, quare, apes hexagona figura favos construant, Cracovia 1611.
• Brożek J., Dlaczego pszczoły budują plastry w formie komórek sześciokątnych?, [w:] Brożek J., Wybór pism, t. 2, oprac. H. Barycz, Warszawa 1956.
• Burke-Gaffney M. W., Kepler and the Jesuits, Milwaukee 1944.
• Choptiany M., „Adeste omnes Logicae et Mathematicae Musae”. Jana Brożka Apologia pro Aristotele et Euclide (1652) i problem antyramizmu w Akademii Krakowskiej, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, R. 59: 2014.
• Choptiany M., Jan Brożek, czytelnik Piotra Ramusa. Rekonesans, Rocznik Biblioteki Narodowej, R. 44: 2013.
• Chroboczek J., Jan Brożek. Mathematician, Astronomer and Biographer of Copernicus (1585–1652), The Polish Review, Vol. 55: 2010, No. 2.
• Chroboczek J., Three Letters on Copernicus published by Joannes Broscius in 1618, Sudhoffs Archiv, Bd. 97: 2013, Heft 1.
• Dasypodius C., Hypotyposes orbium coelestium quas appellant theoricas planetarum…, Strassburg 1568.
• De vero nativitatis anno Setha Calvisiusa, Lipsk 1613.
• Dianni J., Jan Brożek (Joannes Broscius), akademik krakowski (1585–1652), Warszawa 1949.
• Dianni J., Wstęp, [w:] J. Brożek, Wybór pism, t. 2, oprac. H. Barycz, Warszawa 1956.
• Epistolae ad naturam ordinatarum figurarum plenius intelligendam pertinentes, Cracovia 1615.
• Franke J. N., Jan Brożek (J. Broscius), akademik krakowski 1585–1652. Jego życie i dzieła, ze szczególnym uwzględnieniem prac matematycznych, Kraków 1884.
• Frisius A., Chronologiae secundum normam Sacrae Scripturae conformandae ac corrigendae ἰχνογραφία, Görlitz 1613.
• Grafton A., Chronology, Controversy, and Community in the Republic of Letters. The Case of Kepler, [w:] Grafton A., Worlds Made by Words. Scholarship and Community in the Modern West, Cambridge, MA–London 2009.
• Gruchała J., Lektury antyczne Jana Brożka (w świetle rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej), Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, R. 28: 1978.
• Gruchała J., Piśmiennictwo zachodnioeuropejskie i polskie w lekturach Jana Brożka (na podstawie rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej), Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, R. 29: 1979.
• Hajdukiewicz L., Nieznany inwentarz instrumentarium i biblioteki Jana Brożka z roku 1657, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, 1968, Seria A, z. 12.
• Halicius S., Illrmo et rndmo dno d. Martino Szyszkowski…, Cracovia 1617.
• Henricus Glareanus’s (1488–1563). Chronologia of the Ancient World. A Facsimile Edition of a Heavily Annotated Copy Held in Princeton University Library, introduction and transcription A.T. Grafton and U. Leu, Leiden–Boston 2014 (Studies in Medieval and Reformation Traditions, 177.
• Hispalensis J., Epitome totius astrologiae…, Norimbergae 1549.
• Jarzębowski L., O potrzebie i metodach badań proweniencyjnych, Studia o Działalności i Zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1982, cz. II.
• Katalog druków XV i XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 1, cz. 1–2, oprac. T. Komender, Warszawa 1994.
• Katalog druków XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 2, oprac. T. Komender, H. Mieczkowska, M. Cubrzyńska-Leonarczyk, Warszawa 1998.
• Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Polonica wieku XVI, z materiałów rejestracyjnych zebranych zespołowo pod kierownictwem K. Zatheya opracowała M. Bohonos, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
• Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Polonica wieku XVII, t. 2: D–H, oprac. B. Górska i W. Tyszkowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
• Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Polonica wieku XVII, t. 6: R, oprac. W. Tyszkowski, Wrocław 1995.
• Kepler J., Ad epistolam Sethi Calvisii responsio, Frankfurt 1614.
• Kepler J., De vero anno, Frankfurt 1614.
• Kepler J., Gesammelte Werke, unter der Leytung von W. von Dyck und M. Caspar, Bd. Kleinere Schriften 1602–1611. Dioptrice, hrsg. von M. Caspar und F. Hammer, München 1941.
• Kepler J., Noworoczny podarek albo o sześciokątnych płatkach śniegu, wstęp Z. Pogoda, przeł. D. Sutkowska, Warszawa 2014.
• Kepler J., Strena seu de nive sexangula, Frankfurt nad Menem 1611.
• Kierul J., Kepler, Warszawa 2007.
• Knight J. T., Bound to Read. Compilations, Collections, and the Making of Renaissance Literature, Philadelphia 2013 (Material Texts).
• Listy dotyczące pełniejszego zrozumienia własności figur foremnych, [w:] Brożek J., Wybór pism, t. 2, oprac. H. Barycz, Warszawa 1956.
• Messahalah, De elementis et orbibus coelestibus liber atiquus ac eruditus…, Norimbergae 1549.
• Messahalah, Libri tres nunc primum…editi a Ioachimo Hellero, Norimbergae 1549.
• Nieć G., Antykwariaty Przedsiębiorstwa Państwowego „Dom Książki” w latach 1951–1989 w świetle polskiej prasy księgarskiej, Roczniki Biblioteczne, R. 56: 2012.
• Nowicki R., Powojenna ochrona zbiorów bibliotecznych w Polsce w latach 1944–1955. Wybór źródeł, Bydgoszcz 2013.
• Pogoda Z., Wstęp, [w:] Kepler J., Noworoczny podarek albo o sześciokątnych płatkach śniegu, wstęp Z. Pogoda, przeł. D. Sutkowska, Warszawa 2014.
• Pytlarz E., Jak czytał Witruwiusza polski matematyk Jan Brożek?, Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, 1998, nr 1−2.
• Remmelin J., Numerus figuratus, sive arithmetica analytica, [Nürnberg] 1614.
• Riccius Ch., Constantis Sinceri Spongia in Elisei Aurimontani epistolam contra Dantiscanos nuper editam, b.n.w. 1638.
• Scherdinger G., Ternarius chronologiae sacer, Görlitz1613.
• Schmidt E., Dissertatio de calendarii emendatione, Wittenberga1613.
• Schneer C., Kepler’s New Year’s Gift of a Snowflake, Isis, 1960, Vol. 51, No. 4.
• Schneider I., Johannes Faulhaber, 1585–1635. Rechenmeister in einer Welt des Umbruchs, Basel–Boston–Berlin 1993 (Vita Mathematica, 7).
• Sipayłło M., O metodzie badań proweniencyjnych starych druków, Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi, t. 1: 1975.
• Strutyńska M., Badania proweniencyjne starych druków w Bibliotece UMK w Toruniu, Folia Toruniensia, t. 11: 2011.
• Strutyńska M., Struktura proweniencyjna zbioru starych druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Przewodnik po zespołach. Problemy badawcze i metodologiczne, Toruń 1999.
• Wiencek I., Stare druki – o potrzebie portalu informacyjnego i ogólnopolskiej bazy proweniencji, Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi, t. 6: 2012.
• Włodarczyk J., Dusza Ziemi, fizyka niebieska, fizyka ziemska, [w:] Kepler J., Noworoczny podarek albo o sześciokątnych płatkach śniegu, wstęp Z. Pogoda, przeł. D. Sutkowska, Warszawa 2014.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2015.001