Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2002 | 3-4 | 241-260

Article title

Zabytkowa kamienica w Polsce międzywojennej : badania, konserwacja, adaptacje

Authors

Content

Title variants

EN
THE HISTORICAL TOWN HOUSE IN INTER-WAR POLAND

Languages of publication

PL EN

Abstracts

EN
Thorough research into town houses was initiated during the first half of the twentieth century, the period of the first modern studies dealing with the urban development of old towns (the most extensive investigations were conducted in Lvov, Warsaw and Cracow). The investigations encompassed an analysis of particular town houses as well as their complexes perceived from the viewpoint of the history of architecture. Scientific investigations conducted at the time inspired the conservation of old town houses, which entailed reconstruction of wartime devastation, the recreation and rebuilding of transformed parts of buildings, and the conservation of historical townhouse complexes as well as a reform of the development of the lots. A number of town houses in Lvov, Cracow, Warsaw, Toruń, Vilno and several smaller centres was subjected to conservation. Greatest importance was attached to the façade and rendering its spatial configuration more legible, without, as a rule, due attention paid to the development of building lots. Conservation entailed the repair and conservation of elevations and, sometimes, of particular details (masonry or ceilings). Upon certain occasions, the conservation of interiors led to the removal of secondary divisions and rendering the historical outfitting of the interiors more legible. Upon other occasions, old town houses were arranged in a contemporary mode. Such reconstruction was carried out in a historical spirit (arbitrary compositions of neo-Renaissance, neo-Baroque, Neoclassical and modern elements). The town houses were also granted a contemporary modernist outfitting which referred to stylised historical forms. The work conducted at the time frequently exceeded the binding theory of the history and conservation of architecture, and the applied solutions were repeated after the second world war when they probably influenced the conception of reconstructing the townhouse development of historical cities. The article analyses research focused on old town houses, conducted in Poland up to 1939, and the trends of reconstruction after World War I. The author went on to consider the conservation of historical buildings, focusing on their range and applied methods, and presented the most important conservation undertakings of the period. The last discussed issue is the problem of modern architecture adjoining historical town houses, widely considered at the time.

Year

Issue

3-4

Pages

241-260

Physical description

Dates

published
2002

Contributors

author
  • historyk i konserwator architektury Politechnika Warszawska

References

  • Por. Spis prac Stanisława Tomkowicza. Zestawił J. Szabłowski, „Rocznik Krakowski” , T. XXV. 1934, s. 163-183
  • J. Remer. Stanisław Tomkowicz. Sylweta konserwatora, „Ochrona Zabytkow Sztuki” , 1930-31, cz. I, s. 34-51.
  • Por. T. Zarębska, Badania historyczno-urbanistyczne metodą analiz przestrzennych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” , 43, 1995, nr 1, s. 15-17.
  • T. Szydłowski, Ruiny Polski. Opis szkod wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie zabytkow sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, Krakow, ok. 1919.
  • Por. J. Remer. Program inwentaryzacji zabytkow sztuki w Polsce, „Ochrona Zabytkow Sztuki” , 1930-31, cz. II, s. 413-414.
  • J. Muczkowski, Wniosek w sprawie inwentaryzacji domow mieszczańskich w Polsce, „Sprawozdania Komisji Historii Sztuki”, t. 9, 1915, s. CLXXIII.
  • R. Feliński, Budowa miast z ilustracjami i planami miast, Lwow 1916.
  • I. Drexler, Odbudowanie wsi i miast na ziemi naszej, Lwow 1916, seria: „Zagadnienia Techniczne Odbudowy Kraju” , nr 10; wyd. 2, Lwow 1921.
  • A. Kuhnei, Zasady budowy miast małych i miasteczek z 136 rysunkami, Lwow 1918, seria: „Zagadnienia Techniczne Odbudowy Kraju” , nr 15. Rec., „Przegląd Techniczny” , t. 56, 1918, s. 113.
  • T. Zarębska, Sprawa odbudowy zabytkowego centrum Kalisza po zniszczeniu w 1914 roku, „Rocznik Kaliski” , t. X, 1977, s. 121177;
  • The reconstruction o f Kalisz, Poland, following its destruction in 1914 [w:| Planning fo r Conservation, ed. by R. Kain, London 1981, s. 75-96;
  • Kalisz [w:] Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja; t. 1 - Miasta historyczne, red. W. Kalinowski, s. 163-172.
  • E. Furmańska, Problematyka architektoniczna w działaniach Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości ( 1906-1914) [w:| Architektura XIX i początku XX wieku, red. T. Grygiel, Wrocław 1991, s. 155- 156.
  • Por. В. Wierzbicka. Działalność konserwatorska TOnZP w Warszawie w latach 1906-1914 [w:] Ocalić przeszłość dla przyszłości. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości 1906-1944, red. R. Brykowski, Warszawa 1985.
  • Por. W. Łoziński, Sztuka lwowska w XVI i XVII wieku. Architektura i rzeźba, Lwow 1901;
  • J. Sas-Zubrzycki, Skarby architektury w Polsce, i- I-IV, Krakow 1907-1916;
  • J. Sas-Zubrzycki, Zabytki miasta Lwowa, Lwow, 1928.
  • W. Abraham, Lwow (Rekonstrukcje i demolacye starych kamienic), ibidem, t. 3, 1910, styczeń-grudzień, nr 8 8 -99.s. 15-16.
  • J. Lewicki, Inwentaryzacja zabytkow w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Ochrona Zabytkow” , LII, 1999, nr 4, s. 382-383. '
  • Por. J. Renter, Zagadnienia geografii i inwentaryzacji zabytkow sztuki w Polsce (w związku z działem państwowej opieki nad sztuką na Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu), „Wiadomości Konserwatorskie” (dod. do „Ziemi”), 1929, nr 10-12, s. 44-48;
  • Por. J. Witwicki, Rekonstrukcja Lwowa z potowy XVIII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury", I. 1932/33, nr 3, s. 238-239.
  • Por. też M. Osiński, Istota i znaczenie panoramy plastycznej dawnego Lwowa, Lwow 1936; idem. Panorama plastyczna dawnego Lwowa, „Kuryer Literacko-Naukowy” , dodatek do „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” , 13, 1936, nr 2, s. I-II; Panorama plastyczna dawnego Lwowa, Lwow 1938;
  • J. Witwicki, Panorama plastyczna dawnego Lwowa, „Przegląd Krajoznawczy” , 2, 1938, nr 6-7, s. 107-1 16;
  • M. Freudman, Panorama plastyczna dawnego Lwowa, „Wschod” , 3, 1938, nr 102, s. 4-5;
  • M. Kruczkowski, Panorama plastyczna Lwowa, „Arkady” , 5, 1939, nr 50, s. 55-60.
  • M. Witwicki, Janusz Witwicki, architekt, historyk sztuki, tworca Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa. Materiały do życia i tworczości. Warszawa 1944, na prawach rękopisu.
  • Por. Jan Zachwatowicz. W stulecie urodzin, Warszawa 2000, il. 15 na s. 53, s. 145;
  • S. Herbst, J. Zachwatowicz, Twierdza Zamość, Warszawa 1936 i Model Zamościa na wystawie w Paryżu 1937 r., „Teka Zamojska” , 1938, nr 2, s. 121-123.
  • Por. Architekt Oskar Sosnowski (1880-1939). Profesor Politechniki Warszawskiej, Tworczość i dzielą, red. M. Brykowska, Warszawa 2000.
  • Katalog Zabytkow Sztuki. Miasto Warszawa, część I Stare Miasto, red. J.Z. Łoziński i A. Rottermund, t. 1, Warszawa 1993.
  • A. Miłobędzki, Oskar Sosnowski - polski historyk architektury [w:] Myśl o sztuce, Materiały Sesji Stowarzyszenia Historykow Sztuki. Warszawa 1976, s. 283-294.
  • F. Kopera, Sztuka polska w XVII i XVIII wieku |w: | Polska, je j dzieje i kultura od czasow najdawniejszych do chwili obecnej, Warszawa 1927;
  • M. Walicki, J. Starzyński, Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936.
  • Cz. Thullie, Jak wyglądały domy w dawnych miastach polskich, Lwow 1914;
  • H. Jasieński, Kilka uwag o typowym układzie starszej kamienicy mieszczańskiej w Polsce, „Architekt”, t. XXII, 1929,z. 5 , s. 17-25.
  • S. Tomkowicz, Domy i mieszkania w Krakowie w pierwszej połowie XVII wieku z 14 tablicami, Lwow 1922, Archiwum Towarzystwa Naukowego, Dział I Filologiczny, t. I, z. 5: Rec.: Adam Chmiel, „Rocznik Krakowski” , t. XIX. 1923, s. 185-186;
  • S. Tomkowicz, Ulice i place Krakowa w ciągu dziejow, ich nazwy i zmiany p o staci, Krakow 1926, seria: „Biblioteka Krakowska” nr 63/64;
  • H. Jasieński, Dawna kamienica krakowska, je j układ i wnętrze, Krakow 1934, seria: „Biblioteka Krakowska” nr 83; Rec.: R. Piotrowski, „Biuletyn Historii Sztuki” , III, 1934/35, nr 1, s. 51-59
  • H. Jasieński, W sprawie genezy układu dawnej kamienicy mieszczańskiej. (W nawiązaniu do uwag inż. arch. R. Piotrowskiego w zeszłorocznym wrześniowym zeszycie ..Biuletynu IV, 1935/36, nr 1, s. 51-61
  • M. Baruch, J. Wojciechowski, Kamienica Książąt Mazowieckich, Warszawa 1928, Biblioteka Historyczna im. T. Korzona, nr 20;
  • J. Siennicki, Kamienica Celejowska w Kazimierzu Dolnym, Lublin 1929;
  • J. Wojciechowski, O kamienicy Boryczkow, „Architektura i Budownictwo” , t. X, 1934, nr 3-4, s. 90-96;
  • Ł. Charewiczowa, Czarna kamienica i je j mieszkańcy, Lwow 1935;
  • B. Sicińskij, Wieża i dim Korniakta u Lwowi, Lwiw 1933.
  • S. Nodzeński, Dawne wejścia do kamienic. Bramy miejskie. Wrota i furty. Kołatki. Judaszki. Gaśniki, „Kurier literackonaukowy” (dod. do „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” , 1929, nr 69), 1929, nr 10, s. IX; Zwiedzanie podziemi historycznych pod kamienicą rodu Fukierow i ks. Mazowieckich w Rynku Starego Miasta..., [Warszawa 1930];
  • S. Dąbrowski, Portale, bramy i sienie toruńskie XVII wieku, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu", t. IX, 1933, z. 7/9 oraz osobna nadbitka Toruń 1934;
  • H. Jasieński, Zagadnienie stykow domow szczytowych (na przykładzie projektow miejscowych dla Lanckorony), „Biuletyn Historii Sztuki”, VI. 1938, nr 4, s . 335-349 .
  • T. Szydłowski. Opieka nad zabytkami sztuki [w:] „Dziesięciolecie Polski Odrodzonej. Księga Pamiątkowa 1918-1928", Warszawa 1928, s. 730 .
  • T. Zarębska, Sprawa odbudowy zabytkowego centrum Kalisza po zniszczeniu w 1914 roku, „Rocznik Kaliski” , t. X, 1977, s. 121177;
  • The reconstruction o f Kalisz, Poland, following its destruction in 1914 [w:] „Planning for Conservation", ed. by R. Kain, London 1981, s. 75-96;
  • Kalisz [w:] Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce, Odbudowa i konserwacja, t. I , Miasta historyczne, red. W. Kalinowski, s. 163-172.
  • Por. G. Jonkajtys-Luba, hasło: Siciński Karol (w:] „Polski Słownik Biograficzny” , t. XXXVI, 1995, s. 464-466.
  • Monika Kuhnke, Rudolf Świerczyński (1883-1943). Życie i tworczość. Praca doktorska pod kier. prof. dr hab. arch. Jadwigi Roguskiej, Warszawa 2000, mps w zbiorach Biblioteki Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, s. 43.
  • J. Piotrowski, Budowa krużgankow w Kamienicy Krolewskiej we Lwowie, „Ochrona Zabytkow Sztuki” , 1930-31, cz. I, s. 115129.
  • Por. też Kamienica Krolewska w nowej szacie, „Dziennik Polski” , R .3 , 1937, nr 159, s . 5.
  • J. Poklewski. Polskie życie artystyczne w międzywojennym Wilnie, Toruń 1994, s. 180, il. 76-78 na s. 177-179.
  • M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Lwow 1925, wyd. 2 rozszerzone, s. 71-76; Nowa fasada domu w rynku Iwowskim, „Architekt” , XIX, 1924, z. l,s .4 ,9 (d om nr 31, arch. В. Wiktor).
  • A. Biedrzycka, Bibliografia pomnikow kultury dawnych kresow południowowschodnich Rzeczpospolitej. Krakow 2000, s. 149-176.
  • B. Wierzbicka, Polichromia Rynku Starego Miasta w 1928 roku [ w : I Historyczne place Warszawy. Urbanistyka. Architektura. Problemy konserwatorskie, red. B. Wierzbicka, Warszawa 1995, s. 57-65.'
  • J. Roguska, Odsłonięcie i konserwacja murow obronnych Warszawy według Jana Zachwatowicza i następcow, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” , t. XXXVIII, 1993, z. 3-4, s. 279-283.
  • J. Zachwatowicz, Szkic do projektu sanacji bloku staromiejskiego przy ul. Dunaj Szeroki i Wąski Dunaj, 1937. Projekt w zbiorach Muzeum Architektury we Wrocławiu, sygn. III b - 472.
  • K. Pawłowski, Zasady ochrony, odbudowy i rewaloryzacji historycznych zespołow urbanistycznych [w:) Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja, t. 1, Miasta historyczne, red. W. Kalinowski. Warszawa 1986, s. 48-72.
  • B. Rymaszewski, O przetrwanie dawnych miast. Warszawa 1984, passim.
  • J. W., Zeszpecenie pięknej fasady .„Architekt", XIV, 1913, z. 8, s. 116-117;
  • F. Klein, O domu weneckim, „Architekt", XIV, 1913, z. 9-10, s. 133-134 i tabl. 27.
  • H. Jasieński, Parę przygodnych uwag o restaurowaniu i adaptowaniu starych kamienic, „Architekt", XXII, 1929, z. 2-3, s. 70-75;
  • Przy ulicy Wiślnej, „Architekt” , XXII, 1929, z. 4, s. 35.
  • L. Wojtyczko i S. Żeleński, Przebudowa domu „Pod Jaszczurami" , „Architekt", XXIV, 1931, z. 1, s. 14-17;
  • B. Treter, Przebudowa portali sklepowych w parterze domu przy ul. Sławkowskiej nr 4, „Architekt", XXIV, 1931, z. 1, s. 18-19.
  • J. Wojciechowski, Co zrobiono w Polsce w zakresie odbudowy, restauracji i konserwacji zabytkow sztuki w latach 1919-1929, „Ochrona Zabytkow Sztuki", 1930-31, cz. II, s. 243-319.
  • T. Szydłowski, Kronika konserwatorska z lat 1925 do 1928, „Rocznik Krakowski” , t. XXII, 1929, s. 138-140, 142-143;
  • J. Renier, Kronika konserwatorska X 1937-X 1938: ibidem, t. XXX, 1938, s. 259-261.
  • J. Piotrowski, Ochrona zabytkow sztuki Woj. Tarnopolskiego [w:| Wojewodztwo Tarnopolskie, Tarnopol 1931, s. 424.439- 452.
  • J. Chyczewski. Prace konserwatorskie na terenie Wojewodztwa Pomorskiego w okresie od połowy 1937 do końca 1938 r., „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” , t. XIV, 1948. z. 1-4,s. 122, 130,135, 141-149.
  • M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Lwowie, Lwow 1925, wyd. 2 rozszerzone; idem Ilustrowany przewodnik po Wołyniu. Łuck 1929
  • Jakub Lewicki, Nowa architektura w otoczeniu zabytkowym w świetle polskiej teorii i praktyki ochrony zabytkow okresu międzywojennego. Materiały z Seminarium „Modernizm polski” , Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej 29 IX-30 IX 2000. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” , t. XLV, 2000, z. 2, s. 141-148.
  • S. Tomkowicz, Zasady ochrony zabytkow. Dwa wykłady wygłoszone na kursie wyższej architektury w Warszawie. Warszawa 1917,s. 16,18.
  • Opieka nad zabytkami i ich konserwacja, wyd. Ministerstwa Sztuki i Kultury, Warszawa 1920.
  • H. Jasieński, Ochrona starej architektury w dzisiejszym mieście, „Dom - Osiedle - Mieszkanie”, 1937, nr l ,s . 20-21.
  • S.R. Krawcow, Stanisławow w XVII-XVIII w. Układ przestrzenny i jego symbolika, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” , t. XXXVIII, 1993, z. 1, s. 3-20
  • K. Broński, Na drodze do nowoczesnego miasta. Rozwoj urbanistyczny Stanisławowa w okresie zaborow i dwudziestolecia międzywojennego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", t. XLIII. 1998, z. 3, s. 231-246.
  • Atrybucje wg M. Fabiański, J. Purchla. Historia architektury Krakowa w zarysie. Krakow 2001, s. 75, 83-84, 305-307, 309.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

ISSN
0029-8247

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-04295be4-d5ac-447a-a6da-15f280feac1e
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.