„Historia i Nauka o Konstytucji” (1953–1957) – egzemplifikacja czasu historycznego. Aspekty polityczne, metodologiczne i edukacyjne

• Authors: Wójcik-Łagan Hanna

Title variants

EN

“The History of and Teachings on the Constitution” (1953–1957) – an exemplification of historical time. Political, methodological and educational aspects

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Periodyk dla nauczycieli historii: „Historia i Nauka o Konstytucji” (1953–1957) jest interesującym źródłem historycznym wyjaśniającym, na czym polegały związki nauki historycznej z historią szkolną w czasie tzw. „nowego początku”, tzn. wdrażania, a potem utrwalania w badaniach i nauczaniu historiograficznych i historiozoficznych założeń marksizmu. Dwumiesięcznik miał niebagatelny wpływ na stopień „zaszczepienia” na gruncie szkolnym idei marksistowskiej, był dysponentem dyrektyw teoretycznych z ambicją oddziaływania na praktykę szkolną. Czasopismo stanowiło narzędzie propagandowe wykorzystywane w celu kształtowania określonych poglądów, postaw zbiorowości lub jednostki, podlegających manipulacji intelektualnej i emocjonalnej. Stanowi kopalnię wiedzy o dorobku polskiej powojennej historiografii z lat 50. XX w., wyjaśnia postawy metodologiczne inspirowane marksizmem, przybliża wyznaczniki socjalistycznego modelu historii szkolnej, w jego warstwie merytorycznej i ideologicznej, ale także dydaktycznej i wychowawczej.

EN

The periodical publication for history teachers titled “The History of and Teachings on the Constitution” (1953–1957) constitutes an interesting historical source that explains the relationship between the science of history and history lessons in the period of the “new beginning”, i.e. the implementation and subsequent embedding of Marxist concepts in historiographic research and teachings. The featured bimonthly had a significant influence on “injecting” the Marxist ideology in school environments. It was the dispenser of theoretical directives aimed at affecting school practices. The magazine was a propaganda tool used in order to shape specific opinions and attitudes of the collective and individual people subject to intellectual and emotional manipulation. It constitutes a rich resource in the topic of post-war Polish historiography of the 1950s. The magazine explains the methodological grounds inspired by Marxism as well as clarifying the determinants of the socialist model of history taught at school, in its substantive and ideological as well as didactic and pedagogical aspects.

Keywords

PL

historia; historiografia; marksizm; polityka historyczna

EN

history; historiography; Marxism; historical politics

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2020
• Issue: 4(17)/2020
• Pages: 89-109

Contributors

author

Wójcik-Łagan Hanna

• Zakład Historii XX wieku, Instytut Historii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego

References

• Ajnenkiel A., 1957, Zarys stosunków politycznych w Polsce w latach 1918–1923, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1–2.
• Biesiadecka E., 2014, Nauka w powojennych podręcznikach do nauczania historii (do 1956 roku) [w:] Nauka, red. G. Pańko, M. Skotnicka-Palka, B. Techmańska, Wydawnictwo „Tempo”, Wrocław.
• Bornholtzowa A., 1954, O znaczeniu metodyki dla praktyki nauczania, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 6.
• Bornholtzowa A., 1956, Z badań nad stanem faktycznym nauczania historii w szkole, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 6.
• Bugajska-Więcławska J., 2014, Idea postępu na kartach podręczników do nauczania historii w latach 1944–1989 [w:] Nauka, red. G. Pańko, M. Skotnicka-Palka, B. Techmańska, Wydawnictwo „Tempo”, Wrocław.
• Bzolega M., 1956, Wykorzystanie historii regionalnej w nauczaniu historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 3.
• Chmielewski W., 2006, Kształcenie nauczycieli w okresie ideologizacji szkolnictwa (1944–1956), Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
• Chmielewski W., 2014, Stanisław Skrzeszewski wobec ludzi nauki w świetle własnych notatek, listów i pism (1944–1950), Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• Ćwiek Z., 1953, Wkład Józefa Stalina do nauki historycznej, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1.
• Ćwiek Z., 1956, Problemy ruchu narodowowyzwoleńczego w latach sześćdziesiątych XIX wieku „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1.
• Dowiat J., 1953a, Nowa faza pracy nad kształtowaniem światopoglądu naukowego uczniów, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 2.
• Dowiat J., 1953b Nieśmiertelne nauki Józefa Stalina – wytyczna pracy nad kształtowaniem światopoglądu naukowego młodzieży, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1.
• Dowiat J., 1954, Przygotowanie się nauczyciela historii do lekcji, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 4.
• Dunin-Wąsowicz K., 1956, Z tradycji współpracy i wzajemnych stosunków polsko-ukraińskich mas ludowych w Galicji, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 6.
• Dyskusja nad projektami programu szkoły podstawowej trwa, 1948 „Wiadomości Historyczne”, nr 1.
• Gąsiorowska N., 1954, Nauka historii w okresie dziesięciolecia Polski Ludowej, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 4.
• Gąsiorowska N., Pietrzak-Pawłowska I., 1954, Zjazd Historyków w Olsztynie w dniach: 30–31 maja 1954, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 5–6.
• Goriszowski W., 1953, O walce z werbalizmem w nauczaniu historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 3–4.
• Grabski A.F., 2003, Dzieje historiografii, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Historia historiografii i metodologii historii w Polsce i na Ukrainie, 2015, red. J. Maternicki, J. Pisulińska, L. Zaszkilniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Historia WKP(b).,1949, Krótki kurs, Warszawa.
• Hoszowska H., 2002, Praktyka nauczania historii w Polsce 1944–1956, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Hübner P., 1997, Stalinowskie czystki w nauce historycznej [w:] Skryte oblicze systemu komunistycznego: u źródeł zła…, red. R. Bäcker, P. Hübner, Wydawnictwo „DiG”, Warszawa.
• Iliński A., 1956, O artykule W. Karcowa: W sprawie zadań i treści metodyki nauczania historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 3.
• Kancewicz J., Kalabiński S., Mościcki H.J., 1951, Wybór tekstów źródłowych, red. B. Krauze, Warszawa.
• Kapitanow N.L., 1956, Twórcza rola mas ludowych w historii „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1.
• Karcow W., 1954, W sprawie zadań i treści metodyki nauczania historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 5–6, przedr. „Priepodawanije istorii”, nr 4.
• Konferencja nauczycieli historyków we Wrocławiu, 1948, „Wiadomości Historyczne”, nr 3.
• Kruglak M., 1954, o metodyce historii jako nauce, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 6.
• Kryńska E., Mauersberg S.W., 2003, Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945–1956, Wydawnictwo „Trans Humana”, Białystok.
• Libiszowska Z., 1953, Przegląd wydawnictw historycznych, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 3–4.
• Manteuffel T., 1957, Rozkwit średniowiecza „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1–2.
• Manteuffel T., 1976, Historyk wobec historii, PWN, Warszawa.
• Maternicki J., 1966, Szkolne kółka historyczne, PZWSz, Warszawa.
• Maternicki J., 1979, Kultura historyczna dawna i współczesna. Studia i szkice, PWN, Warszawa.
• Maternicki J., 1984, O nowy kształt edukacji historycznej, WSiP, Warszawa.
• Maternicki J., 1998, Edukacja historyczna młodzieży, problemy i kontrowersje u progu XXI wieku, Wydawnictwo TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń.
• Maternicki J., 2003a, Instytucjonalizacja i profesjonalizacja polskiej dydaktyki historii w XX wieku [w:] W służbie szkoły i nauki. Księga poświęcona Profesorowi Czesławowi Majorkowi, red. Z. Ruta, R. Ślęczka, Akademia Pedagogiczna, Kraków.
• Maternicki J., 2003b Aktywno-refleksyjny model kształcenia historycznego [w:] Historia, społeczeństwo, wychowanie, red. J. Maternicki, M. Hoszowska, P. Sierżęga, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Maternicki J., 2004, Polska dydaktyka historii, dzieje współczesne [w:] Współczesna dydaktyka historii. Zarys encyklopedyczny dla nauczycieli i studentów, red. J. Maternicki, Wydawnictwo JUKA, Warszawa.
• Maternicki J., 2005, Historia i historycy. Studia i szkice historiograficzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Maternicki J., 2011, Pogranicza historii: studia i szkice, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Maternicki J., 2015, Polska historia historiografii: droga do profesjonalizacji, jej stan aktualny i perspektywy dalszego rozwoju [w:] Historia historiografii i metodologia historii w Polsce i na Ukrainie, red. J. Maternicki, J. Pisulińska, L. Zaszkilniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Mauesberg S., Walczak M., 2005, Szkolnictwo polskie po II wojnie światowej (1944–1956), Polskie Towarzystwo Pedagogiczne ZG, Warszawa.
• Mazur J., 1999, U progu zmian ideału wychowawczego w powojennej Polsce (Dylematy nauczycieli) [w:] Wartości w edukacji historycznej, red. J. Rulka, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Bydgoszcz.
• Menz M., 2015, Szkolna edukacja historyczna w Polsce w latach 1918–1939 [w:] Współczesna edukacja historyczna. Doświadczenia, oczekiwania, red. J. Budzińska, J. Strykowska, Instytut Historii UAM, Poznań.
• Moszczeńska W., Bornholtzowa A., 1956, Drogi wzrostu i rozwoju młodego historyka, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 5.
• Nowarski C., 2006, Chłopi polscy w podręcznikach historii 1945–1980, Akademia Pedagogiczna, Kraków.
• Od Redakcji, 1953, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1.
• Pamiętnik VIII Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, 1958, Polskie Towarzystwo Historyczne.
• Persowski F., 1957, Regionalizm w praktyce szkolnej, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 6.
• Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich., 1953, Przemówienia, referaty, dyskusja, t. I, Warszawa.
• Pietrzak-Pawłowska I., 1956, Związek nauczania z nauką historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 5.
• Pisulińska J., 2015, Zaplecze instytucjonalne polskiej historii historiografii i metodologii historii [w:] Historia historiografii i metodologia historii w Polsce i na Ukrainie, red. J. Maternicki, J. Pisulińska, L. Zaszkilniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Pomykało W., 1977, Kształtowanie ideału wychowawczego w PRL w latach 1944–1976, Spółdzielnia Wyd.-Handlowa „Książka i Wiedza”, Warszawa.
• Prof. zw. dr hab. Józef Dutkiewicz, 2000 [w:] Słownik biograficzny historyków łódzkich, Łódź, on-line: http://pthlodz.uni.lodz.pl/poziom2/jdut.html) (dostęp: 11.05.2018).
• Radziwiłł A., 1996, Model ideologii wychowawczej w latach 1948–1956 (próba modelu) [w:] Polacy wobec przemocy 1944–1956, red. B. Otwinowska, J. Żaryn, Wydawnictwo Editions Spotkania”, Warszawa.
• Redakcja, 1956, Wobec nowych zadań, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 6.
• Redko A., 1956, Niektóre zagadnienia metodyki nauczania historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 3.
• Romek Z., 2012, Zinstytucjonalizowana autocenzura historyków polskich w czasach stalinowskich [w:] Klio Polska. Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej XIX–XX wieku, red. A. Wierzbicki, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• Rulka J., 2004, „Wiadomości Historyczne” [w:] Współczesna dydaktyka historii. Zarys encyklopedyczny dla nauczycieli i studentów, red. J. Maternicki, Wydawnictwo JUKA,Warszawa.
• Rutkowski T.P., 2007, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Rutkowski T.P., 2008, Rola Wydziału Historii Partii KC PPR/PZPR w kształtowaniu polityki historycznej w Polsce (1946–1956) [w:] Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, red. S.M. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobiecki, Wydawnictwo IPN, Łódź.
• Sieradzki J., 1954, Uwagi dydaktyczne dla nauczycieli, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 5–6.
• Skrzeszewski S., 1948, Problem liczby lat trwania nauki w szkol podstawowej i średniej, „Wiadomości Historyczne”, nr 3.
• Słowikowski T., 1957, Kilka uwag dyskusyjnych na temat wykładu w nauczaniu historii w szkole średniej, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 2.
• Słowikowski T., Szymborska K., 1956, Uwagi o nauczaniu historii na podstawie wyników egzaminów wstępnych na wyższe uczelnie, Historia i Nauka o Konstytucji, nr 1.
• Stalin J., 1950, Marksizm a zagadnienia językoznawstwa, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, Warszawa.
• Stobiecki R., 1993, Historia pod nadzorem, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
• Stobiecki R., 1996, Stalinowska mitologizacja idei postępu [w:] Historia. Mity. Interpretacje, red. A. Barszczewska-Krupa, Uniwersytet Łódzki, Łódź.
• Stobiecki R., 1997, Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich [w:] Skryte oblicze systemu komunistycznego: u źródeł zła…, red. R. Bäcker, P. Hübner, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
• Stobiecki R., 1998, Między kontynuacją a dyskontynuacją. Kilka uwag na temat powojennych dziejów polskiej nauki historycznej [w:] Metodologiczne problemy syntezy historii historiografii polskiej, red. J. Maternicki, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Stobiecki R., 2007, Historiografia PRL. Ani dobra, ani zła, ani piękna… do skomplikowania, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
• Stobiecki R., 2014, Historycy polscy wobec wyzwań XX wieku, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.
• Szostakowski S., 1954, Uwagi o realizacji jedności nauczania i wychowania na lekcjach historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 6.
• Szumski J., 2012, U źródeł powstania Komisji Historyków Polski i ZSRR [w:] Klio Polska. Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej XIX–XX wieku, red. A. Wierzbicki, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• Traba R., 2009, Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Wagner B., 2013, Szkoła publiczna w Polsce w XX wieku. Zarys dziejów społecznych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Wierzbicki A., 2012, Prawda jest i może być tylko w rękach klasy robotniczej”. Z dziejów zasady partyjności nauki historycznej w Polsce [w:] Klio Polska. Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej XIX–XX wieku, red. A. Wierzbicki, Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• Wierzbicki A., 2015, Marian Henryk Serejski jako animator polskiej historii historiografii po II wojnie światowej [w:] Historia historiografii i metodologia historii w Polsce i na Ukrainie, red. J. Maternicki, J. Pisulińska, L. Zaszkilniak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Wójcik-Łagan H., 2012, Myślenie historyczne – paradygmat nowoczesnego nauczania historii [w:] Wokół problemów edukacji, red. J. Wojdon, B. Techmańska, Wydawnictwo Chronicon, Wrocław.
• Wójcik-Łagan H., 2014, Żanna Kormanowa o nauce historycznej i nauczaniu dziejów. Wybrane refleksje (lata 40. i 50. XX w.), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 3–4.
• Wójcik-Łagan H., 2016a, Edukacyjny przekaz o historii w świetle „Historii i Nauki o Konstytucji” (1953–1957) [w:] Historia, ciągłość i zmiana. Studia oferowane Profesorowi Jerzemu Maternickiemu, red. M. Hoszowska, J. Pisulińska, P. Sierżęga, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Wójcik-Łagan H., 2016b, Szkoła z lat 20. XX w. w oczach Władysława Bieńkowskiego, autora powojennych koncepcji edukacyjnych z lat: 40. i 50. XX w., „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 1–2.
• Wróbel S., 1957, Kilka uwag na temat wykorzystania tekstów źródłowych w nauczaniu historii, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 2.
• Zarys stosunków politycznych w Polsce w latach 1918–1923, 1957„Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1–2.
• Zawadzka I., 1954, Jak korzystałam w mojej pracy szkolnej z podręcznika „Historii Polski”, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 3.
• Zychowski M., 1957, Sytuacja gospodarczo-społeczna na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX wieku, „Historia i Nauka o Konstytucji”, nr 1–2.