Het competentieprofiel van de juridische vertaler en de methode van rechtsvergelijking als instrument bij het vertalen van ‘onvertaalbare’ juridische terminologie

• Authors: Pavlína Knap-Dlouhá

Title variants

PL

Profil kompetencji tłumacza tekstów prawniczych i metoda komparatystyczna jako instrument tłumaczenia ‘nieprzetłumaczalnej’ terminologii prawniczej

EN

The competention profile of the legal translator and the method of legal comparison as an instrument for the translation of ‘untranslatable’ legal terminology

• Languages of publication: NL

Abstracts

NL

We kunnen de rechtsvergelijking op twee manieren definiëren: vanuit het perspectief van de beschrijving, waarin het kan worden gebruikt om uit te leggen hoe twee rechtsstelsels of bepaalde instellingen binnen een bepaald rechtsstelsel opereren, of vanuit de toepassing als een instrument om andere doelen binnen het juridische domein te bereiken. Het gebruik van de rechtsvergelijkingsmethoden voor juridische vertalers ligt juist in dit toegepaste gebied. In dit artikel wordt rechtsvergelijking niet an sich benaderd, maar louter als een educatief hulpmiddel en een oefening in juridische vertaling. We zullen de methodologie van rechtsvergelijking onderzoeken en deze toepassen op concrete problematische, of ‘onvertaalbare’, juridische termen. Voorbeelden zijn verwijzingen naar juridische concepten, instellingen of procedures die alleen voorkomen in het rechtssysteem van de brontaal, maar niet in het rechtssysteem van de doeltaal. Een van de belangrijkste principes van rechtsvergelijking is dat we moeten aannemen, als we twee objecten of concepten willen vergelijken, dat ze vergelijkbaar zijn, tenminste in relatie tot één aspect (tertium comparationis). In tegenstelling tot advocaten die de methode van rechtsvergelijking rechtstreeks gebruiken, kunnen juridische vertalers zich niet tevreden stellen met dit principe. Ze moeten een vertaling vinden voor een bepaalde rechtspersoon, document of procedure, zelfs als deze geen equivalent heeft in het rechtssysteem van de doeltaal. Het uitgangspunt voor het illustreren van bepaalde oplossingen voor dergelijke vertaalproblemen is dat juridische vertalers moeten optreden als bemiddelaars tussen verschillende juridische culturen met de taak om juridische informatie effectief over te dragen, ongeacht de verschillende juridische tradities en juridische talen.

PL

Komparastykę prawniczą można definiować na dwa sposoby. Po pierwsze, z perspektywy opisowej, gdzie można ją zastosować do wyjaśnienia, w jaki sposób działają dwa systemy prawne lub niektóre instytucje w ramach danego systemu prawnego. Po drugie, jako instrument dla osiągnięcia innych celów w obszarze prawa. Wykorzystanie metod porównywania prawa jest właśnie częścią obszaru stosowanego przez tłumaczy tekstów prawnych i prawniczych. Komparastyka prawnicza sensu stricto nie jest tematem niniejszego artykułu, traktuje się ją jako narzędzie edukacyjne czy też materiał do ćwiczeń z tłumaczenia tekstów prawnych i prawniczych. W pierwszej kolejności zbadana została metodologia komparatystyki prawnej, a następnie zastosowano ją do konkretnych problematycznych czy też „nieprzetłumaczalnych” terminów prawnych i prawniczych. Przykładami są odniesienia do koncepcji prawnych, instytucji lub procedur, które występują w systemie prawnym języka źródłowego, ale nie występują w systemie prawnym języka docelowego. Jedną z najważniejszych zasad komparastyki prawniczej jest to, że jeżeli chcemy porównać dwa obiekty czy też pojęcia, należy przyjąć, ze są one porównywalne, przynajmniej w odniesieniu do jednego aspektu (tertium comparationis). W przeciwieństwie do prawników, którzy bezpośrednio stosują metody komparastyki, tłumacze tekstów prawnych i prawniczych nie mogą zadowolić się wyżej opisaną zasadą. Bez względu na tertium comparationis muszą znaleźć tłumaczenie dla danego podmiotu prawnego, dokumentu lub procedury, nawet jeśli nie mają one odpowiednika w systemie prawnym języka docelowego. Punktem wyjścia do zilustrowania określonych rozwiązań tego typu problemów tłumaczeniowych jest to, ze tłumacze tekstów prawnych i prawniczych muszą działać jako pośrednicy między różnymi kulturami prawnymi, mając za zadanie efektywne przekazanie informacji prawnej niezależnie od różnych tradycji i języków prawa.

EN

We can define the legal comparison in two ways. From the perspective of the description, in which it can be used to explain how two legal systems or certain institutions operate within a particular legal system, or from an application as an instrument to achieve other purposes within the legal domain. The use of the methods of comparative law comparison for legal translators lies precisely in this applied area. In this article, comparative law is not approached in itself, but purely as an educational tool and exercise in legal translation. We will examine the methodology of legal comparison and apply it to concrete problematic, or ‘untranslatable,’ legal terms. Examples are references to legal concepts, institutions or procedures that only occur in the source language legal system but not in the target language legal system. One of the most important principles of legal comparison is that if we want to compare two objects or concepts, we must assume that they are comparable, at least in relation to one aspect (tertium comparationis). Unlike lawyers who use the method of legal comparison directly, legal translators cannot content themselves with this principle. They must find a translation for a particular legal entity, document or procedure, even if it has no equivalent in the target language legal system. The starting point for illustrating certain solutions to such translation problems is that legal translators should act as mediators between different legal cultures with the task of effectively transferring legal information, regardless of different legal traditions and legal languages.

Keywords

NL

juridisch vertalen; vergelijkende rechtswetenschap; juridische taal; rechtssysteem

PL

tłumaczenia prawnicze; komparatystyka prawnicza; język prawniczy; język prawa; system prawny

EN

legal translation; comparative law; legal language; legal system

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 5: Neofilologia. Zeszyt specjalny
• Pages: 49-62

Contributors

author

Pavlína Knap-Dlouhá

• Univerzita Palackého

References

• Bloemen, Henri. 2004. ‘Onvertaalbaarheid: tussen theorie en praktijk van het vertalen.’ In Ton Naaikens (ed.). Denken over vertalen. Tekstboek over vertaalwetenschap, 29–219. Nijmegen: Vantilt.
• Broeck, Raymond van den (ed.). 1994. Bouwen aan Babel. Zes opstellen over onvertaalbaarheid. Antwerpen & Harmelen: Fantom.
• Gentile, Paola. 2017. ‘Het zelfbeeld van sociaal tolken, een miskend en onderschat beroep.’ Internationale Neerlandistiek 55 (1): 1–22.
• Gonzáles, Julia, & Robert Wagenaar (eds.). 2003. Tuning Educational Structures in Europe. Final Report. Pilot Project — Phase 1. Bilbao: University of Deusto.
• Hertog, Erik, & Jan van Gucht. 2006. Status Quaestionis. Questionnaire on the Provision of Legal Interpreting and Translation in the EU. Antwerpen: AGIS Programme-European Commission.
• Kelly, Dorothy. 2005. A Handbook for Translator Trainers: A Guide to Reflective Practice. Manchester: St. Jerome Publishing.
• Luther, Martin. 1530. ‘Zendbrief over het vertalen (Sendbrief vom Dolmetschen).’ In Ton Naaijkens (ed.). Denken over vertalen, tekstboek vertaalwetenschap, 15–25. Nijmegen: Vantilt 2004.
• Prieto Ramos, Fernando. 2011. ‘Developing Legal Translation Competence: An Integrative Process-Oriented Approach.’ Comparative Legilinguistics — International Journal for Legal Communication 5: 7–21.
• Schleiermacher, Friedrich. 1813. ‘Over de verschillende methoden van vertalen (Ueber die verschiedenen Methoden des Uebersezens).’ In Ton Naaijkens (ed.). Denken over vertalen. Tekstboek over vertaalwetenschap, 41–55. Nijmegen: Vantilt 2004.
• Simonnaes, Ingrid. 2013. ‘Legal Translation and “Traditional” Comparative Law — Similarities and Differences.’ Linguistica Antverpiensia 12: 147–160.
• Soriano-Barabino, Guadalupe. 2016. Comparative Law for Legal Translators. Oxford: Peter Lang.
• Vandeweghe, Willy. 2005. Duoteksten: inleiding tot vertaling en vertaalstudie. Gent: Academia Press.
• Wagner, Emma, Svend Bech, & Jesús Martínez. 2002. Translating for the European Union Institutions. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2018.66.5s-6