Upadek u szczytu kariery. Ostatnie lata Józefa Kazimierza Kossakowskiego (1792-1794)

• Authors: Kamil Michaluk

Title variants

EN

The fall at the peak of the career. The last few years of Józef Kazimierz Kossakowski (1792-1794)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Okres od roku 1792 do śmierci (1794) był dynamicznym czasem w karierze Józefa Kazimierza Kossakowskiego. Odegrał on ważną rolę w organizacji konfederacji na Litwie. Razem z bratem Szymonem zaprowadził na Litwie rządy terroru, które przerodziły się w grabież majątku przeciwników. Kossakowscy przyczynili się do zatwierdzenia przez sejm III rozbioru Polski (1793). Nie mając odwrotu, Józef Kazimierz wiedział, że polegać może tylko na rosyjskich protektorach. Próbował więc zrobić wszystko, by spacyfikować Warszawę, gdzie dało się już odczuć przyspieszenie prac konspiracyjnych. Rady biskupa, by w razie problemów wystąpić zbrojnie przeciwko ludności stolicy, pogrążyły go. Wybuch powstania zastał Kossakowskiego w Warszawie. Po krótkim pobycie w więzieniu i pod wpływem warszawskich mieszczan został skazany na śmierć i powieszony – podobnie jak jego brat Szymon, stracony wcześniej w Wilnie. Tragiczny koniec nie może jednak przesłonić wielowymiarowości postaci Józefa Kazimierza Kossakowskiego, oświeconego sarmaty, którego karierę należy rozpatrywać w szerszym kontekście.

EN

The period between 1792 and the hanging of Józef Kazimierz Kossakowski in 1794 was dynamic in his career. He played an important role in fast organisation of the confederation in Lithuania. Later, along with his brother Szymon, they established the rule of political terror which due to the emergency acts turned into looting of their enemies’ properties. Kossakowski brothers became problematic to the point that a new Russian envoy Jakob Sievers decided to finish their ruling. It was a partial success though, because the brothers were needed to legitimize the partition of Poland on the Grodno Sejm. They had contributed to it a lot, evoking even more hatred towards them. Having no possibility to turn back, Józef Kazimierz knew that he could rely only on Russian protectors. He tried then to do everything to pacify Warsaw, where one could feel the acceleration of conspiratorial work. The advices given by the Bishop to, in case of problems, use armed forces against the citizens of the capital city, finally plunged him. The uprising’s breakout found Kossakowski in Warsaw. After a short time in prison, under the pressure of citizens, he was sentenced to death and hanged, along with his brother, who had been killed in Wilno. However, this tragic ending cannot overshadow many dimensions of the character of Józef Kazimierz Kossakowski, an enlightened Sarmatian, whose career should be considered in a broader context.

Keywords

PL

Kościół katolicki; Kossakowscy; insurekcja; sejm grodzieński; konfederacja targowicka

EN

Catholic Church; Kossakowski; uprising; Grodno Sejm; Targowica Confederation

• Publisher: Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
• Journal: Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne
• Year: 2017
• Volume: 13
• Issue: 2
• Pages: 28-48

Dates

published

2017

Contributors

author

Kamil Michaluk

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Akty Powstania Kościuszki, oprac. Sz. Askenazy, W. Dzwonkowski, t. I, Protokoły i dzienniki Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodo¬wej, cz. I, Wyd. Akad. Umiejętności, Kraków 1918.
• Karpiński, Franciszek, Pamiętniki, Wyd. W. Stefański, Poznań 1884.
• Kiliński J., Pamiętniki, oprac. S. Herbst, Warszawa 1958.
• Kitowicz J., Pamiętniki, czyli Historia polska, oprac. P. Matuszewska, War¬szawa 1971.
• Kopeć J., Dziennik (…) brygadiera wojsk polskich, Warszawa 1975.
• Kossakowski J. K., Pamiętnik, albo zbiór krótki obchodzących szczególniej naród polski wiadomości dla oświecenia i pokazania prawdy stanu rzeczy polskich, b. m., 1792.
• Kossakowski J. K., Spowiedź polityczna, albo wyznanie polityczne przekonania, Grodno 1792.
• Kossakowski J. K., Uwagi nad pismem pt. Uniwersał do narodu pod dniem 29 maja 1792, b. m., 1792.
• Luchesini G., Listy do Fryderyka Wilhelma II. Obraz sejmu wielkiego w raportach pruskiego dyplomaty, oprac. H. Kocój, Warszawa 1988.
• Niemcewicz J. U, Fragment Biblie Targowickiej. Księgi Szczęsnowe, Frankfurt 1793.
• Ogiński M. K., Pamiętniki Michała Ogińskiego o Polsce i Polakach, t. 1, Wyd. J. Żupański, Poznań 1870.
• Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772- 1864. Wybór źródeł, oprac. O. Bejendorf, Wrocław 1960.
• Patz J. J., Z okien saskiej ambasady. Warszawa 1784 roku w świetle relacji dyplomatycznych przedstawiciela Saksonii w Polsce, Wyd. Z. Libiszowska, H. Kocój, Warszawa 1969.
• Pistor J. J., Pamiętniki o rewolucji polskiej roku 1794, oprac. B. Cholewiński, Warszawa 1906.
• Sievers J. J., Jak doprowadziłem do drugiego rozbioru Polski, Wyd. Interim, Warszawa 1992.
• Targowica i sejm grodzieński 1793 w relacjach posła pruskiego Buchholtza, oprac. H. Kocój, Kraków 2004.
• Trębicki A., Opisanie sejmu 1793 r. O rewolucji 1794 r., Wyd. J. Kowecki, Warszawa 1962.
• Blum K. L., Drugi rozbiór Polski z pamiętników Sieversa, Wyd. J. Żupański, Poznań 1865.
• Butterwick R., Polska rewolucja a Kościół Katolicki 1788- 1792, Wyd. Arcana, Kraków 2012.
• Butterwick R., Bishop Józef Kazimierz Kossakowski at the Four Years' Diet [w:] Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės istorijos kraštovaizdis. Mokslinių straipsnių rinkinys Skiriama profesorės Jūratės Kiaupienės 65-mečiui, red. R. Šmigelskytė-Stukienė, Vilnius 2012, s. 389- 412.
• Derdej P., Zieleńce- Mir- Dubienka, Wyd. Bellona, Warszawa 2008.
• Grochulska B., Ugniewski P., Wstęp [w:] J. J. Sievers, Jak doprowadziłem do drugiego rozbioru Polski, Wyd. Interim, Warszawa 1992.
• Grześkowiak-Krwawicz A., Zdrada trzeciego maja? Malkontenci wobec ustawy Rządowej [w:] A. Grześkowiak-Krwawicz (red.), Bo insza rzecz jest zdradzić, insza dać się złudzić. Problem zdrady w Polsce przełomu XVIII i XIX w., Wyd. IBL PAN, Warszawa 2005, s. 69- 89.
• Iłowajski D., Sejm grodzieński roku 1793. Ostatni sejm Rzeczypospolitej Pol¬skiej, Wyd. J. Żupański, Poznań 1872.
• Kądziela Ł., Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792-1793, Wyd. Volumen, Warszawa 1993.
• Kwiatkowska A., Piórowe wojny. Polemiki literackie polskiego Oświecenia, Wyd. Sorus, Poznań 2001.
• Kwiatkowska- Jeznach E., Sejmiki lutowe 1792 r. w relacjach „Gazety Narodowej i Obcej” i „Gazety Warszawskiej”, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Historica 92, 2014, s. 49-63.
• Lewicki J., Komisja Edukacji Narodowej w świetle ustawodawstwa szkolnego. Szkic historyczny, Wyd. Księgarnia Polska, Warszawa 1923.
• Lord R., Drugi rozbiór Polski, Wyd. Pax, Warszawa 1984
• Łojek J., Dzieje zdrajcy. Szczęsny Potocki, Wyd. Alfa, Warszawa 1995.
• Morcinek R., Jan August Cichocki [w:] „Polski Słownik Bibliograficzny” 1938, t. IV, s. 20-21.
• Nowak J., Satyra polityczna Sejmu Czteroletniego, Wyd. Kasa Mianowskiego, Kraków 1933.
• Rolnik D., O postawach szlachty litewskiej wobec konfederacji targowickiej w 1792 roku, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2004, Nr 1.
• Rolnik D., Portret szlachty czasów stanisławowskich epoki kryzysu, odrodzenia i upadku Rzeczypospolitej w pamiętnikach polskich, Wyd. UŚ, Katowice 2009.
• Rutkowska M., Józef Korwin Kossakowski [w:] T. Kostkiewiczowa (red.), Pisarze Polskiego Oświecenia, Wyd. PWN, Warszawa 1994, s. 356-386.
• Reychman J., Historia Turcji, Wyd. Ossolineum, Wrocław 1973
• Rymkiewicz J. M., Wieszanie, Wyd. Sic!, Warszawa 2007.
• Serczyk W. A., Katarzyna II, Wyd. Ossolineum, Wrocław 2004.
• Smoleński W., Konfederacja targowicka, Kraków 1903.
• Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Wyd. Gebethner i Wolff, Kraków 1897.
• Szczygielski W., Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792, Wyd. UŁ. Łódź 1994.
• Szyndler B., Powstanie kościuszkowskie 1794, Wyd. Ancher, Warszawa 1994.
• Śliwiński A., Powstanie kościuszkowskie, Wyd. M. Arct, Warszawa 1917.
• Wolański A., Wojna polsko-rosyjska 1792 r. Kampania litewska, Wyd. K. Rzepecki, t. II, Poznań 1924.
• Zielińska Z., Aleksander Michał Sapieha [w] „Polski Słownik Bibliograficzny” 1994, t. XXXV, s. 565-569.
• Zielińska Z., Jan Suchorzewski [w:] „Polski Słownik Bibliograficzny” 2007-2008, t. XLV, s. 315-324.
• Żytkowicz L., Ferdynand Kontrym [w:] „Polski Słownik Bibliograficzny” 1967-1968, t. XIII, s. 607-608.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.21784/ZC.2017.009