(Ukryte) zaangażowanie i (pozorna) neutralność: Strukturalne ograniczenia rozwoju socjologii krytycznej w warunkach półperyferyjnych

• Authors: Warczok Tomasz , Zarycki Tomasz

Title variants

EN

(A Hidden) Involvement and (an Apparent) Neutrality. Structural Restrictions of Development of Critical Sociology in Semi-Peripheral Conditions

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł rysuje szerszy kontekst społeczny funkcjonowania socjologii w Polsce. Autorzy odwołują się w tym celu w pierwszej kolejności do metodologii Pierre’a Bourdieu, rekonstruując w ogólnych zarysach pozycję pola socjologicznego w szerszym polu władzy, a także specyficzne cechy tego ostatniego. Należy do nich w ich przekonaniu dominacja kapitału kulturowego nad ekonomicznym i związana z tym hegemonia szeroko rozumianej inteligencji. Ważną cechą polskiego pola władzy jest też jego charakterystyczny dla krajów peryferyjnych podział na część zorientowaną na integrację z globalnym centrum i część stawiającą mu względny, głównie kulturowy, opór. Podział ten przenosi się również wyraźnie na pole socjologiczne, co jest związane z ograniczoną autonomią tego ostatniego i owocuje między innymi znaczącą w Polsce przewagą nurtu socjologii publicznej nad nurtem socjologii krytycznej.

EN

The paper draws a picture of a wider social context of functioning of sociology in Poland. Authors rely primarily on the methodology of Pierre Bourdieu to achieve this aim. In particular they reconstruct the general position of the sociological field in relation to the wider field of power and the specific characteristic of the later. They include, as the authors see them, domination of the cultural capital over the economic capital and the resulting hegemony of the intelligentsia in the field of power. Another important characteristic of the Polish field of power, which seems typical for most peripheral societies, is its division on to one part orientated towards the integration with the global core and its other part challenging the global domination, though, mostly in the cultural sphere. This division is also clearly transmitted into the structure of the sociological field, given its relatively restricted autonomy and results in a strong superiority of public sociology over the weakly developed critical sociology.

Keywords

PL

socjologia polska; socjologia krytyczna; socjologia publiczna; Bourdieu; kapitał kulturowy

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2014
• Issue: 1(6)
• Pages: 129-158

Contributors

author

Warczok Tomasz

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie; Instytut Filozofii i Socjologii

author

Zarycki Tomasz

• Uniwersytet Warszawski; Instytut Studiów Społecznych

References

• Alexander J. 2010. Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej, tłum. S. Burdziej, J. Gądecki, Nomos, Kraków.
• Bajer M. 2013. Rody uczone. Kreski do szkicu, Wyd. UMK, Toruń.
• Bartoszek A. 2003. Kapitał społeczno-kulturowy młodej inteligencji wobec wymogów rynku, Wydawnictwo UŚ, Katowice.
• Bauman Z., Kubicki R., Zeidler-Janiszewska A. 1997. Humanista w ponowoczesnym świecie: rozmowy o sztuce życia, nauce, życiu sztuki i innych sprawach, Zysk i s-ka, Poznań.
• Bockman J.K., Eyal G. 2002. Eastern Europe as a laboratory for economic knowledge: The transnational roots of neoliberalism. „American Journal of Sociology” 2002, 108, s. 310–352.
• Bourdieu P. 1966. Champ intellectuel et projet créateur, „Temps modernes” 1966, nr 246, s. 865–906.
• Bourdieu P. 1984. Homo academicus, Édition de Minuit, Paris.
• Bourdieu P. 1988. Vive la Crise! For heterodoxy in social science, „Theory and Society” 1988, 17, s. 773–787.
• Bourdieu P. 1989. Social Space and Symbolic Power, „Sociological Theory” 1989, vol. 7, nr 1, s. 14–25.
• Bourdieu P. 1991a. Language and Symbolic Power, Polity, Cambridge.
• Bourdieu P. 1991b. The Political Ontology of Martin Heidegger, Stanford University Press, Stanford.
• Bourdieu P. 1993a. Sociology in Question, Sage, London–Thousand Oaks–New Dehli.
• Bourdieu P. 1993b. The Field of Cultural Production, Polity, Cambridge.
• Bourdieu P. 1996. The State Nobility. Elite School in the Field of Power, Stanford University Press, Stanford.
• Bourdieu P. 2000. Making the economic habitus. Algerians workers revisited, „Ethnography” 2000, vol. 1(1), s. 17–41.
• Bourdieu P. 2001a. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Universitas, Kraków.
• Bourdieu P. 2001b. Science de la science et réflexivité, Raisons d’agir, Paris.
• Bourdieu P. 2005a. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bourdieu P. 2005b. Foreword, [w:] Professional Competation and Professional Power. Lawyers, Accountants and Social Construction of Markets, red. Y. Dezalay, D. Sugerman, Routledge, London, New York, s. ix–x.
• Bourdieu P. 2005c. The Political Field, the Social Science Field, and the Journalistic Field, [w:] Bourdieu and the Journalistic Field, red. R.D. Benson, ÉrikNeveu, Cambridge, Polity, s. 29–47.
• Bourdieu P. 2006. Medytacje pascaliańskie, tłum. K. Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Bourdieu P. 2008. Zmysł praktyczny, tłum. M. Falski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Bourdieu P. 2009. Rozum praktyczny. O teorii działania, tłum. J. Stryjczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Bourdieu P. 2011. O telewizji. Panowanie dziennikarstwa, tłum. K. Sztandar-Sztanderska, A. Ziółkowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bourdieu P., Boltanski L. 1976. La production de l’idéologie dominante, „Actes de la recherche en sciences sociales” 1976, 2 (2–3), s. 3–73.
• Bourdieu P., Passeron J-C. 2006. Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. E. Neyman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bourdieu P., Wacquant L.J. 1993. From Ruling Class to Field of Power: An Interview with Pierre Bourdieu on La Noblesse d’État, „Theory, Culture & Society” 1993, nr 10, s. 19–44.
• Bourdieu P., Wacquant L.J. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Broszkiewicz W. 2010. Kapitał kulturowy młodego pokolenia Polski współczesnej. Studium na przykładzie wybranych społeczności Podkarpacia, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Buchowski M. 2006. The Specter of Orientalism in Europe: From Exotic Other to Stigmatized Brother. „Anthropological Quarterly” 2006, 79, s. 463–482.
• Burawoy M. 2009. O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z roku 2004, tłum. A. Dziuban, [w:] Nowe perspektywy teorii socjologicznej, red. A. Manterys, J. Mucha, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków, s. 525-561.
• Bukraba-Rylska I. 2004. Socjolog czasu transformacji – portret z oddali, [w:] Zmiana czy stagnacja, red. M. Marody, Scholar, Warszawa, s. 153–174.
• Chałasiński J. 1958. Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Collins R. 2009. Conflict Sociology: A Sociological Classic Updated, Paradigm Publishers, London.
• Domański H., Rychard A., Śpiewak P. 2005. Polska jedna czy wiele? Trio, Warszawa.
• Domański H., Tomescu-Dubrow I. 2008. Nierówności edukacyjne przed i po zmianie systemu, [w:] Zmiany stratyfikacji społecznej w Polsce, red. H. Domański, Wyd. IFiS PAN, Warszawa, s. 133–152.
• Drahokoupil J. 2008. The rise of the comprador service sector: The politics of state transformation in Central and Eastern Europe, „Polish Sociological Review” 2008, 162, s. 175–189.
• Éber R.Á. 2011. Which Duality? Why Dual? On the Gains and Losses of Hungarian Sociology’s Dual Society Theories, „Review of Sociology” 2011, 4, s. 4–20.
• Eyal G., Szelényi I., Townsley E.R., 1998. Making capitalism without capitalists. Class formation and elite struggles in post-communist Central Europe. Verso, London.
• Gdula M., Sadura P. red. 2012. Style życia i porządek klasowy w Polsce, Scholar, Warszawa.
• Gella A., 1976. An Introduction to the Sociology of the Intelligentsia, [w:] The Intelligentsia and the intellectuals. Theory, method, and case study, A. Galla, Sage, London, Beverly Hills, s. 9–34.
• Gorzelak G., Jałowiecki B., 2010. Siły lokalne i regionalne, [w:] Modernizacja Polski: Struktury, Agencje, Instytucje, red. W. Morawski, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 501–523.
• Gouldner A. 2010. Kryzys zachodniej socjologii, tłum. P. Tomanek, Nomos, Kraków.
• Grabowska M. 2004. Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Scholar, Warszawa.
• Hryniewicz J. 2007. Stosunki pracy w polskich organizacjach, Scholar, Warszawa.
• Jedlicki J. red., 2008. Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
• Kilias J. 2007. Swoistości socjologii polskiej z perspektywy socjologa, „Societas/Communitas” 2007, 1(3), s. 189–199.
• Kolasa-Nowak A. 2010. Zmiana systemowa w Polsce w interpretacjach socjologicznych, Wyd. UMCS, Lublin.
• Krasnodębski Z. 2003. Demokracja peryferii, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
• Lamont M., Small M.L. 2008. How Culture Matters: Enrichingour Understanding of Poverty, [w:] The Colors of Poverty: Why Racial and Ethnic Disparities Persist, red. D. Harris, A. Lin, Russell Sage, New York, s. 76–102.
• Łoś M., Zybertowicz A. 2000. Privatizing the police-state. The case of Poland, St. Martin’s Press, New York.
• Marody M. red. 1991. Co nam zostało z tych lat? Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, Aneks, Londyn.
• Misztal B., Misztal B. 1984. The Explanatory Utility of Major Sociological Theories in Poland 1970–1980, „Sociology” 1984, 18, 239, s. 239–252.
• Pilawski K. 2011. Gra w klasy. Z prof. Henrykiem Domańskim rozmawia Krzysztof Pilawski, „Przegląd” 2011, nr 20, http://www.przeglad-tygodnik.pl/pl/artykul/gra-klasy; dostęp: 30.07.2013.
• Pinto L. 2009. Le café du commerce des penseurs. Á propos de la doxa intellectualle, Éditions du Croquant, Savoir/Agir, Paris.
• Staniszkis J. 2006. Postkomunizm. Próba opisu, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
• Sułek A. 2011. „Do Ameryki!”. Polscy socjologowie w Stanach Zjednoczonych po 1956 roku i rozwój socjologii empirycznej w Polsce, [w:] tenże, Obrazy z życia socjologii w Polsce, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 96–141.
• Sztompka P. 1993. Civilizational Incompetence: The Trap of Post-Communist Societies, „Zeitschriftfür Soziologie” 1993, Jg. 22, Heft 2, s. 85–95.
• Sztompka P. 1995. Cultural and Civilizational Change: The Core of Post-communist Transition, [w:] Social Change and Modernization. Lessons from Eastern Europe, red. B. Grancelli, Walter de Gruyter, Berlin, New York, s. 233–248.
• Sztompka P. 2000. Trauma wielkiej zmiany, Wyd. ISP PAN, Warszawa.
• Sztompka P. 2011. Czy istnieje socjologia polska?, „Studia Socjologiczne” 2011, 2 (201), s 43–54.
• Świda-Zięba H. 1994. Mentalność postkomunistyczna, „Kultura i społeczeństwo” 1994, nr 1, s. 35–50.
• Wacquant L.J.D. 2004. Critical thought as solvent of Doxa, „Constellations” 2004, 11 (1), s. 97–101.
• Walicki A., 2005. Polish conception of the intelligentsia and its calling, [w:] Words, deeds and values. The intelligentsias in Russia and Poland during the nineteenth and twentieth centuries, F. Bjorling, A. Pereswetoff-Morath, Department of East and Central European Studies, Lund University, Lund, s. 1–22.
• Wallerstein I. 1974. The Modern World System: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World Economy in the Sixteenth Century, Academic Press, New York.
• Warczok T. 2010. Kapitał ludzki – dekonstrukcja pojęcia, [w:] Aktywizacja kapitału ludzkiego – dylematy teorii a praktyka małych i średnich miast, red. A. Bartoszek, K. Czekaj, Wydawnictwo GWSH, Katowice, s. 13–27
• Wąsowski M. 2012. Mitt Romney miał rację. Wsparcia państwa wymagają od polityków „ofiary losu”. Wywiad z prof. Henrykiem Domańskim http://natemat.pl/32333,mitt-romney-mial-racje-wsparcia-panstwa-wymagajaod-politykow-ofiary-losu-wywiad; dostęp: 12.07.2013.
• Weber M. 1995. Szkice z socjologii religii, tłum. J. Prokopiuk i H. Wandowski, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Weber M. 2002. Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. D. Lachowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Wnuk-Lipiński E. 1991. Rozpad połowiczny. Szkice z socjologii transformacji ustrojowej, Wyd. IFiS PAN, Warszawa.
• Zarycki T. 2009. The Power of the Intelligentsia. The Rywin Affair and the Challenge of Applying the Concept of Cultural Capital to Analyze Poland’s elites. „Theory and Society” 2009, 38, s. 613–648.
• Zybertowicz A. 2005. Anti-development interest groups (preliminary outline), „Polish Sociological Review” 2005, 1, s. 69–90.
• Zybertowicz A. 2006. Intelektualny rdzeń państwa, „Życie Warszawy” 2006, 7 czerwca 2006.
• Zybertowicz. A. 2010. Socjologowie w pułapce. „Rzeczpospolita” 2010, 25–26 września.