O kartografowaniu faktów etnolingwistycznych

• Authors: Niebrzegowska Stanisława

Title variants

EN

ON THE CARTOGRAPHY OF ETHNOLINGUISTIC FACTS

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nawiązując do tradycji przedstawiania metodą kartograficzną danych językowych, kulturowych i tekstowych, autorka stawia pytanie, czy sennik jako gatunek polskiego folkloru jest zróżnicowany geograficznie, tzn. czy objaśnienia (wykładnie) obrazów sennych mają na terenie Polski stałe zasięgi regionalne. Mapowaniu poddaje się wykładnie (tj. uogólnione komponenty semantyczne i strukturalne) dotyczące pięciu obrazów sennych: ognia, koni, wszy, jajek i Matki Boskiej. Opracowane próbne mapy, oparte na danych z 71 punktów, pozwoliły na sformułowanie wstępnych wniosków na temat geografii sennika: (1) objaśnienia snów nie mają wyraźnie zróżnicowanej geografii, co oznacza, że na całym terytorium etnicznym wykładnie osiągnęły wysoki stopień stabilizacji; (2) dla niektórych wykładni możliwe jest jednak wyznaczenie zasięgów ich występowania (np. dla snu o ogniu jako zapowiedzi ‘słońca, pogody’).

EN

Because cartographic methods are utilized to represent linguistic, cultural and textual data, a question is asked whether the folk genre of descriptions of dreams is geographically diversified, i.e. whether or not the explications of dreams have stable regional boundaries in Poland. Cartographic mapping is performed on explications (i.e. generalized semantic and structural components) concerning five dream images: fire, horses, lice, eggs and Virgin Mary. Tentative results, based on data from seventy one places, suggest that (1) explications of dreams do not exhibit clear geographical diversification, which means that they have achieved a high degree of stabilization over the whole ethnic territory; and (2) the geographical range of certain explications, e.g. fire being a prediction of sunny weather, can nevertheless be delimited.

Keywords

PL

kartografowanie faktów etnolingwistycznych; sennik; geografia sennika

EN

cartographic mapping of ethnolinguistic facts; dream book; the geography of a dream book

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2000
• Volume: 12
• Pages: 279–296

Contributors

author

Niebrzegowska Stanisława

References

• Adamowski 1982 — Jan Adamowski, Procesy modernizacyjne w języku polskiego folkloru wierszowanego. Maszynopis rozprawy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej UMCS. Promotor J. Bartmiński, Lublin.
• AGP — Karol Dejna, Atlas gwar polskich, t. 1. Małopolska, Warszawa 1998.
• AJiKLW — Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, opr. zespołowo pod red. Z. Sobierajskiego i J. Burszty, t. I-VII, Wrocław 1979-1992.
• AJKasz — Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich, oprac. Zespół Zakładu Słowianoznawstwa PAN, z. 1-6, pod kierunkiem Zdzisława Stiebera i z. 7-15, pod kierunkiem Hanny Popowskiej-Taborskiej, z. 1-7, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1970, z. 8-15, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971-1978.
• AJPP — Mieczysław Małecki, Kazimierz Nitsch, Atlas językowy polskiego Podkarpacia, Kraków 1934.
• ALE — Atlas linguarum Europae, vol. 1-Commentaires, Quatrième fascicule. Sous la rédaction de Mario Alinei, président; A. Weijnen, ancien-président, Van Gorcum, Assen//Maastricht, Pays-Bas 1990.
• Bartmiński 1973 — Jerzy Bartmiński, O języku folkloru, Wrocław-Warszawa-Kraków- Gdańsk.
• Bartmiński 1990 — Jerzy Bartmiński, Folklor — język — poetyka, Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Cocciara 1971 — Guiseppe Cocciara, Dzieje folklorystyki w Europie. Przełożył W. Jekiel, Warszawa.
• Dejna 1981 — Karol Dejna, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa-Łódź.
• Dejna 1993 — Karol Dejna, Dialekty polskie, Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Doroszewski 1964 — Witold Doroszewski, Geografia lingwistyczna. Artykuł hasłowy w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN, t. 4, Warszawa, s. 185.
• EAS — Etnografický atlas Slovenska, Bratysława 1990.
• Gajek 1947 — Józef Gajek, Polski atlas etnograficzny, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” Lublin — Polonia, sectio F.
• Gajek 1958-1981 — Polski atlas etnograficzny, pod red. Józefa Gajka, Zeszyt próbny Wrocław 1958, z. 1-4 Wrocław 1964-1974, z. 5 Warszawa 1974, z. 6 red. J. Gajek, J. Bogdanowicz, Warszawa 1981.
• Klimaszewska 1981 — Jadwiga Klimaszewska, Doroczne obrzędy ludowe, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Warszawa 1981, s. 127-153.
• MAGP — Mały atlas gwar polskich opr. przez zespół Pracowni Atlasu i Słownictwa Gwar Polskich pod red. Kazimierza Nitscha (t. 1-2) i Mieczysława Karasia (t. 3-13), Wrocław 1957-1970.
• Moszyński 1934-1936 — Kazimierz Moszyński, Atlas kultury ludowej w Polsce, z. 1 Kraków 1934, z. 2 Kraków 1935, z. 3 Kraków 1936.
• Niebrzegowska 1996 — Stanisława Niebrzegowska, Polski sennik ludowy, Lublin.
• Nitsch 1916 — Kazimierz Nitsch, Fonetyka międzywyrazowa. Małopolskie ch z mapą, Kraków.
• Nitsch 1924 — Kazimierz Nitsch, Granice państwa a granice dialektów, „Język Polski” V, s. 80-86.
• Nitsch 1955 — Kazimierz Nitsch, Wybór pism polonistycznych, t. 2, Studia, wyrazowe, Wrocław -Kraków.
• OLA — Obščeslavjanskij lingvističeskij atlas. Serija leksiko-slovoobrazovatelnaja, vypusk I — Životnyj mir. Red. R. I. Avanesov, Moskva 1988.
• PES 1983 — Polesskij etnolingvističeskij sbornik. Materialy i issledovanija, Moskva.
• SSiSL 1996 — Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1 Kosmos, cz. 1, Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie. Koncepcja i redakcja całości Jerzy Bartmiński, Lublin.
• Szadura 1996a — Joanna Szadura, Ogień, [w:] SSiSL, s. 264-285.
• Szadura 1996b — Joanna Szadura, Pożar, [w:] SSiSL, s. 339-348.
• Tolstye 1986 — N. I. i S. M. Tolstye, Predislovie, [w:] Slavjanskij i balkanskij fol’klor, Moskva, s. 3-8.
• Tolstaja 1986a — Svetlana Michajlovna Tolstaja, Solnce igraet, [w:] Slavjanskij i balkanskij fol’klor, Moskva, s. 8-11.
• Tołstoj 1992 — Nikita Iljicz Tołstoj, Język a kultura (Niektóre zagadnienia słowiańskiej etnolingwistyki), „Etnolingwistyka” t. 5. Pod red. Jerzego Bartmińskiego, Lublin, s. 15-25.