Inwentarz fary chełmińskiej i jej biblioteki z XV wieku

• Authors: Superczyński Mateusz

Title variants

EN

Inventory of the parish church of Chełmno and its library in the 15th century

DE

Das Inventar der Kulmer Pfarrkirche und ihre Bibliotheken aus dem 15. Jahrhundert

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł niniejszy prezentuje edycję nieznanego szerzej dotychczas inwentarza fary chełmińskiej i wykazu księgozbioru biblioteki farnej z XV w., które znajdują się w księdze miejskiej Chełmna – kopiariuszu przywilejów i dokumentów, założonej przez pisarza Konrada Bitschina w 1431 r. Przekaz źródłowy daje obraz biblioteki fary chełmińskiej jako ośrodka kultury w XV-wiecznym Chełmnie. Pozwala także na porównanie trzech zachowanych spisów księgozbiorów średniowiecznego Chełmna, a więc z klasztoru Franciszkanów z XIII wieku, biblioteki farnej i zrekonstruowanego spisu biblioteki Braci Wspólnego Życia z końca XV stulecia, które pochodzą z różnych okresów i odzwierciedlają przemiany w duchowości, teologii i zainteresowaniach naukowych ówczesnych elit intelektualnych miasta. Podczas gdy księgozbiory biblioteki franciszkanów czy farnej oddają ducha średniowiecznej scholastyki czy nominalizmu, to wydania, które posiadali Bracia Wspólnego Życia, zwiastują nadejście humanizmu. Odnotowane przez pisarza miejskiego tytuły, mimo zniekształceń, pozwalają także na identyfikację i odnalezienie wśród nich fundamentalnych dla średniowiecznej teologii, liturgii, historii i filozofii dzieł.

EN

This article presents the edition of the hitherto unknown inventory of Chełmno’s parish church and the register of the book collection of the parish church library of the 15th century to be found in the City Book of Chełmno – the cartulary of privileges and documents established by the notary Konrad Bitschin in 1431. The source shows the library of Chełmno’s parish church as the centre of culture in the Chełmno of the 15th century. It allows us to compare the three preserved registers of book collections of medieval Chełmno: the collection of the Franciscan monastery of the 13th century, the collection of the parish church library and the register of the library of the Brethren of the Common Life of the end of the 15th century. They come from different periods of time and reflect the changes in spiritual life, theology and research interests of the contemporary intellectuals of Chełmno. While the book collections of the Franciscans and the parish church reflect the spirit of the medieval Scholasticism or nominalism, the publications of the Brethren of the Common Life harbinger the Renaissance The titles provided by the city’s notary allow us to identify and spot fundamental works of medieval theology, liturgy, history and philosophy.

DE

Der vorliegende Beitrag bezieht sich auf die Edition des bisher weniger bekannten Inventars der Kulmer Pfarrkirche und des Verzeichnisses der Buchbestandes der Pfarrbibliothek aus dem 15. Jahrhundert. Die Archivalien sind im Stadtbuch Kulms, dem Kopialbuch der Privilegien und der Urkunden, angefangen 1431 vom Schreiber Konrad Bitschin, zu finden. Die Quellenüberlieferung schildert die Bibliothek der Kulmer Pfarrkirche als eines Kulturzentrums der Stadt im 15. Jahrhundert. Sie erlaubt auch, die drei erhaltenen Verzeichnisse der Buchbestände des mittelalterlichen Kulm miteinander zu vergleichen. Es handelt sich dabei um die Verzeichnisse aus dem Franziskanerkloster aus dem 13. Jahrhundert und der Pfarrbibliothek sowie das rekonstruierte Verzeichnis der Bibliothek der Brüder vom gemeinsamen Leben aus dem Ende des 15. Jahrhunderts. Sie alle stammen aus verschiedenen Epochen und schildern die Änderungen im geistigen Leben, in der Theologie und den wissenschaftlichen Interessen der zeitgenössischen intellektuellen Eliten der Stadt. Die Buchbestände der Franziskaner- bzw. der Pfarrbibliothek spiegeln den Geist der mittelalterlichen Scholastik oder des Nominalismus wider, dagegen kündigen die Ausgaben der Brüder vom gemeinsamen Leben den Humanismus an. Die vom Stadtschreiber notierten Überschriften erlauben trotz ihrer Verzerrungen, die für die mittelalterliche Theologie, Liturgie, Geschichte und Philosophie grundlegenden Werke zu identifizieren und zu analysieren.

Keywords

PL

Chełmno; biblioteka przykościelna; inwentarz; kopiariusz; fara chełmińska

EN

Chełmno; church libraries; inventory; cartulary; Chełmno’s parish church

DE

Kulm; Kirchenbibliothek; Inventar; Kopialbuch; Kulmer Pfarrkirche

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2017
• Volume: 17
• Pages: 207-218

Dates

published

2017-11-21

Contributors

author

Superczyński Mateusz

• Archiwum Państwowe w Toruniu, Plac Mariana Rapackiego, 87-100 Toruń

References

• Albertano de Brescia. 1965. Llibre de concolacio i de consell. Barcelona: Editorial Barcino.
• Argentinensis, Hugo. 1478–1481. Compendium theologicae veritatis. Cum Tabula Thomae Dorniberg. Ulm: Johann Zainer.
• Clarck, Mark. 2016. “The Making of the Historia Scholastica (1150–1200)”, Studies and Texts, 198, Pontifical Institute of Medieval Studies.
• Gallo, Lozzi. Chronica Romanorum pontificum et imperatorum ac de rebus in Apulia gestis [online], [dostęp 17 I 2017]. Dostępny w World Wide Web: http://referenceworks.brillonline.com/browse/encyclopedia-of-the-medieval-chronicle/.
• Heinemeyer von Walter hrsg. von, 1978. Richtlinien für die Edition landesgeschichtlicher Quellen. Marburg-Köln: Selbstverlag desGesamtvereins der Deutschen Geschichts- und Altertumsvereine.
• Jan z Kwidzyna. 2011. Żywoty Doroty z Mątów, tłum. J. Wojtkowski. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kaliszuk, Jerzy. 2009. „Spis książek klasztoru franciszkanów w Chełmnie z drugiej połowy XIII wieku”. Studia Źródłoznawcze 47: 96–108.
• Kopiariusz przywilejów i wilkierzy miasta Chełmna 1431 r. XX. Hauptabteilung sygn. Ordensfolianten 83, Geheimes Staatsarchiv Preussischen Kulturbesitz (Berlin-Dahlem), Niemcy.
• Kwiatkowska, Wiesława. 1991. Średniowieczne księgozbiory franciszkanów i dominikanów toruńskich jako świadectwo ich kultury umysłowej i możliwości oddziaływania na środowisko mieszczańskie. Mps rozprawy doktorskiej, Biblioteka Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kwiatkowska, Wiesława. 2000. „Średniowieczna biblioteka klasztoru franciszkanów w Toruniu”. Folia Torunensia 1: 9–30.
• Lückerath, Carl und Benninghoven Friedrich, bearb. von. 1999. Das Kulmer Gerichtsbuch 1330–1430. Liber memoriarum Colmensis civitatis. Köln: Böhlau Verlag.
• Marochitanus, Samuel, Alfonso Buenhombre, Jakob Radlinski. 1753. Prawda chrzescianska od nieprzyiaciela swego zeznana, to iest Traktat rabina Samuela pokazuiacy bledy zydowskie okolo zachowania prawa Moyzeszowego, y przyiscia Messyaszowego, ktorego Zydzi czekaia. Lublin: Drukarnia J.K.M. Coll. Soc. Jesu.
• Marsilius of Inghen. 2000. “Quaestiones super quattuor libros Sententiarum. 2: Super primum, quaestiones 8–21”, ed. G. Wieland et al., Studies in the History of Christian Thought 88, ed. M. Santos Noya. Leiden: E. J. Brill.
• Nowak Zenon, Hubert. 1987. „Bracia Wspólnego Życia i ich szkoła w Chełmnie (1473–1536/1545)”. Zapiski Historyczne 52(4): 53–77.
• Nowak, Zenon Hubert. 1987. „Dzieje tak zwanej Akademii Chełmińskiej”. W Dzieje Chełmna. Zarys monograficzny, red. M. Biskup. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Szandorowska Eliza, 1967. „Tajemnicza oficyna drukarska XV wieku”. Rocznik Biblioteki Narodowej 3: 321–346.
• Szandorowska, Eliza. 1968. „Czy w Chełmnie nad Wisłą drukowano inkunabuły?“. Rocznik Biblioteki Narodowej 4: 23–46.
• Szandorowska, Eliza. 1973. „Biblioteka i pracownia introligatorska Braci Wspólnego Życia w Chełmnie. Próba rekonstrukcji”. Rocznik Biblioteki Narodowej 9: 265–285.
• Tandecki, Janusz i Zenon Hubert, Nowak. 1994. Księga czynszów fary chełmińskiej (1435–1496). Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
• Vita sancti Yvonis episcopi persae in anglia depositi et trium eius sociorum auctore goscelino (Apud Bolland, Acta Sanctorum, Junii tom II, die 10, pag. 287). dostęp 17.01.2017. http://www.documentacatholicaomnia.eu/02m/1082-1100,_Goscelinus_Cantauriensis,_Vita_Sancti_Yvonis_Persae_Episcopi,_MLT.pdf/.
• Wielomski, Adam. 2011. „Teokracja ekstremistyczna Augustyna z Ankony”. Studia Erasmiana Wratislaviensia 5: 69–86.
• Wolff, Adam. 1957. „Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku”. Studia Źródłoznawcze 1: 155–184.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2017.012