O oznaczaniu i naznaczaniu przestrzeni miasta

• Authors: Ewa Kaltenberg - Kwiatkowska

Title variants

EN

On marking and naming the city space

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Znaki i symbole w przestrzeni miasta są przedmiotem badań kilku dyscyplin naukowych. Za Florianem Znanieckim pragnę przeanalizować przestrzeń miejską z uwzględnieniem „współczynnika humanistycznego”. Nazwy ulic miejskich mają złożoną historię i mogą pełnić wiele funkcji, w tym informacyjną i symboliczną. Kształtowanie się i przeobrażenia nazewnictwa miejskiego analizuję głównie na przykładach nazw w miastach Francji, w Pradze czeskiej oraz we Lwowie i w Warszawie. Pokazuję zmiany w naszych miastach po roku 1989, oszacowując ich zakres. Przedstawiam także wyniki badań polskiej opinii publicznej na temat zmian nazw ulic. Podsumowując – traktuję nazwy jako „barometr” zmian politycznych, „narzędzie” kształtowania tożsamości społecznej i przedmiot sporów.

EN

Signs and symbols of the city are the subject of research. City space is analysed according to the “human factor” of Florian Znaniecki. This article also discusses names in the city, their history and function. It also describes the conflict between information and symbolic functions. The research presented in the text addresses past and present fate and problems of street names in France, the Czech Republic, Ukraine and Poland. The Polish public opinion on changes in the names of streets after 1989 is also described in the article.. To summarise, city names are treated by the author as a “barometer” of political changes, a “tool” for creating social identity, and the subject of disputes.

Keywords

PL

nazwy ulic; pomniki; znaki; symbole; „współczynnik humanistyczny”

EN

Street name; monument; sign; symbol; “human factor”

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2011
• Volume: 60
• Issue: 2-3
• Pages: 135-165

Dates

published

2011

Contributors

author

Ewa Kaltenberg - Kwiatkowska

• Politechnika Warszawska

References

• Bouvier J.-C. [2007], Les noms de rues disent la ville, Paris: Bonneton.
• Castells M. [1982], Kwestia miejska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Czaplicka J.J [2003], Conclusion. Urban history after a return to local self-determination. Local history and civic identity, [w:] J. Czaplicka, B.A. Ruble (red.), Composing Urban History and the Construction of Civic Identities, Washington, DC: Woodrow Wilson Center Press, Baltimore–London: The John Hopkins University Press.
• Derdowska J. [2006], Praskie przemiany. Sacrum i desakralizacja przestrzeni miejskiej Pragi, Kraków: Nomos.
• Hałas E. [2004], Polityka symboliczna i pamięć zbiorowa. Zmiany nazw po komunizmie, [w:] M. Marody (red.), Zmiana czy stagnacja, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hamm B. [1990], Wprowadzenie do socjologii osadnictwa, Warszawa: Książka i Wiedza.
• Handke K. [1992], Polskie nazewnictwo miejskie, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy – „Omnitech Press”.
• Handke K. [1998], Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Handke K. [2001], Nazewnictwo miejskie Warszawy – stan i zagrożenia u schyłku XX wieku, [w:] Stan i potrzeby nazewnictwa miejskiego Warszawy, Warszawa: Wyd. Wydziału Kultury Biura Zarządu m.st. Warszawy.
• Handke K. [2002], Nazewnictwo miejskie jako znak tożsamości miasta, [w:] A. Koseski, A. Stawarz (red.), Tożsamość społeczno-kulturowa współczesnego miasta w Polsce, Warszawa: Polskie Towarzystwo Etnologii Miasta, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna.
• Hrytsak Y., Susak V. [2003], Constructing a national city. The case of Lviv, [w:] J. Czaplicka, B.A. Ruble (red.), Composing Urban History and the Construction of Civic Identities, Washington, DC: Woodrow Wilson Center Press, Baltimore–London: The John Hopkins University Press.
• Jałowiecki B. [1982a], Miasto jako przedmiot badań semiologii, [w:] B. Jałowiecki (red.), Miasto jako przedmiot badań naukowych – refleksje po 10 latach, Katowice Śl.I.N, (przedruk) [w:] B. Jałowiecki, Globalny świat metropolii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2007).
• Jałowiecki B. [1982b], Proces waloryzacji przestrzeni miejskiej, [w:] Z Pióro (red.), Przestrzeń i społeczeństwo. Z badań ekologii społecznej, Warszawa: Książka i Wiedza.
• Jałowiecki B. [1985], Przestrzeń jako pamięć, „Studia Socjologiczne”, nr 2(97).
• Jałowiecki B. [2009], Architektura jako ideologia, „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 3(37).
• Jałowiecki B., Sekuła E.A. [2009], Miejskie szlaki pamięci, „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 4(38).
• Jałowiecki B., Sekuła E.A. [2010], Funkcje pomnika w przestrzeni miejskiej, [w:] E. Rewers, A. Skórzyńska (red.), Sztuka – kapitał kulturowy polskich miast, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Kaltenberg-Kwiatkowska E. [2007a], Socjologia i geografia w Polsce wobec przestrzeni społecznej – od odrębności podejść ku wspólnocie pól i metod badań, [w:] M. Madurowicz (red.), Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa: Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW.
• Kaltenberg-Kwiatkowska E. [2007b], Socjologia przestrzeni w Polsce. Narodziny subdyscypliny, [w:] I. Borowik, K. Sztalta (red.), Współczesna socjologia miasta. Wielość oglądów i kierunków badawczych dyscypliny, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Kaltenberg-Kwiatkowska E. [2008], Street names – Between sign and symbol. The case of Poland and the Czech Republic, [w:] W. Strubelt, G. Gorzelak (red.), City and Region. Papers in Honour of Jiři Musil, Budrich UniPress. Wydanie polskie: Nazwy ulic – między znakiem a symbolem. Przypadek Czech i Polski, [w:] B. Jałowiecki, W. Łukowski (red.), Szata informacyjna miasta, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, „Academica”.
• Kłosek-Kozłowska D. [2002], Język przestrzeni a tożsamość kulturowa miasta, [w:] A. Koseski, A. Stawarz (red.), Tożsamość społeczno-kulturowa współczesnego miasta w Polsce, Warszawa: Polskie Towarzystwo Etnologii Miasta, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna.
• Kłosek-Kozłowska D. [2007], Ochrona wartości kulturowych miast a urbanistyka, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
• Kłoskowska A. [1994], Miasto jako wartość a kultury narodowe, [w:] E. Kaltenberg-Kwiatkowska (red.), Miasta polskie w dwusetlecie prawa o miastach, Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne.
• Kowalewski M. [2007], Zmiany na cokołach. Uwagi o funkcjach pomników w przestrzeni miasta, [w:] Miasta nowych ludzi (t. 2, OBÓZ nr 49), Warszawa
• Kruszyński J. [2010], Rewolucja w mieście? Komu powinniśmy stawiać pomniki?, [w:] P. Kryczka, J. Bielecka-Prus (red.), Przemiany miast polskich po 1989, Lublin: Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji.
• Kula M. [2002], Nośniki pamięci historycznej, Warszawa: DiG.
• Lašťovka M., Ledvinka V. i in. [1997/1998], Prażsky ulicnik. Encyklopedie nazvu prażskych verejnych prostranstvi, Praha: Libri.
• Majer A. [2010], Socjologia i przestrzeń miejska, PWN
• Miszewska B. [2005], Nazwy ulic w rozwoju przestrzennym miasta, [w:] I. Jażdżewska (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, XVIII Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Musil J. [2003a], Growth and stagnation in 20th-century Prague, [w:] J. Czaplicka, B.A. Ruble (red.), Composing Urban History and the Constitution of Civic Identities, ed. by Washington, DC: Woodrow Wilson Center Press, Baltimore–London: The John Hopkins University Press.
• Musil J. [2003b], Pięćdziesiąt lat socjologii miasta, „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 1(11).
• Ruble B.A. [2003], Living apart together. The city, contested identity, and democratic transition, [w:] J. Czaplicka, B.A. Ruble (red.), Composing Urban History and the Constitution of Civic Identities, ed. by Washington, DC: Woodrow Wilson Center Press, Baltimore–London: The John Hopkins University Press.
• Szacka B. [2006], Przebudowa ustrojowa i pamięć przeszłości, [w:] J. Wasilewski (red.), Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Wadowski D. [2009], Pamięć zbiorowa i mit, [w:] M. Szyszka (red.), Społeczeństwo – przestrzeń – rodzina. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Piotrowi Kryczce, Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.
• Wallis A. [1990], Pamięć i pomnik, [w:] A. Wallis, Socjologia przestrzeni, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
• Wallis A. [1967], Socjologia wielkiego miasta, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zieliński F. [1994], Szata ideologiczna miasta. O przemianowywaniu ulic i placów, [w:] E. Kaltenberg-Kwiatkowska (red.), Miasta polskie w dwusetlecie prawa o miastach, Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne.
• Zieliński F. [2005], Szata ideologiczna miasta – pomniki, [w:] B. Jałowiecki, A. Majer, M.S. Szczepański (red.), Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Zieliński J. [1994], Problemy identyfikacji położenia obiektu zabytkowego w warunkach zmienności nazewnictwa i numeracji ulic, [w:] Nazewnictwo miejskie Warszawy jako element społecznej przestrzeni miejskiej, Warszawa: Związek Dzielnic-Gmin Warszawy.
• Znaniecki F. [1938], Społeczne podstawy ekologii ludzkiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, z. 1.
• CBOS, BS/38/2007. Opinia społeczna o nazwach ulic, Warszawa, opr. J. Szczepańska.
• Cena nowych patronów, „Super Express” z 10 sierpnia 1993 r.
• Fusiecki J., Dekomunizacja ulic i placów, „Gazeta Wyborcza” z 17 stycznia 2007 r.
• Najpierw teczki, a teraz ulice. Rozmowa z dr Ewą Kaltenberg-Kwiatkowską i jej studentami, „Gazeta Wyborcza” z 26 stycznia 2007 r.
• Nie chcą Karskiego obok Kuklińskiego, „Gazeta Wyborcza” z 29 października 2010 r.
• Osowski J., Nazwij sobie ulicę, „Gazeta Wyborcza” z 14–15 kwietnia 2007 r.
• Osowski J., Komu odebrać ulice, „Gazeta Wyborcza” z 20 kwietnia 2007 r.
• Osowski J., Zmiany nazw kosztują, „Gazeta Wyborcza” z 13 maja 2009 r.
• Osowski J., Za dużo patronów ulic, „Gazeta Wyborcza” z 28–29 listopada 2009 r.
• Osowski J., Spór o trzy litery, „Gazeta Wyborcza” z 11 maja 2010 r.
• Osowski J., Sabotaż nazewniczy, „Gazeta Wyborcza” z 24 stycznia 2011 r.
• Sąd nad ulicą, „protokołowała” Teresa Torańska, „Gazeta Wyborcza” z 7 kwietnia 2000 r.
• Skomra S., Słuszny i niesłuszny 22 lipca, „Gazeta Wyborcza” z 25–26 lipca 2009 r.
• Toczek A., Ulice po przejściach, „Super Express” z 10 sierpnia 1993 r.
• Wojtczuk M., Inwestycja Saskokępopodobna, „Gazeta Wyborcza” z 7–8 listopada 2009 r.
• GazetaDom.pl, dostęp 5.11.2010.
• House Naming Guide-How to name your Home, http://www.yoursigns.co.uk/housenames-rules.html, dostęp 3.04.2011.
• http://miasta.gazeta.pl/poznan, dostęp 17.03.2007.
• http://www.alan.ucoz.lv/ja3w/lwow–nazwy-ulic.html, dostęp 29.04.2011.
• http://www.lvov.com.pl/ulice/ulice.html
• http://www.turystyka.lodz.pl/ulice/ulice.html, dostęp 5.03.2007.

Identifiers

ISSN

0033-2356