Oświeceniowy motyw damy modnej – kontynuacje i nawiązania w wybranych utworach kanonicznych dla szkoły średniej

• Authors: BEATA STRZĘPEK-LEŚNIAK

Title variants

EN

The Enlightenment theme of the fashionable lady: its continuations and references in selected canonical works for secondary school

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy nawiązania do oświeceniowego motywu damy modnej w utworach kanonicznych dla szkoły średniej. Omawiany motyw wzorował się na utworze Ignacego Krasickiego pt. Żona modna i zyskał swą popularność głównie w epoce oświecenia. Jego charakterystyczne cechy to: nadmierne zafascynowanie modą, nadużywanie języka francuskiego, wygodne życie pełne przepychu oraz rozluźnienie obyczajów. Tzw. dama modna, dzięki swej uniwersalności, stała się częstym kontekstem i nawiązaniem w kolejnych epokach. Jej pokłosie możemy spotkać w najbardziej znanych lektur kanonicznych szkoły średniej. Wśród nich znajdzie się intrygująca Telimena z Pana Tadeusza, anielska Izabela Łęcka z Lalki oraz histeryczna Emilia Korczyńska z Nad Niemnem.

EN

The paper deals with the reference to the Enlightenment motif of the fashionable lady in canonical works for secondary school students. This motif gained its popularity in the Enlightenment following Ignacy Krasicki’s work entitled The Fashionable Wif’. Its main characteristics were an excessive fascination with fashion, overuse of the French language, comfortable glamorous lifestyle, and non-respect for customs. The fashionable lady motif gained its popularity in the periods to come thanks to its universality. It can be found in some of the most famous canonical readings for secondary school students. They include the intriguing Telimena from Pan Tadeusz, the angelic Izabela Łęcka from Lalka and the neurotic Emilia Korczyńska from Nad Niemnem

Keywords

PL

nawiązania; kontynuacje; kultura Francji; dama modna; kanon szkolny

EN

reference; continuations; French culture; fashionable lady; school canon

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Dydaktyka Polonistyczna
• Year: 2021
• Issue: Dydaktyka Polonistyczna
• Pages: 225-236

Dates

published

2022-01-30

Contributors

author

BEATA STRZĘPEK-LEŚNIAK

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005.
• Bogucki J., Wizerunki społeczeństwa warszawskiego. Szkice obyczajowe, t. I, Warszawa 1853.
• Borowy W., O poezji polskiej w wieku XVIII, Kraków 1948.
• Bystroń J.S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, wiek XVI–XVIII, t. 1, Warszawa 1994.
• Chlebowski B., Salony i kółka literacko-artystyczne w Warszawie [w:] tegoż, Pisma, t. 4, Warszawa 1912.
• Czwórnóg-Jadczak B., Żona modna przed oświeceniowym trybunałem rozumu, „Język Polski w Szkole” 1997/98, z. 6.
• Estreicherówna M., Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848–1863, t. 1–2, Kraków 1936.
• Fischer-Dückelmann A., Kobieta lekarką domową, przeł. T. Jaroszewska i A. Czamowski, Wiedeń 1912.
• Godineau D., Kobieta, przeł. J. Kornecka [w:] Człowiek oświecenia, red. M. Vovelle, Warszawa 2001.
• Hutnikiewicz A., Młoda Polska, Warszawa 1994.
• Kietlińska M., Wspomnienia, oprac. i wstępem opatrzyła I. Homola-Skąpska, Kraków 1986.
• Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, t. 2, Wrocław 2003.
• Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultur, Kraków 1996.
• Kostkiewiczowa T., Bohater literacki [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 1991, s. 39.
• Kostkiewiczowa T., Polski wiek świateł: obszary swoistości, Wrocław 2002.
• Kowal J., Dyskurs o języku polskim [w:] tejże, Literackie oblicze „Dziennika Wileńskiego” (1805–1806 i 1815–1830), Rzeszów 2017.
• Kowalska-Glikman S., Kobiety w procesie przemian społecznych w Królestwie Polskim w XIX wieku [w:] Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich w XIX wieku, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa 1990.
• Kristeva J., Séméiotikè. Recherches pour une sémanalyse, Paris 1969.
• Legatowicz I.P., Dawnych przodków naszych obyczajność, to jest ustawy obyczajności, przyzwoitości, przystojności i grzeczności, Wilno 1859, s. 33.
• Lisak A., Miłość, kobieta i małżeństwo w XIX wieku, Warszawa 2009.
• Lisak A., Życie towarzyskie w XIX wieku, Warszawa 2013.
• Mazur E., Femme fatale dziś – kontynuacje, (re)interpretacje i zależności („Madame” Antoniego Libery oraz „Ida” Pawła Pawlikowskiego) [w:] Bohaterowie (nie tylko) szkolnych lektur, red. A. Jakubowska-Ożóg i D. Hejda, Rzeszów 2016.
• Nowara-Matusik N., Motyw kobiety fatalnej w wybranych utworach Gerharta Hauptmanna [w:] Gerhart Hauptmann: w sześćdziesiątą rocznicę śmierci, red. G. Szewczyk, Katowice 2006.
• Prus B., Kroniki, Warszawa 1895.
• Przewodnik dla dam, czyli rady dla płci pięknej, Warszawa 1842.
• Ryba J., Oświeceniowe tutti frutti. Maskarady – kontrowersje – literatura, Katowice 2009.
• Stasiewicz K., Francuskie fanaberie: „Żona modna” [w:] Czytanie Krasickiego, red. T. Kostkiewiczowa, R. Doktór, B. Mazurkowa, t. 2, Warszawa 2014.
• Stawiak-Ososińska M., Ponętna, uległa, akuratna… Ideał wizerunku kobiety polskiej pierwszej połowy XIX wieku (w świetle ówczesnych poradników), Kraków 2009.
• Tokarczuk O., Lalka i perła, Kraków 2016.
• W stronę Francji…: z problemów literatury i kultury polskiego Oświecenia, red. E.Z. Wichrowska, Warszawa 2007.
• Wasylewski S., Portrety pań wytwornych, Warszawa 2011.
• Wielki słownik języka polskiego, red. E. Polański, Kraków 2008

Identifiers

DOI

10.15584/dyd.pol.16.2021.17