Zapożyczenia a stylistyczne zróżnicowanie gwary podhalańskiej

• Authors: Rak Maciej

Title variants

EN

Loanwords and stylistic diversity of Podhale region dialect

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

A dialect of the Podhale region is represented by three functional styles: the colloquial, artistic and literary style. They differ, among others frequency of use and type of loanwords. The literary style is dominated by Hungarian, Slovakian, Germanisms, Romanian, and in the artistic style (mainly in folksongs (przyśpiewki)) Anglicisms appear. Colloquial style in terms of loanwords is the least expressive, old loanwords belong to the recessive vocabulary, and Anglicisms do not have such a punching force as in joking and ironic folksongs.

Keywords

PL

zapożyczenia; gwara podhalańska; stylistyczne zróżnicowanie gwary

EN

Loanwords; Podhale region dialect; stylistic diversity of dialects

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2018
• Issue: 13
• Pages: 128-138

Contributors

author

Rak Maciej

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków

References

• Bartmiński J., 1973, O języku folkloru, Wrocław.
• Bartmiński J., 1977a, O derywacji stylistycznej (na przykładzie poetyckiego interdialektu folkloru i „gwary” w literaturze), „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze” 54, s. 87–110.
• Bartmiński J., 1977b, O derywacji stylistycznej. Gwara ludowa w funkcji języka artystycznego, Lublin.
• Bartmiński J., 1978, Wokół derywacji stylistycznej ludowego języka poetyckiego, „Z polskich studiów slawistycznych” V, cz. 2, s. 323–331.
• Dembowski B., Słownik gwary podhalskiej, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” t. 5, s. 339–444 [przedr.: J. Okoniowa (red.), Studia dialektologiczne, III, Kraków 2006, s. 233–342].
• Gołąb Z., 1952, Wyrazy pochodzenia południowosłowiańskiego w polskich gwarach góralskich, „Język Polski” XXXII, s. 202–208.
• Goszczyński S., 1853, Dziennik podróży do Tatrów, Petersburg [przedr. w opracowaniu S. Sierotwińskiego, Wrocław–Kraków „Biblioteka Narodowa” I 170, 1958].
• Greń Z., 1998, Z problematyki językowej pogranicza polsko-czesko-słowackiego, „Z polskich studiów slawistycznych”, seria 9: „Językoznawstwo”, s. 95–101.
• Herniczek-Morozowa W., 1975–1976, Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, cz. 1 (1975), cz. 2–3 (1976), Wrocław.
• Janczy W., 1904, Gwara Sromowiec Wyżnych, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” t. 1, s. 51–87.
• Kantor J., 1907, Czarny Dunajec. Monografia etnograficzna, Kraków, s. 17–229 [odb. z: „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” t. 9].
• Клепикова Г.П., 1974, Славянская пастушеская терминология. Ее генезис и распро-странение в языках карпатского ареала, Mocква.
• Kniezsa I., 1934, Pochodzenie hungaryzmów karpackiej terminologii pasterskiej, [w:] Księga referatów. II Międzynarodowy Zjazdu Slawistów (Filologia Słowiańska). Sekcja I – Językoznawstwo, Warszawa, s. 49–53.
• Kopernicki I., 1875, Spostrzeżenia nad właściwościami językowymi w mowie górali beskidowych, z dodatkiem słowniczka wyrazów góralskich, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” t. 3, s. 343–379.
• Kucała M., 1992, Związki leksykalne gwary Więciórki (woj. krakowskie) z literackim językiem słowackim, [w:] Studia z dialektologii polskiej i słowiańskiej, red. W. Boryś, W. Sędzik, Warszawa, s. 99–104.
• Kucała M., 2005, Europejskość góralskiego słownictwa, [w:] Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język, red. M. Madejowa, A. Mlekodaj, K. Sikora, Nowy Targ, s. 184–189.
• Kurdyła T., 2014, Język ludowy a inne odmiany polszczyzny (uwagi teoretyczne), [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”, Kraków 26–27 września 2013 r., red. M. Rak, K. Sikora, „Biblioteka LingVariów”, t. 17, Kraków, s. 65–79.
• Kurek H., 2017, Funkcja gwary w tekście, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 64, s. 137–146.
• Malinowski L., 1891, Ślady wpływu rumuńskiego w mowie góralskiej na Podhalu. Przyczynek do wiadomości o pobycie Rumunów w tych stronach, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU” I, s. 43–47.
• Małecki M., 1933, O wpływie słowackim na polskie gwary na Orawie, „Sbornik Matice Slovenskéj” XIII, s. 44–47.
• Németh M., 2008, Zapożyczenia węgierskie w gwarze orawskiej i drogi ich przenikania, Kraków.
• Nitsch K., 1960, Wybór polskich tekstów gwarowych, wyd. 2, Warszawa.
• Nitsch K., 1989, Gwara góralska a język polski, „Język Polski” LXIX, s. 82–85.
• Pitoń J., 2002, Lecom roki, Kraków.
• Pitoń J., 2005, Zbójnickie sprawy, Kraków.
• Popowska-Taborska H., 1986, Losy niektórych karpatyzmów w gwarach polskich, „Slavia Occidentalis” t. 43, s. 193–199.
• Rak M., 2014, Zróżnicowanie stylistyczne gwary w świetle statystyki leksykalnej (na materiale podhalańskim), [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”, Kraków 26–27 września 2013 r., red. M. Rak, K. Sikora, „Biblioteka LingVariów”, t. 17, Kraków, s. 157–166.
• Rak M., 2015a, „Góry i Podgórze” Oskara Kolberga w ujęciu dialektologicznym, [w:] „Ja daję tylko materiał…”. O dziele Oskara Kolberga w dwusetną rocznicę jego urodzin, red. E. Antyborzec, Poznań, s. 225–237.
• Rak M., 2015b, Kulturemy podhalańskie, „Biblioteka LingVariów”, t. 19, Kraków.
• Siatkowski J., 1997, Językowe wpływy niemieckie w Karpatach, [w:] Witold Doroszewski – mistrz i nauczyciel, red. B. Falińska, Łomża, s. 75–99.
• Sikora K., Rak M., 2007, Czy gwara podhalańska może sprostać wymogom stylu biblijnego? Głos w dyskusji o tłumaczeniach Biblii na gwary, [w:] Spotkanie siedmiu kultur. Pogranicze polsko-słowackie. Rocznik Euroregionu „Tatry”, wydanie specjalne, red. Nowak, A. Pyzowska, Nowy Targ, s. 172–182.
• Sobierajski Z., 1968, Z leksykalnych wpływów słowackich na polskie gwary spiskie, „Z polskich studiów slawistycznych”, seria 3, cz. 3: „Językoznawstwo”, s. 257–267.
• Stopka A., 1897, Sabała. Portret, życiorys, bajki, powiastki, piosnki, melodie, Kraków.
• Szyfer A., 1962, Słownictwo pasterskie Tatr i Podhala, [w:] Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, red. W. Antoniewicz, t. 4: Historia osadnictwa i organizacja społeczna pasterstwa oraz słownictwo pasterskie Tatr Polskich i Podhala, oprac. S. Górzyński, Wrocław, s. 163–193.
• Vrabie E., 1976, Note lexicale privind elementele de origine românească în limba polonă, „Studii şi cercetări lingvistice” XXVII, nr 2, s. 171–179; nr 3, s. 279–291.
• Wrześniowski A., 1885, Spis wyrazów podhalskich, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, t. 10, s. 1–26 [przedr.: J. Okoniowa (red.), Studia dialektologiczne, III, Kraków 2006, s. 185–232].
• Zaręba A., 1978, Kontakty leksykalne na pograniczu językowym polsko-czesko-słowackim, „Z polskich studiów slawistycznych”, seria 5: „Językoznawstwo”, s. 333–341.
• Zawiliński R., 1899, O wpływie języka słowackiego na polskie gwary góralskie, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. 4, nr 4, s. 3–4.
• Złoża J., 1891, Zbiór wyrazów i wyrażeń używanych w okolicach Chochołowa, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” t. 4, s. 341–352.

Identifiers

DOI

10.24917/20831765.13.12