O językowych środkach ekspresji w wierszowanych opisach bitew przez historyka Litwy i Rusi Macieja Stryjkowskiego

• Authors: Maria Karpluk

Title variants

EN

On linguistic means of expression in rhymed descriptions of battles by Maciej Stryjkowski, a historian of Lithuania and Ruthenia

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The author has long studied M. Stryjkowski (1547 – ca. 1586−1593), describing grammatical qualities of his language in terms of phonetics, morphology, and syntax. She traced dialectal and Ruthenian traits, addressed versology (in phonetics) and poetics (in word-formation). After outlining her previous work, in the present article she describes the emotive features of Stryjkowski’s language. For her source material she chose a 1978 publication of the manuscript O początkach […] sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego [On the origins of the famed Lithuanian, Samogitian, and Ruthenian nation]. From it, she selected 19 accounts of battles in the period 1182−1506. Stryjkowski’s poetic talent is seen in his laconic intensity of harrowing battle scenes, supported by use of rhetorical and literary fi gures known since antiquity.

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2010
• Issue: 2(10)
• Pages: 121-139

Contributors

author

Maria Karpluk

• Instytut Badań Literackich PAN, Kraków

References

• COMPOSITA: M. Karpluk, Composita w staropolskim tłumaczeniu „Eneidy” Wergiliusza (na tle epików II połowy XVI wieku), „Język Polski” LXIV, 1984, s. 3–9.
• KARPLUK M., 1977, O języku Macieja Stryjkowskiego, historyka i poety z drugiej połowy XVI wieku, I: Regionalizmy, cechy ruskie i poetyzmy w dziedzinie fonetyki, Wrocław.
• M. Stryjkowski, 1582, Która przedtym nigdy światła nie widziała „Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi kijowskiej, moskiewskiej, siewierskiej, wołhińskiej, podolskiej, podgórskiej, podlaskiej etc.” […], Królewiec, J. Osterberger, Egz. Biblioteki Jagiellońskiej, sygn. Cim. 8290.
• KRZYŻANOWSKI J., 1935, Poezja polska wieku XVI, [w:] Dzieje literatury pięknej w Polsce, Encyklopedia polska PAU, wyd. II, cz. I, Kraków.
• H. Lausberg, Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przekład, opr. i wstęp A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002. Uwaga: w lokalizacjach podaję strony, zamiast stosowanych w LRet paragrafów.
• MANTEUFFEL T., 1975, Historia powszechna. Średniowiecze, wyd. 3., uzup. i popr., Warszawa.
• MAŃCZAK W., 1965, Polska fonetyka i morfologia historyczna, Łódź.
• MICHAŁOWSKA T., 1995, Średniowiecze, Warszawa.
• NIEZNANOWSKI S., 1972, Staropolska epopeja historyczna. Kształtowanie się pojęcia, drogi rozwoju, [w:] J. Pelc (red.) Problemy literatury staropolskiej, seria I, Wrocław, s. 391–426.
• A. Romanowski (red.) Polski Słownik Biografi czny, t. XLIV, Kraków 2006– –2007.
• PSZCZOŁOWSKA L., 2001, Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław.
• RECZEK J., 1979, [rec.] M. Karpluk, O języku Macieja Stryjkowskiego historyka i poety z drugiej połowy XVI wieku. I. Regionalizmy, cechy ruskie i poetyzmy w dziedzinie fonetyki […], „Język Polski” LIX, s. 217–223.
• Maciej Stryjkowski, O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego, przedtym nigdy od żadnego ani kuszone ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia, opr. J. Radziszewska, Warszawa 1978.
• S. B. Linde, Słownik języka polskiego, Warszawa 1807–1814.
• Słownik staropolski (A–Ż), 1953–2002, t. I–XI/6, red. S. Urbańczyk; t. XI/7–XI/8, red. zespół, Warszawa–Kraków.
• SONDEL J., 1997, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków.
• Słownik polszczyzny XVI wieku, 1966 i n., t. I–XVII, red. M. R. Mayenowa; t. XVIII i nast. red. F. Pepłowski, Wrocław.
• Словарь русского языка XI–XVII вв., 1975 i n. W tworzeniu go brało udział wielu uczonych rosyjskich; t. 15–26, 1989–2002, red. G. A. Bogatowa; t. 27, 2006, red. W. A. Kryśko, Москва.
• STABRYŁA S., 2004, Publius Wergiliusz Maro, Eneida, przeł. T. Karyłowski, opr. S. Stabryła, Wrocław.
• STACHOWSKI S., 2007, Słownik historyczny turcyzmów w języku polskim, Kraków.
• M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich, wyd. 2. poszerz. i popr., Wrocław 1988.
• ŚLIWIŃSKI W., 2006, Inwersje barokowe w „Kanikule” i „Lutni” Jana Andrzeja Morsztyna, „LingVaria” nr 1, s. 103–116.
• Stryjkowski M., Przesławnego wjazdu do Krakowa i pamięci godnej koronacyjej Henryka Walezyjusa […] wirszem opisanie […], Kraków 1574, Egz. Bibl. XX. Czartoryskich, sygn. 543/I.
• Stryjkowski M., O wolności Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego a o srogim zniewoleniu inszych królestw pod tyrańskim jarzmem tureckim […] przestroga, w Konstantynopolu […] napisana, Kraków 1587, wyd. 2, Egz. Bibl. XX. Czartoryskich, sygn. 2121/I.
• Karpluk M., Współcześni Jana Kochanowskiego. Ze słowotwórczych środków ekspresji w utworach epików drugiej połowy XVI wieku, „Język Polski” LXIV, 1984, s. 276–285.