Z DZIEJÓW WALKI O JĘZYK POLSKI NA LEKCJACH RELIGII W SZKOLNICTWIE PRUSKIM W LATACH 1906–1907. STRAJKI SZKOLNE UCZNIÓW POLSKICH W BYŁYM POWIECIE CHOJNICKIM

• Authors: Burzyńska-Wentland Lidia

Title variants

EN

FROM THE HISTORY OF THE STRUGGLE FOR POLISH LANGUAGE IN RELIGION CLASSES IN PRUSSIAN EDUCATION IN THE YEARS 1906-1907. SCHOOL STRIKES BY POLISH STUDENTS IN THE FORMER CHOJNICE COUNTY

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Strajki szkolne wybuchające w Poznańskiem i Prusach Zachodnich w latach 1906-1907 były reakcją społeczeństwa polskiego na usuwanie języka polskiego z lekcji religii na najniższym poziomie nauczania w szkolnictwie pruskim. W Prusach Zachodnich wystąpił w 469 szkołach, w tym w powiecie chojnickim w 31 placówkach. Władze państwowe i oświatowe w celu tłumienia strajków zastosowały w szerokim zakresie sankcje dotykające zarówno uczniów polskich, jak i ich rodziców. W powiecie chojnickim wszyscy strajkujący uczniowie odbywali karne godziny popołudniowe, byli brutalnie bici przez nauczycieli, kilkunastu osobom przedłużono obowiązek szkolny o dwa lata, natomiast na rodziców nakładano kary finansowe w wysokości 9 i 10 marek, grożono im utratą pracy w lasach państwowych, przy budowie dróg i kolei, utratą rent, pozwoleń na działalność rzemieślniczą, domów dzierżawnych, a nawet grożono sankcjami pracodawcom zatrudniającym ojców strajkujących dzieci. W powiecie chojnickim strajki utrzymywały się od listopada 1906 roku do drugiej połowy kwietnia 1907 roku. Brało w nich udział ponad 1600 uczniów polskich.

EN

School strikes that erupted in Poznan and West Prussia in 1906-1907 were a reaction of Polish society to the removal of the Polish language from religion classes at the lowest level of teaching in Prussian education. In Western Prussia they took place in 469 schools, including 31 educational institutions in the Chojnice county. In order to suppress the strikes, state and educational authorities applied a wide range of measures affecting both Polish students and their parents. In the Chojnice county, all striking students were given detention in the afternoons or were brutally beaten by teachers. More than a dozen students had to repeat two years of compulsory education while parents were fined 9 and 10 marks. What’s more, parents of striking children were threatened with loss of employment in state industries such as forestry and road construction. Punishments also included cancelling of pensions, withdrawing permits for craft activities or lease of houses. In some cases, sanctions against employers hiring fathers of striking children were also used. In the Chojnice county, the strikes lasted from November 1906 to the second half of April 1907. Over 1,600 Polish students took part in them.

Keywords

PL

strajki szkolne 1906-1907; Prusy Zachodnie; powiat chojnicki; walka o język polski

EN

school strikes 1906-1907; West Prussia; Chojnice county; struggle for Polish language

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2018
• Issue: 4
• Pages: 37-56

Contributors

author

Burzyńska-Wentland Lidia

• Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni

References

• [1] Ahrens J., Szkolnictwo w powiecie chojnickim w okresie zaborów, Silno 1964 (maszynopis).
• [2] Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Landratsamt Konitz-Schulstreik, nr 151.
• [3] Borzyszkowski J., Tam gdzë Kaszëb kunc. Monografia wsi Karsin, Gdańsk 1973.
• [4] Borzyszkowski J., Wielewskie Góry. Dzieje Wiela i jego kalwarii, Gdańsk 1986.
• [5] Bukowski A., Strajk szkolny na Pomorzu Gdańskim w latach 1906–1907, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 1957, t. III, z. 1.
• [6] Burzyńska-Wentland L., Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906–1907, Gdańsk 2009.
• [7] Chrzanowski B., Strajk szkolny w Poznańskiem i na Pomorzu w latach 1906-1907, Poznań 1930.
• [8] Dalke K., Działalność publicznej szkoły powszechnej w Rytlu w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] http://www.profesor.pl/publikacja [dostęp: 02.01.2019].
• [9] „Gazeta Grudziądzka” 1906 r., nr: 132, 133, 135, 139, 140,142, 143, 144, 146, 147, 149, 153, 156; 1907 r. nr: 5, 6, 8, 13, 17, 31, 121.
• [10] Look W., Strajku szkolny w Czersku 1906-1907, „Zeszyty Chojnickie” 1965, nr 2.
• [11] Milewski J., Materiały do strajku szkolnego 1906-1907 w powiecie starogardzkim, „Zapiski Historyczne” 1969, t. XXXIV, z. 1.
• [12] „Pielgrzym” 1906, nr 131, 133, 137, 138, 143, 146.
• [13] „Słowo Pomorskie” 1937, nr 106.
• [14] Trzebiatowski K., Strajki szkolne na Pomorzu w początkach XX wieku. Materiały z dziejów szkolnictwa Ziemi Gdańskiej, Gdańsk 1968.
• [15] 30-lecie strajku szkolnego na Pomorzu 1906-1907. Zjazd byłych uczestników strajku szkolnego na Pomorzu z lat 1906-1907, Czersk 1937.
• [16] Wywiad z J. Jączkowskim, nauczycielem z Fiszewa, uczestnikiem strajku szkolnego w Kosobudach przeprowadzony przez J. Szewsa w 1972 r. (zbiory prywatne J. Szewsa).
• [17] Wywiad z W. Schroederem, nauczycielem z Suchego Dębu, którego babka brała udział w strajku szkolnym w Charzykowych przeprowadzony przez J. Szewsa w 1982 r., (zbiory prywatne J. Szewsa).