Czy odwrót od naturalizmu w fizyce?

• Authors: Mrozek Jarosław

Title variants

EN

Is There a Retreat from Naturalism in Physics?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Naturalizm jest poglądem głoszącym, że jedyną istniejącą rzeczywistość jest przyroda (natura). Naturalista wymaga, by zjawiska były wyjaśniane poprzez odwołanie się do ich naturalnych przyczyn, dostępnych poznaniu naukowemu, na bazie obserwacji i eksperymentu. Tymczasem Mark Steiner, w książce The Applicability of Mathematics as a Philosophical Problem stawia zaskakującą tezę, iż współcześni fizycy w swej pracy odchodzą od naturalistycznej wizji nauki; twierdzi on, że rzeczywista działalność naukowa fizyków pozostaje w sprzeczności z ich podstawowymi przekonaniami metodologicznymi i ontologicznym naturalizmem. Na poparcie swojej tezy wskazuje na liczne przypadki znaczących odkryć z najnowszej historii fizyki, w których powstaniu decydującą rolę odegrała wyobraźnia ludzka, a nie fakty doświadczalne. Ten sposób odkrywania praw we współczesnej fizyce jest – twierdzi Steiner – antynaturalistyczny w tym sensie, że bardziej polega na ludzkiej inwencji, na manipulacjach strukturami formalnymi przy wykorzystaniu matematycznych analogii, niż na metodach klasycznego empiryzmu. Takie podejście uprzywilejowuje ludzki, a nie przyrodniczy (empiryczny), punkt widzenia. Steiner uważa, że świadczy to o zwrocie ku antropocentrycznemu punktowi widzenia w metodologii fizyki. W moim przekonaniu jest to nadinterpretacja „naturalnych” procedur poznawczych występujących we współczesnej nauce, a polegających na stosowaniu znanego schematu: problem-hipoteza-obserwacja-krytyka-modyfikacja. Ponadto sugestie Steinera nie przystają do faktów odnoszących się na przykład do rozwoju najnowszej kosmologii, w której postęp naukowy stymulowany jest wyrafinowanymi obserwacjami.

EN

Naturalism claims that everything that exists is Nature. There does not exist any other reality, apart from the natural one. Naturalists require that all phenomena have to be explained only by their natural causes. Natural causes are the ones that are accessible for scientific cognition. Science (physics) tries to describe this reality basing on observation and experiment as the foundation of creating theoretical constructs (theories) pertaining to natural phenomena. Mark Steiner, in his book entitled The Applicability of Mathematics as a Philosophical Problem, puts forward a surprising thesis that contemporary physicists in their work retreat from the naturalist vision of science because—as the author states—the real scientific activity does not comply with their basic methodological and philosophical convictions (with naturalism). To support his thesis he points to numerous cases of significant discoveries in the newest history of physics in which the decisive role was played by human imagination and not experimental facts. This way of discovering laws in contemporary physics is—in his view—antinaturalist in the sense that it relies more on human invention, on manipulating formal structures by the use of mathematical analogies than on the methods of classical empiricism. Such an approach—in his opinion—privileges a human and not naturalist (empirical) point of view. Steiner regards that it indicates a turn towards an anthropocentric viewpoint in the methodology of physics. In my view it is an over-interpretation of “natural” cognitive procedures existing in contemporary science and relying on the use of a well-known scheme: problem— hypothesis—criticism—problem modification. Moreover, Steiner’s suggestions do not match facts concerning the development of the newest cosmology in which scientific development is stimulated by using sophisticated observations.

Keywords

PL

matematyka; fizyka; struktura; analogia; naturalizm; antropocentryzm

EN

mathematics; physics; structure; analogy; naturalism; anthropocentrism

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
• Year: 2016
• Volume: 4
• Pages: 159-168

Contributors

author

Mrozek Jarosław

• Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Bażyńskiego 4, 80-952 Gdańsk