Praktykowanie uważności i kultura ascezy. O Józefie Czapskim

• Authors: Popiel Magdalena

Title variants

EN

Practising Mindfulness and the Culture of Temperance. On Józef Czapski

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje temat uważności jako pojemnego pojęcia funkcjonującego w różnych rejonach kultury i różnych zakresach znaczeniowych. Wskazuję rolę, jaką pełni uważność (mindfulness) w tradycji artystycznej i filozoficznej, a także we współczesnej psychologii rozwoju i kulturze późnego kapitalizmu. Analizuję refleksję nad „praktykowaniem uważności” w twórczości Józefa Czapskiego i Czesława Miłosza. „Dzienniki” Józefa Czapskiego dostarczają bogatego materiału do rekonstrukcji postawy uważności jako kluczowego aspektu egzystencji, działań artystycznych i doświadczeń metafizycznych. Szczególne miejsce w notatkach Czapskiego zajmuje somatyczne ujęcie pracy intelektu i woli. „Praktykowanie uważności” łączy kilka sfer aktywności: intelektualną, duchową, emocjonalną i cielesną. W artykule pragmatyczny aspekt uważności zostaje wyeksponowany przede wszystkim przez umieszczenie go w kręgu problematyki estetyki tworzenia. Zobaczenie uważności w kontekście tradycji „ćwiczeń duchowych” wiedzie ku formule „kultury jako reguły zakonnej” (Ludwik Wittgenstein). Źródłem inspiracji dla współczesnej reinterpretacji idei formowania (Bildung) czy antycznej „troski o siebie” jest publikacja Petera Sloterdijka „Musisz życie swe odmienić. O antropotechnice”. Wykorzystany w niej Rilkeański topos przemiany jest kluczem do koncepcji człowieka i artysty, jaki możemy wyczytać z całego dziedzictwa Józefa Czapskiego.

EN

The article takes up the subject of mindfulness and sees it as a broad concept that functions in various spheres of culture and scopes of meanings. The author points at the role that mindfulness performs in the artistic and philosophical tradition, as well as in the contemporary developmental psychology and late capitalism culture, and also analyses the reflections on “practising mindfulness” in Józef Czapski’s and Czesław Miłosz’s creativity. Czapski’s “Dzienniki” (“Diaries)” offers a rich material for reconstructing the mindfulness stance as a key aspect of existence, artistic creativity and metaphysical experience. A special place in Czapski’s notes is occupied by a somatic approach to the activity of the intellect and the will. “Practising mindfulness” combines several spheres of activity: intellectual, spiritual, emotional, and somatic. In the present article, the pragmatic aspect of mindfulness is prominently displayed in setting it within the domain of issues in aesthetics of creation. Discerning mindfulness in the context of “spiritual exercises” tradition leads to the formula of “culture as a monastic rule” (Ludwig Wittgenstein). A source of inspiration for the contemporary reinterpretation of the idea of forming (Bildung) or ancient “care of oneself” is Peter Sloterdijk’s publication “Du mußt dein Leben ändern” (“You Must Change Your Life).” The Rilkean topos of transformation which it uses is a key to the concept of man and artist that we can infer from the entire Czapski’s heritage.

Keywords

EN

Józef Czapski; mindfulness; “practising mindfulness” in Józef Czapski’s and Czesław Miłosz’s creativity; Czapski’s “Dziennik” (“Diary”)

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2019
• Volume: 110
• Issue: 4
• Pages: 181-195

Dates

printed

2019-12-21

Contributors

author

Popiel Magdalena

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Identifiers

ISSN

0031-0514

DOI

10.18318/pl.2019.4.13