Rzymianie w dolnym Naddniestrzu i Budżaku

• Authors: Jarzęcki Krzysztof

Title variants

EN

The Romans in the lower Dniester region and Boudjak

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pierwszych latach naszej ery miasto Tyras pozostawało w sojuszu z królami trackimi. Około roku 46 n.e. zawarło sojusz z sarmackimi władcami Olbii, którzy byli sojusznikami Rzymu. W roku 56/57 n.e. miasto mogło otrzymać od Rzymu gwarancję swobody. Za czasów Flawiuszy w Tyras rozpoczęto emisję typowo prowincjonalnych monet, które mogą być przejawem „unii walutowej” z Cesarstwem Rzymskim. Bardzo możliwe, że w tym czasie obywatele Tyras otrzymali przywilej celny. Po wojnach dackich Trajana w Tyras ustanowiono rzymski garnizon. W II wieku, a najprawdopodobniej w czasach Hadriana, miasto zostało włączone do Mezji Dolnej. Około połowy III wieku z powodu trudnej sytuacji militarnej nad Dunajem rzymski garnizon został wycofany. W II połowie III wieku stała ze stałą obecnością Rzymian należy się liczyć tylko w południowej części Budżaku nad Dunajem. Tam też nasilił się handel z ludnością zamieszkującą Budżak kosztem dolnego Naddniestrza. W takich okolicznościach nastąpił upadek ekonomiczny tego regionu. Upadek kultury antycznej w dolnym Naddniestrzu i Budżaku nastąpił w wyniku najazdu Hunów w latach 375-376.

EN

In the early years AD the city of Tyras remained in an alliance with the Thracian kings. After 46 AD, and possibly slightly earlier, the city entered into an alliance with the Sarmatian rulers of Olbia, who are allies of Rome. In 56/57 AD Tyras could receive a guarantee of freedom from Rome. At the time of the Flavians Tyras began to strike coins typical for the eastern provinces of the Roman Empire. This could have been the result of a “monetary union”. It is possible that during this same period the city received a customs privilege. After the Dacian wars of Trajan a Roman garrison was established in Tyras. In the 2nd century, most probably during Hadrian’s reign, the city was incorporated into Lower Moesia. Around the middle of the third century, due to the difficult military situation on the Danube, the permanent garrison was withdrawn from Tyras. In the second half of the third century with the permanent presence of the Romans is confirmed only in the southern part of Boudjak, on the Danube. At the same time in those areas trade with the inhabitants of Boudjak increased at the cost of the Lower Dniester area. In such circumstances, the city declined economically. The collapse of ancient culture in this area should be connected with the invasion of the Huns in 375-376.

Keywords

PL

dolne Naddniestrze; czasy rzymskie; Tyras

EN

Lower Dniester region; Roman period; Tyras

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Archaeologica Lodziensia
• Year: 2016
• Volume: 62
• Pages: 7-18

Dates

published

2016

Contributors

author

Jarzęcki Krzysztof

• Polskie Towarzystwo Numizmatyczne

References

• Arnaud P. 1988. Observations sur l’original du fragment de carte du pseudo-bouclier de Doura-Europos, REA, 90, 1-2, 151-156.
• Arnaud P. 1989. Une deuxième lecture du bouclier de Doura-Europos, CRAI, 133, 2, 373-389.
• Bârcă V. 2014. Olbia, Tyras, the Roman Empire and the Sarmatians in the second half of the 1st-early 2nd century AD. W: C. Croitoru, V. Sîrbu (eds.), Ancient Linear Fortifications on the Lower Danube, Cluj-Napoca, 167-190.
• Blavatskij V.D. 1976. Priroda i antičnoe obščestvo, Moskva 1976.
• Bondar’ R.D. 1973. Nekotorye problemy istorii nižnedunajskogo limesa, VDI, 3, 144-159.
• Bounegru O., Zahariade M.,1976. Les Forces Navales du Bas Danube et de la Mer Noire aux Ier-VIe Siècles, Colloquia Pontica 2, Oxford.
• Brujako I.V., Dzigovskij A.N., Sekerskaja N.M., 2008. Nikonij rimskoj epochi, Odessa.
• Budanova V.P. 1990. Goty v epochu velikogo pereselenija narodov, Moskva.
• Bujskich S.B. 1991. Fortifikacija Ol’vijskogo gosudarstva (pervye veka našej ery), Kiev.
• Bulatovič S.A. 2013. Denežnoe obraščenie v meždureč’e Nižnego Dunaja – Nižnego Dnestra v antičnoe vremja. W: I.V. Brujako, T.L. Samoilova (eds.), Drevnie kul’tury Severo-Zapadnogo Pričernomor’ja, Odessa, 727-756.
• Čapygina N.A. 1990. Naselenie dnestrovsko-karpatskich zemel’ i Rim v I – načale III v. n.e., Kišynev.
• Cumont F. 1925. Fragment de bouclier portant une liste d’étapes, “Syria”, 6, 1-15.
• Dzigovskij A.N. 2003. Očerki istorii Sarmatov karpato-dnestrovskich zemel’, Odessa.
• Fedorov G. B. 1960. Naselenie Pruto-Dnestrovskogo meždureč’ja v I tys. n.e., Moskva.
• Frolova N.A. 2006. Katalog monet antičnoj Tiry, Rossijskaja političeskaja enciklopedija, Moskva.
• Golovko I.D., Bondar’ R.D., Zaginailo A.G. 1965. Archeologičeskie issledovanija u s. Orlovka Bolgradskogo rajona Odesskoj Oblasti, KS OGAM, 68-80.
• Gudkova A.V. 1989. O klassifikacii pamjatnikov III-IV vv. n.e. v Dnepro-Dunajskoj stepi. W: Archeologičeske pamjatniki stepej Podnestrov’ja i Podunav’ja, 34-45.
• Gudkova A.V. 1998. Ob izučenii pozdneskifskoj kul’tury v Pričernomorskich stepjach. W: Antičnaja civilizacija i varvarskij mir (Materialy 6-go archeologičeskogo seminara), 37-40.
• Jarzęcki K. 2012. System monetarny miasta Tyras na tle mennictwa Mezji Dolnej. W: K. Filipow, B. Kuklik (eds), Pieniądz i systemy monetarne wspólne dziedzictwo Europy. Studia i materiały, Warszawa-Augustów, 5-12.
• Kadeev V.I. 1981. Chersones Tavričeskij v pervych vekach našej ery, Char’kov.
• Karyškovskij P.O. 1963. Nachodki rimskich monet v Odesskoj oblasti, KS OGAM, 60-67.
• Karyškovskij P.O. 1971. Iz istorii Tiry I-II vv. n. e., MASP, 7, s. 149-158.
• Karyškovskij P.O. 1987. Posvjatitel’naja nadpis’ rimskich vračej iz Tiry. W: Novye issledovanija po archeologii Severnogo Pričernomor’ja, 52-56.
• Karyškovskij P.O. 1988. Monety Ol’vii. Očerk denežnogo obraščenija Severo-Zapadnogo Pričernomor’ja v antičnuju epochu, Kiev.
• Karyškovskij (Karyshkovskij) P.O., Klejman I.B. 1985. Drevnij gorod Tira, Kiev.
• Karyškovskij (Karyshkovskij) P.O., Klejman I.B 1994. The city of Tyras. A historical and Archaeological Essay, Odessa.
• Klejman I.B. 1965. K voprosu o perebyvanii v Tire I Kilikijskoj kogorty, KS OGAM, 179-182.
• Klejman I.B. 1971. Raskopki pomeščenija veksilljacji I-go Italijskogo Legiona v Tire, MASP, 7, 229-238.
• Kropotkin V.V. 1966. Novye nachodki rimskich monet v SSSR (dopolnenie k „Svodu archeologičeskich istočnikov”, vyp. G4-4), NiE, VI, 74-102.
• Kryžickij S.D., Klejman I.B. 1979. Raskopki Tiry v 1963 i 1965-1976 gg. W: Antičnaja Tira i srednevekovyj Belgorod. Sbornik naučnych trudov, Kiev, 19-54.
• Mrozewicz L. 2010. Miasta rzymskie nad dolnym Dunajem w okresie przełomu (III-IV w.)
• ze szczególnym uwzględnieniem miasta Novae, Studia Europaea Gnesnensia, 1-2, 261-285.
• Musielak M. 2003. Społeczeństwo greckich miast zachodnich wybrzeży Morza Czarnego, Poznań
• Nadel B. 1969. Penetracja Rzymu i wpływy rzymskie na północnym wybrzeżu Morza Czarnego, „Meander”, 24, 51-69, 116-124.
• Nikolaenko D.V. 2008. Geologija ostrova i ego akvatorija, Envajronmentalnaja epidemiologija, 11-22.
• Nudel’man A.A. 1982. Rimskaja moneta v meždu-reče Dnestra, Pruta i Dunaja. W: Numizmatika Antičnogo Pričernomor’ja, 125-133.
• Ochotnikov S.B. 1997. Tyras i Nikonion. Świat kolonii greckich u ujścia Dniestru, tłum. I. Mikołajczyk, Xenia Toruniensia, III, Toruń.
• Ochotnikov S.B. 2009. Istorija formirovanija i izučenija lapidarnoj epigrafičeskoj kollekcji Odesskogo Archeologičeskogo Muzeja IAN Ukrainy, MASP, 9, 275-294.
• Ochotnikov S.B. 2010. Archeologia v Odesse. 185 let Odesskomu archeologičeskomu muzeju (1825-2010), „Materialy po archeologii Severnogo Pričernomor’ja”, 2, Odessa.
• Ochotnikov S.B. 2015. Nikonij v antičnych pis’mennych istočnikach, MASP, 13, Odessa 2015, 80-90.
• Rebuffat R. 1986. Le bouclier de Doura, “Syria”, 63, 85-105.
• Rikman E.A. 1975. Etničeskaja istorija naselenija Podnestrov’ja i prilegajuščego Podunav’ja
• v pervych vekach našej ery, Moskva.
• Saller R. 2008. Rodzina i społeczeństwo. W: J. Bodel (ed.), Świadectwa epigraficzne. Historia starożytna w świetle inskrypcji, tłum. A. Baziór, Poznań, 100-122.
• Samoilova T.L. 1988. Tira v VI-I vv. do n.e., Kiev.
• Samoilova T.L., Kožokaru (Cojocaru) V.K. 2003. K voprosu o rasprastranenii christianstva
• v pervom tysjačiletii v meždureč’e Dunaja i Dnestra. W: Chrisjanskoe nasledie Vizantii i Rusi. Sbornik materialov II Meždunarodnoj konferencii „Cerkovnaja archeologija: izučenie, restavracija i sochranenie christjanskich drevnostej”, Sevastopol 2002, 27-47.
• Saprykin S.Ju. 1997. Tira i frakijskie cari, „Arheolohija”, 4, 46-57.
• Sarnowski T. 1988. Wojsko rzymskie w Mezji Dolnej i na północnym wybrzeżu Morza Czarnego, Novaensia 3.
• Sarnowski T. 1988b. Das Römische Heer im Norden des Schwarzen Meeres, „Archeologia“, 38, 61-95.
• Ščeglov A. 1990. Le commerce du blé dans le Pont Septentrional (seconde moitié du VIIème - Vème siècle), Annales littéraires de l’Université de Besançon, vol. 427, 1, 141-159.
• Son N.A. 1993. Tira rimskogo vremeni, Kiev.
• Suski R. 2008. Konsolidacja cesarstwa rzymskiego za panowania Aureliana 270-275, Kraków.
• Taradaš A.M. 1976. Pamjatniki antičnogo iskusstva
• v Odesskom Archeologičeskom Muzee AN USSR, MASP, 8, 225-232.
• Van’čugov V.P. i inni 1999. Raskopki Nižnedunajskoj Archeologičeskoj Ekspedicii v 1997-1998 gg. W: Ochrana i issledovanija…, 28-33.
• Vinogradov Ju.G. 1997. Sinojkizm Nikonija. W: Nikonij i antičnyj mir…, 54-55.
• Vinogradov Ju.G. 1999. Istrija, Tira i Nikonij, pokinutyj i vozroždennyj, NiE, 16, 50-70.
• Wilkes T.T. 2005. The Roman Danube: An Archaeological Survey, “The Journal of Roman Studies”, 95, 124-225.
• Zaginailo A.G., Sekerskaja N.M. 1997. Ancient Nikonion in the light of 40 years of archeological excavation (1957-1997). W: Nikonion. An ancient city on the lower Dniester, Toruń, 18-26.
• Zahariade M. 1975. Noi consideraţii istorice asupra scutului de la Dura-Europos, SCIVA, 26. 4, 507-520.
• Zubarev V.G. 1999. Rimskie dorogi v meždureč’e Istra (Dunaja) i Tirasa (Dnestra) po dannym Klavdija Ptolemeja, VDI, 3, 67-76.
• Zubar’ V.M. 1995. Pro nižnju datu latinskich klejm z nazvoju Mezijs’koho Flavievoho Flotu, „Arheolohija“, 4, 136-138.
• Zubar’ V.M. 2003. Po povodu rannehristianskoj baziliki v Tire. W: V Bosforskie čtenija, 164-169.
• Zubar’ V.M. 2004. Z pryvodu interpretaciji odnieji sporudy vidkrytoji na terytorji antyčnoji Tiry, „Archeolohija”, 2, 137-145.
• Zubar’ V.M. 2005. Ostatki kompleksa s apsidoj v Tire (k probleme atribucii), RA, 1, 100-108.
• Zubar’ V.M., Krapivina V.V. 2004. O rimskom garnizone Ol’vii v seredine III v., VDI, 4, 166-178.
• Zubar’ V.M., Son N.A. 1999. Novi archeolohiczni dani pro ryms’ku zalohu Tiry, „Archeolohija”, 3, 118-123.

Identifiers

ISSN

0065-0986