Dwujęzyczność polsko-ukraińska w Strzelczyskach na Ukrainie (na przykładzie młodzieży i najstarszego pokolenia)

• Authors: Dzięgiel Ewa

Title variants

EN

Polish-Ukrainian Bilingualism in Strzelczyska in Ukraine (among the Youth and the Oldest Generation)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy wybranych aspektów dwujęzyczności Polaków w Strzelczyskach. Strzelczyska (ukr. Стрілецьке) to wieś pod Mościskami na Ukrainie, która obecnie zamieszkana jest niemal wyłącznie przez Polaków (499 Polaków oraz 5 Ukraińców). Podstawę źródłową badań stanowią zarejestrowane w 2017 r. wywiady częściowo standaryzowane z 20 respondentami reprezentującymi dwa pokolenia: mło dzież (14–16 lat) oraz najstarszych mieszkańców (66–86 lat). Zestawienie tych dwóch generacji pokazuje zmiany, jakie zaszły w badanym środowisku w ciągu ponad 70 lat od zakończenia II wojny światowej, gdy miejscowość znalazła się w granicach ZSRS. Badania prowadzą do wniosku, że polski jest językiem pierwszym strzelczan, ukraińskiego uczą się w wieku szkolnym (ich bilingwizm ma charakter sukcesywny ). Poziom znajomości ukraińskiego zmienia się na różnych etapach życia: młodzież jest w fazie bilingwizmu postępującego , seniorzy – w fazie bilingwizmu recesywnego (bez kontaktu z językiem tracą jego znajomość). Niektórzy starsi mieszkańcy rozumieją ukraiński, ale barierę stanowi dla nich mówienie w tym języku (ich bilingwizm ma charakter receptywny ). Interakcjom międzyjęzykowym strzelczan towarzyszy polsko-ukra ińska komunikacja receptywna, a także zjawiska opisywane jako przełączanie kodów czy translanguaging.

EN

The article concerns selected aspects of bilingualism among Poles in Strzelczyska. Strzelczyska (ukr. Стрілецьке) is a village located near Mościska in Ukraine; almost all of the village’s current residents are Poles (499 Poles and 5 Ukrainians). The basis of the article consists of semi-structured interviews with 20 respondents representing two generations: the youth (14–16 years old) and the oldest generation (66–86 years old), recorded in 2017. A comparison of these two generations showcases the changes that have occurred in this community since the end of World War 2, when the village became USSR territory. The research leads to the conclusion that Polish is the first language of the inhabitants, they learn Ukrainian at school age (their bilingualism is successive). The level of knowledge of Ukrainian changes at different stages of their lives: young people are in the phase of ascendant bilingualism, seniors are in the phase of recessive bilingualism (they lose their skills due to a lack of contact with the language). Some of the older residents understand Ukrainian, but speaking Ukrainian is an issue (their bilingualism is receptive). The inter-language interactions of the inhabitants of Strzelczyska are accompanied by Polish-Ukrainian receptive communication, as well as the phenomena described as code-switching or translanguaging.

Keywords

PL

język polski na Ukrainie; dwujęzyczność polsko-ukraińska; dwujęzyczność sukcesywna; dwujęzyczność receptywna; komunikacja międzyjęzykowa

EN

Polish in Ukraine; Polish-Ukrainian bilingualism; successive bilingualism; receptive bilingualism; interlanguage communication

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2020
• Issue: 34
• Pages: 245-260

Dates

published

2020-12-31

Contributors

author

Dzięgiel Ewa

• Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków

References

• Auer, P. 1999. „From Code-Switching via Language Mixing to Fused Lects: Toward a Dynamic Typology of Bilingual Speech”. International Journal of Bilingualism 3 (4): 309–332.
• Auer, P. 2019. „«Translanguaging» or «doing languages»? Multilingual Practices and the Notion of «Codes»”. W Language(s): Multilingualism and Its Consequences, red. J. MacSwann. Seria: Language, Education and Diversity. Bristol: Multilingual Matters (author’s copy, pre-reviewing version).
• Baetens Beardsmore, H. 1986. Bilingualism: Basic Principles. wyd. 2. Clevedon: Multilingual Matters.
• Bagga-Gupta, S., i G. Messina Dahlberg. 2018. „Meaning-Making or Heterogeneity in the Areas of language and Identity? The Case of Translanguaging and Nyanlända (Newly-Arrived) across Time and Space”. International Journal of Multilingualism 15 (4): 383–411.
• Bahtina, D., i J.D. ten Thije. 2013. „Receptive Multilingualism”. W The Encyclopedia of Applied Linguistics, red. C.A. Chapelle. Oxford: Wiley–Blackwell, 4899−4904.
• Baker, C., i W.E. Wright. 2017. Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. wyd. 6. Bristol: Multilingual Matters.
• Balukh, I. 2018. Świadomość narodowa i językowa mieszkańców wsi Strzelczyska na Ukrainie. Warszawa: Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr hab. Ewy Dzięgiel.
• Czarnecka, K. 2014. Słowotwórstwo gwar polskich na Ukrainie. Czasownik. Kraków: Libron.
• Danilewicz, W. 2011. „Tożsamość rodzinna «ponad granicami» w świetle koncepcji transnarodowej przestrzeni społecznej”. Pogranicze. Studia Społeczne 17: 30–42.
• Dejna, K. 1956. „Gwara Milna”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 4: 5–41.
• Dzięgiel, E. 2003. Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Dzięgiel, E. 2007. „Problem bilingwizmu w opisie kontaktów językowych polsko-ukraińskich”. W Z Polskich Studiów Slawistycznych. Seria 11. Językoznawstwo. Prace na XIV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Ochrydzie 2008, red. Z. Rudnik-Karwatowa, kom. red. H. Popowska-Taborska, red. nacz. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Komitet Słowianoznawstwa, 25–33.
• Dzięgiel, E. 2010. „Język a identyfikacja narodowa młodzieży polskiego pochodzenia w Samborze”. W Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 4, red. J. Rieger, i D.A. Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 11–23.
• Dzięgiel, E. 2012. „Polacy czy cudzoziemcy? Kształtowanie się identyfikacji narodowej młodzieży polskiego pochodzenia na Ukrainie”. W Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 2: Tożsamość wobec wielojęzyczności, red. E. Golachowska, i A. Zielińska. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 235–246.
• Dzięgiel, E. 2019. „Polszczyzna w transmisji międzypokoleniowej w rodzinach jednolitych i mieszanych we Lwowskiem”. Acta Baltico-Slavica 43: 143–160.
• EC 2007 – European Comission. 2007. High Level Group on Multilingualism: Final Report. Luxembourg: Publication Office of the European Union.
• Edwards, J. 2013. „Bilingualism and Multilingualism: Some Central Concepts. W The Handbook of Bilingualism and Multilingualism, red. T. Bhatia, i W. Ritchie. Oxford: Wiley–Blackwell, 5–25.
• García, O. 2009. „Education, Multilingualism and Translanguaging in the 21st Century”. W Multilingual Education for Social Justice: Globalising the Local, red. A. Mohanty, M. Panda, R. Phillipson, i T. Skutnabb-Kangas. New Delhi: Orient Blackswan, 128–145.
• Grosjean, F. 2010. Bilingual: Life and Reality. Cambridge: Harvard University Press.
• Harhala, W. 1931. „Gwara polska okolic Komarna”. Lud Słowiański 2: 55–91, 156–177.
• Haugen, E. 1953. The Norwegian Language in America: A Study in Bilingual Behavior. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Hofmański, W. 2012. „Języki w kontakcie: Fenomen słowiańskiej komunikatywności”. Slavia Occidentalis 69: 91–108.
• Hofmański, W. 2015. „Język – tożsamość – komunikacja”. Slavia Occidentalis 72 (1): 27–37.
• Hrabec, S. 1955. „O polskiej gwarze wsi Duliby w byłym powiecie buczackim”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 3: 31–76.
• Korolʹ, L. 2015. „Zv`âzok keruvannâ u movlennì učnìv polʹsʹkih škìl Lʹvova”. W Polʹsʹka mova ta polonìstika u Shìdnìj Êvropì: minule ì sučasnìstʹ: zb. pracʹ z nagodi desâtilìttâ kafedri polʹsʹkoï fìlologìï Lʹvìvsʹkogo nacìonalʹnogo unìversitetu ìmenì Ìvana Franka, red. Ì. Bundza, Ê. Kovalevsʹkij, A. Kravčuk, i O. Slivins ʹkij. Kiïv: „ÌNKOS”, 136–142.
• Kostecka-Sadowa, A. 2008. „Słownictwo gwar polskich w Mościskach i wsiach okolicznych”. W Słownictwo kresowe: studia i materiały, red. J. Rieger. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 113–260.
• Kostecka-Sadowa, A. 2017. „Zapożyczenia leksykalne w języku przesiedleńców z Trembowli i Wierzbowiec na Podolu”. Prace Językoznawcze 19 (4): 79–92.
• Kubìjovič, V.M. 1983. Etnìčnì grupi pìvdennozahìdnʹoï Ukraïni (Galičini) na 1.1.1939. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Kurzowa, Z. 1985. Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Łesiów, M. 1957. „System fonetyczny gwary hutniańskiej”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 5: 131–153.
• Łesiów, M. 1959. „Uwagi o fleksji i składni gwary hutniańskiej”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 6: 95–112.
• Mackey, W.F. 1967. Bilingualism as a World Problem. Montreal: Harvest House.
• Mackey, W.F. 2006. „Bilingualism and Multilingualism”. W Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society, t. 2, red. U. Ammon, N. Dittmar, i K.J. Mattheier. wyd. 2. Berlin: De Gruyter, 1483–1494.
• Rehbein, J., J.D. ten Thije, i A. Verschik. 2012. „Remarks on the Quintessence of Receptive Multilingualism. Lingua Receptiva”. International Journal of Bilingualism 16: 248–264.
• Rieger, J., I. Cechosz-Felczyk, i E. Dzięgiel. 2002. Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku. t. 1: Stan i status, cechy charakterystyczne. Polszczyzna w Lwowskiem, Tarnopolskiem i na Podolu. Teksty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Rieger, J., I. Cechosz-Felczyk, i E. Dzięgiel. 2007: Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, t. 2: Polszczyzna w Lwowskiem, Żytomierskiem i na Podolu. Teksty. Kraków: Lexis.
• Romaine, S. 1995. Bilingualism. wyd. 2. Oxford: Blackwell.
• SGKP – Sulimierski, F., B. Chlebowski, J. Krzywicki, i W. Walewski, red. 1890. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11. Warszawa: Nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego.
• Silverman, D. 2010. Prowadzenie badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Steciąg, M. 2015. „«Lingua receptiva» w powieści Szczepana Twardocha «Drach»”. Socjolingwistyka 29: 325–335.
• Verschik, A. 2012. „Practicing Receptive Multilingualism: Estonian-Finnish Communication in Tallinn”. International Journal of Bilingualism 16 (3): 265–286.
• Weinreich, U. 1953. Languages in Contact: Findings and Problems. The Hague: Mouton.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.34.15