Modlitwy przy konających w polskich modlitewnikach rzymskokatolickich XIX wieku. II. Charakterystyka

• Authors: Jakiel Edward

Title variants

EN

Prayers of moribund in the Polish Roman Catholic prayer books nineteenth century. II. Characteristics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Repertuar modlitw przy konających był bogaty. Podawane w wydawnictwach dewocyjnych modlitewne czuwania przy konających nie ograniczały się jedynie do modlitw wstawienniczo-błagalnych, chociaż to głównie one wypełniały czas modlitewnej, ostatniej posługi przy żyjącym. Zawierały też gesty. Chodzi tu o pokropienia wodą święconą, podawanie do całowania krucyfiksu, znaczenie znakiem krzyża. W takich sytuacjach mamy niejako „świecki ryt”. Jest on wprawdzie osadzony w liturgicznej modlitwie Kościoła i formularzach podawanych w rytuałach, niemniej noszący wyraźne ślady pia exercitia. Swą strukturą i treścią modlitw, skoncentrowanych na akcie pokuty i miłosierdziu Bożym, apokryfizowały one sakrament namaszczenia chorych, wpisując go w obręb ludowych praktyk religijnych. Mamy dwa zasadnicze ujęcia modlitw przy konających. Pierwszy, bardziej liturgiczny, teologicznie nośny i poprawny, wyrósł na bazie treści zawartych w rytuałach. Model ten reprezentuje modlitewnik abpa Dunina, przy czym należy zastrzec, że ten modlitewnik wielkopolski w równym stopniu wykorzystuje modlitwy rytuałów, a więc oficjalne, jak też modlitwy wyrosłe w duchu pobożności ludowej lub w niej na tyle zadomowione, że z nią właśnie utożsamiane. Drugi, to model modlitw zdecydowanie wyrosłych w duchu środowiska pobożności ludowej, czego przykładem jest też kilkakrotnie wznawiany modlitewnik Edwarda Odyńca. Z jakichkolwiek pni wyrastały, praktyki modlitewne przy konających uzmysławiają nie tylko styl i charakter dziewiętnastowiecznej pobożności i kultury religijnej, ale też dowodzą integracji wierzących, trwałości i sposobu realizowania się najmniejszej społeczności w wielkiej wspólnocie Kościoła Powszechnego.

EN

I'll discuss all the prayers of the moribund, which contained Polish Roman Catholic prayer of the nineteenth century. Mainly they are characterized by their structure. Present content that contain these prayers is given comments on their modifications, variations and editors. I present each prayer, in this litany, prayer removed from the rituals, but also grown out in the circles popular devotion.

Keywords

PL

modlitwy przy konających; polskie modlitewnik rzymskokatolickie XIX wieku; charakterystyka; modlitwy wstawienniczo-błagalne; też gesty; „świecki ryt”; dwa zasadnicze ujęcia modlitw przy konających; modlitwy rytuałów; pobożność ludowa; trwałość i sposób realizowania się najmniejszej społeczności; wielka wspólnota Kościoła Powszechnego

EN

Prayers of moribund; the Polish Roman Catholic prayer books nineteenth century; characteristics; characterized by their structure; present content; comments on their modifications, variations and editors; removed from the rituals; grown out in the circles popular devotion

• Publisher: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego
• Journal: Język - Szkoła - Religia
• Year: 2013
• Volume: 8
• Issue: 2
• Pages: 94-109

Contributors

author

Jakiel Edward

• Uniwersytet Gdański

References

• Gacki J. ks., Głos do Boga. Nabożeństwo domowe i kościelne dla ludu polskiego ułożone z najużywańszych modłów w Polsce, wyd. 1, Warszawa 1863.
• Kamocka J., Bądź wola Twoja. Modlitwy i rozmyślania na wszystkie dni tygodnia i miesiąca, na wszystkie uroczystości kościelne i na wszelkie okoliczności życia, ułożone przez kapłanów i świętych katolickiego Kościoła ku czci i chwale Ukrzyżowanego Chrystusa, Warszawa 1892.
• Katolik w modlitwie, czyli książka do nabożeństwa oraz śpiewnik kościelny na cały rok, wyd. 10, Jabłonowo 1880.
• Menzel ks., Nabożeństwo żałobne czyli Pieśni i modlitwy przy pogrzebie dziatek i dorosłych z nabożeństwem na dzień zaduszny wraz z dodatkiem modlitw za konających, zebrał i ułożył […], Mikołów 1909.
• Nowa książka do nabożeństwa. Dla kobiet, oprac. Paulina Krakowowa, Warszawa 1842.
• Odyniec A. E., Ołtarzyk rzymsko-katolicki czyli zbiór katolickiego nabożeństwa, Lipsk 1857.
• Plater-Zyberkówna C., Życie katolickie. Książka do nabożeństwa i rozmyślania w dwóch częściach. Zebrała […] Cz. I. Wydanie dla kobiet (Warszawa 1891 i inne wyd.).
• Sakramenty chorych. Obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 1980.
• Schneider J. A. ks., Książka do nabożeństwa dla katolickich chrześcijan przez […]. Z niemieckiego na język polski przełożona. Nowa, poprawna edycja, Wrocław 1817.
• Szaffranek J. ks., Memento Mori, to jest Pamiętaj na śmierć. Książka zawierająca czytanie duchowne, nabożeństwo do św. Barbary, Panny i męczenniczki, patronki szczęśliwej śmierci oraz naukę i modlitwy dla chorych i konających, bm 1850.
• Tarcz Wł., Nabożeństwo żałobne, za Dusze zmarłych z dodatkiem modłów w chorobie, przy konających i o śmierć szczęśliwą, wyd. 2 popr., Łowicz 1912.
• Wybór osobliwych nabożeństw na duchową pociechę ludzi pobożnych z różnych ksiąg zebranych przez pewnego kapłana, bm. 1838.