Exploitation of Animals at an Early Iron Age Site at Topaz Gala (Turkmenistan)

• Authors: Piątkowska-Małecka Joanna , Tomek Teresa

Title variants

PL

Użytkowanie zwierząt na stanowisku z wczesnej epoki żelaza w Topaz Gala (Turkmenistan)

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Praca przedstawia wyniki analizy archeozoologicznej szczątków kostnych pozyskanych podczas badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2009-2012 przez misję Instytutu Archeologii UW pod kierunkiem M. Wagnera na stanowisku Topaz Gala, położonym w oazie Serakhs, w południowym Turkmenistanie (Ryc. 1). odkryto tam pozostałości budowli interpretowanej jako świątynia ognia, datowanej na wczesną epokę żelaza (okres Jaz II, 900-550 p.n.e.) (Ryc. 2). Materiał osteologiczny pochodził z trzech spośród czterech odkrytych pomieszczeń budowli, otaczającego ją korytarza oraz obszaru znajdującego się poza murami zewnętrznymi (Tab. 1). W jednej z części głównego pomieszczenia budowli znajdował się zachowany w układzie anatomicznym szkielet dorosłego psa, o wzroście około 37 cm. Pozostałe fragmenty kostne stanowiły typowe resztki po konsumpcyjne, co potwierdza stan ich zachowania oraz ślady zabiegów kulinarnych zaobserwowane na powierzchniach wielu z nich (Ryc. 4, 5). Szczątki kostne odzwierciedlają zachowania związane z zajęciami o charakterze gospodarczym. Składy gatunkowe szczątków znalezionych w różnych miejscach stanowiska były jednorodne (Tab. 3-5). Fragmenty kostne należały przede wszystkim do udomowionych ssaków i ptaków. Niewielka część reprezentowała zwierzęta dzikie - gazelę i żurawia, oraz zwierzęta z rodziny koniowatych - osła (Tab. 2). W przypadku tych ostatnich nie wiadomo, czy były to zwierzęta dzikie, oswojone czy udomowione. Wśród gatunków udomowionych zdecydowanie dominowały pozostałości owcy i kozy, z przewagą owcy. Na kolejnych miejscach znajdowały się fragmenty kostne bydła, świni i kury domowej. Najmniej było kości psa. Dominująca rola małych przeżuwaczy wskazuje na wybitnie pasterski charakter zajęć gospodarczych. Owce i kozy trzymano przede wszystkim jako źródło mięsa. Owce reprezentowały dużą formę, o wzroście około 72,5 cm, a kozy małą formę o wysokości w kłębie około 61 cm (Tab. 6). Nieznaczne uzupełnienie korzyści płynących z hodowli małych przeżuwaczy stanowiło bydło oraz, w dalszej kolejności, świnia. Bydło użytkowano głównie przyżyciowo jako źródło mleka, drugorzędne znaczenie miało uzyskanie mięsa do konsumpcji. Należało ono do typu brachycerycznego, niskorosłego, o wzroście od 98 do 130 cm. Świnie reprezentowały formę w pełni udomowioną, niskorosłą, o wzroście około 50 cm. Na niewielką skalę hodowano także drób. Ubój, rozbiór tuszy i konsumpcja mięsa zwierząt hodowlanych odbywały się na zasiedlonym obszarze.

Keywords

EN

animal economy, Early Iron Age, hunting, husbandry, Serakhs Oasis

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2015
• Volume: Tom XII (LIII), fasc. A
• Pages: 9-24

Contributors

author

Piątkowska-Małecka Joanna

author

Tomek Teresa

References

• ANDRAŁOJĆ M., 1993, The Phenomenon of Dog Burials in the Prehistoric Times on the Area of Middle Europe, Memoires de la Societe Belge d’Etudes Celtiques 1, Bruxelles.
• BECKER C., 2000 Tierknochenfunde - Zeugnisse ritueller Aktivitdten, “Altorientalische Forschungen” 27, 167-183.
• BENECKE N., 1994, Der Mensch und seine Haustiere. Die Geschichte einerjahrtausendealten Beziehung, Stuttgart.
• BOCHEŃSKI Z.M., TOMEK T., 2009, A Key for the Identification ofDomestic Birds Bones in Europe: Preliminary Determination, Kraków.
• CALKIN V.I., 1960 Izmencivost metapodij i ee znacenie dla izucenia krupnogo rogotogo skota drevnosti, “Bulleten Moskovskogo obsestva Ispytatelej Prirody, otdel Biologiceskij” 65/1, 109-126.
• CATTANI M., GENITO B., 1998, The Pottery Chronological Seriation of the Murghab Delta from the End of the Bronze Age to the Achaemenid Period: A Preliminary Note, (in:) A. Gubaev, G. Koshelenko, M. Tosi (eds.), The Archaeological Map of the Murghab Delta. Preliminary Reports 1990-95, Centro Scavi e Ricerche Archeologiche, Reports and Memories, Series Minor III, Rome, 75-87.
• CRAMP S., SIMMONS K.E.L., 1977 The Birds of the Western Palearctic, vol. 1, oxford - New York.
• VON DEN DRIESCH A., 1976 A Guide to the Measurement of Animal Bones from Archaeological Sites as Developed by the Institut fur Paleoanatomie, Domestikationsforschung und Geschichte der Tiermedizin of the University of Munich, Peabody Museum Bulletins 1, Cambridge, Mass.
• VON DEN DRIESCH A., BOESSNECK J., 1974 Kritische Anmerkungen zur Widerristhohenberechnung aus Ldngenmassen vor- und fruhgeschichtlicher Tierknochen, “Saugentierkundliche Mitteilungen” 22, 325-348.
• HABERMEHL K.H., 1975 Die Alterbestimmung bei Haus- und Labortieren, Berlin - Hamburg.
• HELMER D., 2000 Discrimination des genres Ovis et Capra a l’aide des premolaires inferieures 3 et 4 et interpretation des ages d’abattage: l’exemple de Dikili Tash (Grece), “Anthropozoologica” 31, 29-38.
• KOLDA J., 1936 Srovnavaci anatomie zvifat domacich se zfetelem k anatomii cloveka, Brno.
• KRYSIAK K., KOBRYŃ H., KOBRYŃCZUK F., 2007, Anatomia zwierząt, vol. 1, Warszawa.
• KRYSIAK K., ŚWIEŻYŃSKI K., 2006 Anatomia zwierząt, vol. 1, Warszawa.
• KUROCKIN E.N., 1987 Otrad zuravleobraznye, (in:) V.D. Illiecev, V.E. Flint (eds.), Pticy SSSR: spravocniki opredeliteli geografa iputestrennika, Leningrad, 261-502.
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., 1984 Morphotic Changes of Domestic Cattle Skeleton from the Neolithic Age to the Beginning of the Iron Age, “Wiadomości Archeologiczne” LXV/2 (1980), 119-163.
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., 2005, Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa.
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., 2008, Archeozoologia. Ssaki, Warszawa.
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., unpublished Przydatność rozkładu anatomicznego szczątków zwierzęcych do badań konsumpcji i rytuału pogrzebowego, Warszawa (typewritten version at the Institute of Archaeology, University of Warsaw).
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., KoBRYŃ H., ŚWIEŻYŃSKI K., 1987 Changes in the Size of the Domestic and Wild Pig from the Neolithic to the Middle Ages, “Acta Theriologica” 32, 51-81.
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., KoBRYŃ H., ŚWIEŻYŃSKI K., 1991 Two Forms of domestic Goats in Europe and Asiafrom the Neolithic Age to the Middle Ages, “Acta Theriologica”, 36/3-4, 328-348.
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., KoBRYŃ H., ŚWIEŻYŃSKI K.., 1998, The Size of Domestic Sheep (ovis aries L.) in Europe and Asia from the Neolithic to the Middle Ages, “Światowit” XLI/B, 323-348.
• LASOTA-MOSKALEWSKA A., SZYMCZAK K., 2012 Neolithic Nomads from Ayakagytma ‘The Site’, Uzbekistan, (in:) P. Militello, M. Camera (eds.), Ricerche e attivita del corso internazionalizzato di archeologia. Catania, Varsavia, Konya 2009-2012, Syndesmoi 3, Palermo, 23-34.
• LUTNICKI W., 1972, Uzębienie zwierząt domowych, Warszawa - Kraków.
• MAFTUR (MISSION ARCHEOLOGIQUE FRANCO-TURKMENE), 2012, Ulug Depe. A Forgotten City in Central Asia, s.l.
• MAKIEWICZ T., 2003 The Changing Role and Significance ofDogs for Germanic Peoples from the Beginning of the Roman Period till the Middle Ages, “Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, Archeozoologia” 21, 88-102.
• ORAZOV o., 1973, Arheologiceskie i arhitekturnye pamatniki Serahskogo oazisa, Ashabad.
• PAYNE S., 1985 Morphological Distinctions between the Mandibular Teeth ofYoung Scheep, ovis, and Goats, Capra, “Journal of Archaeological Science” 12, 139-147.
• PIĄTKOWSKA-MAŁECKA J., WAGNER M., forthcoming Zwierzęcy materiał osteologiczny ze świątyni ognia na Topaz Gale depe (wstępne wyniki analizy archeo- zoologicznej), (in:) Materiały pokonferencyjne, Pierwszy Kongres Archeologii Polskiej, Warszawa.
• SCHRAMM z., 1967a Kości długie a wysokość w kłębie kozy, “Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu” 36, 89-105.
• SCHRAMM z., 1967b Różnice morfologiczne niektórych kości owcy i kozy, “Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu” 36, 107-133.
• TEICHERT M., 1975, Osteometrische Untersuchungen zur Berechnung der Widerristhohe bei Schafen, (in:) A.T. Clason (ed.), Archaeozoological Studies: Papers of the Archaeozoological Conference 1974\ Held at the Biologisch-Archaeologisch Instituut of the State University of Groningen, Amsterdam - New York, 51-69.
• TOMEK T., BOCHEŃSKI Z.M., 2009, A Key for the Identification ofDomestic Bird Bones in Europe: Galliformes and Columbiformes, Kraków.
• WAGNER M., 2011, The First Season of Excavations at Topaz Gala Depe in the Serakhs Oasis, Southern Turkmenistan, “Światowit” VIII (XLIX)/A (2009-2010), 209-210, pls. 216-218.
• WAGNER M., 2014 Yaz IIPeriod on Topaz Gala Depe’ Southern Turkmenistan, (in:) P. Bieliński, M. Gawlikowski, R. Koliński, D. Ławecka, A. Sołtysiak, z. Wygnańska (eds.), Proceedings of the 8th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, 30 April - 4 May 2012, University of Warsaw, vol. 2: Excavation and Progress Reports. Posters, Wiesbaden, 519-528.
• WĘGRZYNOWICZ T., 1982, Szczątki zwierzęce jako wyraz wierzeń w czasach ciałopalenia zwłok, Warszawa.
• ZEDER M.A., LAPHAM H.A., 2010, Assessing the Reliability of Criteria Used to Identify Postcranial Bones in Sheep, ovis, and Goats, Capra, “Journal of Archaeological Science” 37/11, 2887-2905.