The Taming of Irreligion. Essay on the Abuse of the Non-Sacred Idea

• Authors: Kazimierz Piotrowski

Title variants

PL

Oswajanie irreligii. Esej o nadużyciu idei nie-sacrum

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

I am going to outline the problem of the disintegration of the Latin hierarchical opposition religio/irreligio, showing the taming process of irreligion in the (post)modern culture. This marginal phenomenon – situated by ancient Romans in the domain of negativity – is a reactive cultural trend perceptible only in context. According to modern sociology, irreligion is an attitude towards religion which is not a complete rejection of belief (disbelief), but rather a selective lack of belief – unbelief. How did it come about, is it possible today to consider the hypothesis that the above-mentioned opposition functions as an operational unit, generating contemporary sociomorphism – often unconsciously, within the framework of an-tagonistic cooperation? In this view irreligion is not only a contamination of the source of the Latin tradition (religio), but it is subject to demarginalization and adopted as a tool of controlling religion – as its negative or its undeserved, unwanted assistant in the realization of its soteriological mission. I would argue that the increasingly numerous and less and less surprising micro-provocations of the irregulares – some of which were presented during the Brussels exhibition of Irreligia/ Irreligion (2001/2002) – although often intended to be icono-clastic (lately in a soft version), have targeted only the idolatrous and imperial dimension of religion. Therefore, they cannot desecrate the revealed faith.

PL

Zamierzam zarysować problem dezintegracji łacińskiej, hierarchicznej opozycji religio/irreligio, ukazując proces oswajania irreligii w (post)modernistycznej kulturze. To marginalne zjawisko – lokalizowane dotychczas w domenie negatywności bytu – jest reaktywnym i pojmowalnym tyko kontekstualnie dążeniem kultury. Zgodnie z modernistyczną socjologią, irreligia jest taką postawą wobec religii, która nie jest zupełnym odrzuceniem wiary (disbelief), lecz okazuje się raczej selektywną niewiarą (unbelief). Jak to się stało, że jest dziś możliwe rozpatrywanie hi-potezy, iż wspomniana wyżej opozycja funkcjonuje obecnie jako operacyjna całość, generując razem – często nieświadomie, w ramach antagonistycznej kooperacji – współczesny socjomor-fizm? W tej propozycji irreligia jest poskramiana nie tylko jako nieusuwalne, imperialne ska-żenie łacińskiej tradycji (religio), lecz jest poddana demarginalizacji i postrzegana jako sposób kontroli religii – jakby negatywny warunek czy niezasłużona, nieoczekiwana pomoc w realiza-cji jej soteriologicznej misji. Uważam, że coraz liczniejsze i mniej zaskakujące mikroprowo-kacje irregulares – częściowo zaprezentowane na brukselskiej wystawie Irreligia (2001/2002) – chociaż często chcą być ikonoklastyczne (ostatnio w wersji soft), uderzają tylko w idola-tryczny wymiar religii. Dlatego nie mogą one zbezcześcić ikonicznego sensu objawionej wiary.

Keywords

EN

blasphemy; irreligion; religion without religion; offending religious feelings; unbelief

PL

bluźnierstwo; bonizacja zła; brak wiary; irreligia; obraza uczuć religijnych; religia bez religii

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Art Inquiry. Recherches sur les arts
• Year: 2014
• Volume: XVI (XXV)
• Pages: 215-242

Dates

published

2014

Contributors

author

Kazimierz Piotrowski

• Academy of Fine Arts and Design in Łódź

References

• Adamski Fr., ed. (1983) Socjologia religii. Wybor tekstow, Krakow: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
• Adriani Maurilio (1958) L’irreligione. Note sulla morfologia del non-sacro, Firenze: Libreria Editrice Fiorentina.
• Babiński Jarosław, Fr. (2010) Irreligia, Pelplin: Wydawnictwo “Bernardinum” Sp. z o. o.
• Bainbridge William S. (2007) New Age Religion and Irreligion, in: J.A. Beckford, N.J. Demerath, ed., The Sage Handbook of the Sociology of Religion, London, pp. 246-264, http:// www.sagepub.com/chamblissintro/study/materials/handbook_encyclo/ref_12newage.pdf, 31 VII 2014.
• Blasphemes et libertes (1993), P. Dartevelle, P. Denis, J. Robyn, ed., Paris: Les Editions du Cerf, Espace de Libertes.
• Campbell Colin (1971) An Approach to the Conceptualisation of Irreligion and Irreligiosity, in: Religion et religiosite, atheisme et non croyance dans les societes industrielles et urbanisees.
• Actes de la XIe Conference Internationale de Sociologie Religieuse, Opatija, 20-24 September 1971, Lille: Edition CISR, pp. 486-501; idem (1983) Propozycja konceptualizacji pojęcia ‘irreligia’ i ‘irreligijności’, in: Fr. Adamski, ed., Socjologia religii Wybor tekstow, transl. W. Kurdziel, Krakow: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, pp. 353-361.
• Campbell C. (1977) Analyzing the Rejection of Irreligion, “Social Compas”, vol. 24, pp. 339-346.
• Caputo John D. (1997) The Prayers and Tears of Jacques Derrida: Religion Without Religion, Bloomington: Indiana University Press.
• Caputo J. D. (1997) Deconstruction in a Nutshell. A Conversation with Jacques Derrida, New York: Fordham University Press.
• Celiński Andrzej (2001) Odpowiedź ministra kultury na oświadczenie senatora Jana Szafrańca złożone na 3 posiedzeniu Senatu, “Diariusz Senatu RP”, no 3, 5 XII 2001, http://www.senat. gov.pl, 31 VII 2014.
• Cimoszewicz Włodzimierz (2002) Odpowiedź na oświadczenie senatora Jana Szafrańca z dn. 30 stycznia 2002 r. (7 posiedzenie Senatu RP), ministra spraw zagranicznych Włodzimierza Cimoszewicza, http://ww2.senat.pl/k5/dok/sten/oswiad/szafrani/0704o.htm, 31 VII 2014.
• Danneels Godfried (2002) ‘De Kerk is geen democratie. Daar moet ik toch geen tekeningetje bij maken ?’ Humo sprak met kardinaal Danneels, “Humo-Brussel”, no. 3206/08, pp. 17-18.
• Demerath Jay N. (1969) Program and Prologomena for a Sociology of Irreligion, in: Actes de la Xe Conference Internationale. Types, dimensions et mesure de la religiosite. Rome 11-20 VIII 1969: Conference Internationale de Sociologie Religieuse, pp. 157-175; idem (1983) Program i prologomena socjologii irreligii, in: Fr. Adamski, ed., Socjologia religii Wybor tekstow, Krakow: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, transl. B. Leś, pp. 362-373.
• Demerath J. D. (1969) Irreligion, A-religion, and the Rise of the Religion-Less Church: Two Case Studies in Organizational Convergence, “Sociology of Religion”, no. 30, pp. 191-203.
• Derrida, Jacques “Faith and Knowledge”. In J. Derrida and G. Vattimo (eds.), Religion. Transl. D. Webb. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1998, pp. 1-78.
• Echolette Andrzej (2001) Bluźnierczy ‘artyści’, “Nasza Polska”, no. 44.
• Fouillee Alfred (1894) Moralność, sztuka i religia podług M. Guyau, transl. J.K. Potocki, Warszawa: Nakładem redakcji “Głosu”.
• Gillemon Daniele (2001) Le diable et le bon Dieu dans l’art polonais, “Le Soir – Bruxelles”, 27-28 X, p. 24.
• Guyau Jean-Marie (1887) L’Irreligion de l'avenir: etude sociologique, Paris: Felix Alcan.
• Irregularitas (1903) in: Wielka encyklopedya powszechna iustrowana, J. Alexandrowicz, J. Banzemer, ed., Warszawa: Nakład i druk S. Sikorski, vol. 31-32, pp. 136-138.
• Irreligia i wyzwania wolności (2002) O wystawie ‘Irreligia’, prezentowanej w Atelier 340 w Brukseli (X 2001-II 2002), rozmawiają: Izabela Kowalczyk, Piotr Piotrowski, Sergiusz Wachowiak (prowadzący dyskusję) i Tadeusz Żukowski, “Gazeta Malarzy i Poetow”, no. 1 (49), pp. 5-9.
• JD [Jarecka Dorota] (2001) Zadzwonili z prokuratury. Losy kontrowersyjnej wystawy ‘Irreligia’ w Brukseli, “Gazeta Wyborcza”, 22 XI.
• Kaźmierczak Zbigniew (2002) Dwa głowne powody nietolerancji, “Zeszyty Politologiczne”, no 4, pp. 96-109.
• Lubelski Marian, Fr. (2001) Profanacja w Brukseli, “Niedziela”, no. 46, p. 1.
• Małkowska Monika (2001) Dwugłos w sztuce wspołczesnej. Oburzenie zamiast zrozumienia, “Rzeczpospolita”, 19 XII, http://archiwum.rp.pl/artykul/366060-Dwuglos-o-sztuce-wspolczes nej.html, 31 VII 2014.
• M.M [Małkowska Monika] (2001) Krolikarnia bez szefa. Po kontrowersjach wobec ‘Irreligii’, “Rzeczpospolita”, no. 272 (21 XI).
• Mazurek Maciej (2002) Irreligia w areligii, “Arteon”, no. 2, p. 29.
• Michalski Jan (2002) Sztuka, ktora daje do myślenia, “Rzeczpospolita”, 4 I, p. 7.
• Motoła Roman (2002) Promowanie bluźniercow. Dyskusja o ‘Irreligii’ odbędzie się wśród protestow, “Nasz Dziennik”, 9 I, p. 2.
• Morawski Stefan (1999) Niewdzięczne rysowanie mapy.... O postmodernie(izmie) i kryzysie kultury, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Musiał Stanisław, Fr. SJ (2002) Nie o ‘cenzurki’ chodzi! Dyskusja o wystawie ‘Irreligia’, “Tygodnik Powszechny”, no. 3.
• Osęka Andrzej (2001) Pokusy irreligii, “Gazeta Wyborcza”, 8-9 XII, p. 8.
• Piotrowski Kazimierz (1991) Sztuka podziwu – restytucja artystycznej autonomii, in.: Ryszard Woźniak, Białystok: Biuro Wystaw Artystycznych – Arsenał.
• Piotrowski K. (1995) Sztuka somatycznego społeczeństwa, “Magazyn Sztuki”, no. 6, pp. 17-30.
• Piotrowski K. (2001) Sacrum jest wspolną wartością, interview by M. Pietras, “Dziennik Łodzki”, 24-25 XI, p. 2.
• Piotrowski K. (2002) Irreligia – refugium irracjonalności, “Gazeta Malarzy i Poetow", no. 2, pp. 27-29.
• Piotrowski K. (2003) Woźniak obraża uczucia religijne?, “Art & Business”, vol. 5.
• Piotrowski K. (2003) Irreligia Neuropy, “Arteon”, no. 2 (34), p. 28.
• Piotrowski K. (2003) Irreligia przed i po procesie Nieznalskiej, http://www.nieznalska.art.pl/ piotrowski.html, 31 VII 2014.
• Piotrowski K. (2004) Irreligijne rekolekcje, “Exit”, no. 1, s. 3332-3335.
• Piotrowski K. (2004) Irreligia Buntu. Geneza i morfologia poznańskiej apostazji, in: G. Hałasa, A. Salamon, ed., BUNT. Ekspresjonizm poznański 1917-1925, Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, pp. 119-139.
• Piotrowski K. (2004) Przemyśleć granice sztuki w granicach (filozofii) religii, “A.S.P. – Zeszyty”, no. 16-17, pp. 8-12.
• Piotrowski K. (2004) Inc. Sztuka wobec korporacyjnego przejmowania miejsc publicznej ekspresji (w Polsce), Warszawa: Galeria XX1 – Michel – Studio Reklamowe – Galeria Program.
• Piotrowski K. (2004) Coca-Cola to nie to, z dr. Kazimierzem Piotrowskim, kuratorem wystawy ‘INC. Sztuka wobec korporacyjnego przejmowania miejsc publicznej ekspresji (w Polsce)’, rozmawia Przemysław Wielgosz, ,,Trybuna – Aneks”, 26 XI 2004, pp. a-c.
• Piotrowski K. (2005) O Madonnie Gornej, in: Happy Birthday. Katarzyna Gorna 1994-2004, Krakow: Bunkier Sztuki, pp. 38-41.
• Piotrowski K. (2006) Zagadnienie anomii w religii i w sztuce, in: Sztuka w przestrzeni duchowej, Rocznik ,,Rzeźba Polska”, Orońsko: Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, vol. 12, pp. 83-87.
• Piotrowski K. (2006) Killing me softly, “Exit”, no. 1, pp. 4008-4011.
• Piotrowski K. (2006) Sztuka krytyczna wobec Kościoła wojującego – Leszka Knaflewskiego przyczynek do tzw. polityki historycznej, “Pro Libris”, no. 1, pp. 113-115.
• Piotrowski K. (2006) Skandalon (lekcja ,,Hippiasza mniejszego”), http://www.obieg.pl/teksty/ 5878, 31 VII 2014.
• Piotrowski K. (2006) Religia, muzeum i uzupełnienie – historia sztuki bez historii sztuki (w Polsce), in: Ł. Kiepuszewski, ed., Historia sztuki po Derridzie. Materiały seminarium z zakresu teorii historii sztuki, Rogalin, kwiecień 2004 r., Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 213-226.
• Piotrowski K. (2007) Soft-religia w sztuce, “Format”, no. 1 (51), pp. 78-79.
• Piotrowski K. (2008) Dethaumatyzacja judeo-chrześcijaństwa według Ryszarda Woźniaka, http://www.obieg.pl/recenzje/4215, 31 VII 2014.
• Piotrowski K. (2008) Prawda prowokacji (o dziejowej misji irreligii), in: A. Kisielewski, ed., Artystow gry z kulturą, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, pp. 91-109.
• Piotrowski K. (2010) Wstrętna prostytucja duszy. O apostazji Stanisława Przybyszewskiego, "Czas kultury", no. 2, pp. 62-68.
• Piotrowski K. (2010) Złorzeczenie sztuki / The Cursing of Art, in: Marek Wasilewski, Hubert Czerepok – Kwiaty zła / The Flovers of Evil, Poznań: Galeria Miejska „Arsenał”.
• Piotrowski K. (2012) Soft-religia (w tworczości Mateusza Pęka) / Soft-Religious (in Art of Mateusz Pęk), in: Mateusz Pek / box nr 33, Gdańsk: Państwowa Galeria Miejska, pp. 72-86.
• Piotrowski K. (2012) The Promises of Unism, Zonism, Contextualism, and (Dia)Critical Art. Some Aspects of Performativity in Polish Art (1923-2008), “Art Inquiry”, no. 14, pp. 119-146.
• Piotrowski K. (2013) O rozkwicie i upadku kultu gracji. Śmiałość vs świętość – tymotejski motyw rzeźby, K. Flader, D. Jaszewska, W. Kawecki, B. Klocek di Biasso, E. Mazur, N. Mojżyn, J.S. Prymas Polski w stolicy Unii Europejskiej. Niech nie będzie unią manekinow! (2001), “Nasz Dziennik”, 20 XI, p. 7.
• Prymas potępił ‘Irreligię’. Kultura w skrocie (2001), PAP, CES, ed., “Gazeta Wyborcza”, 19 XI.
• Ruszczyc Ferdynand (2001) ‘Stworzono kontekst budzący zastrzeżenia’. Z Ferdynandem Ruszczycem, dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie, rozmawia Jerzy Biernacki, “Nasza Polska”, no 48, p. 8.
• Rybiński Maciej (2001) Dwugłos w sztuce wspołczesnej. Sztuka z nominacji, czyli cywilizacyjne odchody. Najpierw awantura, potem niepamięć, “Rzeczpospolita”, 19 XII, http://archiwum. rp.pl/artykul/366060-Dwugłos o sztuce współczesnej.html, 31 VII 2014.
• Safuta Jacek (2001) Uwolnić Madonnę! Jak polscy artyści zdemoralizowali Belgow, “Polityka”, no 47, pp. 60-62.
• SJ. El (2001) Protest Jasnej Gory. Nie można milczeć!, “Nasz Dziennik”, no 260, p. 1.
• Soetemans Johan (2002) ‘In Romeinse kerken hangt ook nankt’. Pastoor stelt kerk open voor expo en schaarsgekleed modedefile, “Het Nieuwsblad – Groot-Bijgaarden”, 30 I.
• Swierstra Thea (2002) ‘Een Maria die geld weent, stemt tot nadenken’. Reportage / kusttentoonstelling ‚Irreligia’ in kerk is omstreden, “De Morgen – Brussel”, 24 I.
• Swysen Didier, Jacquemart Benoit (2001) L’expo qui fait scandale, “La Lanterne”, 6-7 X.
• Szafraniec Jan (2001) Oświadczenie złożone przez senatora Jana Szafrańca skierowane do ministra kultury Andrzeja Celińskiego; “Diariusz Senatu RP”, no 3, http://ww2.senat.
• pl/k5/dok/sten/oswiad/szafrani/0301.htm, 31 VII 2014; “Nasz Dziennik”, 20 XI, p. 4.
• Szyłak Aneta (2001) Święci buntownicy. Relacja z Brukseli, http://raster.art.pl/prezentacje/irreligia/irreligia.htm, 31 VII 2014.
• Truszkowski Jerzy (2001) ... gdy krzyżem już nie chciał leżeć daremnie, http://raster.art.pl/ prezentacje/irreligia/irreligia.htm, 31 VII 2014.
• Une procession integriste contre l’expo Irreligia (2001), “Le Soir – Bruxelles”, 26 XI.
• Verhoeven Karel (2001) Kunst maken met Jezus. (Ir)religia blijft pools protest uitlokken, “De Standaard – Groot-Bijgaarden”, 15-16 XII.
• Wiszniewska Irena (2001) Artyści u spowiedzi. Katolik antyklerykalny musi się czuć w Polsce cudzoziemcem, “Wprost”, 9 XII, pp. 110-113.
• Wiszniewska I. (2002) Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek, “Przekroj”, no. 7, p. 35.
• Wiszniewska (Wiesniewska) I. (2001) Les artistes polonais face a l’Eglise, “Le Soir – Bruxelles”, 27-28 X, p. 24.
• Zieliński Tadeusz (1920) Rzym i jego religia. Studyjum z cyklu: Wspołzawodnicy chrześcijaństwa, Zamość: Wyd. Z. Pomarański i S-ka.

Identifiers

ISSN

1641-9278