Szkolne wychowanie fizyczne w III Rzeczypospolitej. Rozważania w kontekście problematyki wartości i obowiązku oraz dziedzictwa kulturowego

• Authors: Urniaz J. , Jurgielewicz-Urniaz M.

Title variants

EN

School physical education in the Third Polish Republic. Considerations in the context of the issues of value, obligation as well as cultural heritage

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule autorzy, na podstawie wybranych tekstów, próbują prześledzić i uchwycić przy-czyny zjawiska unikania zajęć wf. w III Rzeczypospolitej, w kontekście problematyki wartości i obowiązku oraz dziedzictwa kulturowego. Wziąwszy pod uwagę, że przykłady mogły być dobrane tendencyjnie, sięgnięto po teksty z różnych dziedzin wiedzy. W pierwszej części podjęto rozważania nad zmiennością rozumienia pojęć wartość i obowiązek w postrzeganiu i wartościowaniu siebie samych, poglądów i świata nas otaczającego, następnie rozwojem wf., począwszy od ateńskiego systemu kalokagatia i kolejno przez wybrane nowożytne wiodące kraje europejskie, do rozważań na temat edukacji i wf. w aksjologicznej i kulturowej przestrzeni funkcjonowania I i II RP oraz PRL. W części drugiej odniesiono się do zmian polityczno-gospodarczych, jakie nastąpiły po 1989 r., i ich związku z edukacją szkolną i wf. W podsumowaniu wyrażono pogląd, iż na przestrzeni wieków po dzień dzisiejszy trudno doszukać się w naszym dziedzictwie kulturowym wzoru wartości i obowiązku wf. –poza okresem PRL. Zaproponowano wprowadzenie modelu wf. z Australii, gdzie jest ono przedmiotem maturalnym.

EN

In the article, based on the selected texts, the authors attempt to trace and capture the reasons for the phenomenon of avoiding PE classes in the Third Polish Republic in the context of the issues of value, obligation and cultural heritage. Taking into account that the examples could have been chosen in a biased way, the texts from various fields of knowledge were used. The changeability of understanding concepts of the value and obligation in perceiving and valuing ourselves, perception and the world around us, followed by the development of PE are discussed in the first part, starting from the Athenian system of kalokagatia and successively through selected, modern, leading European countries to deliberations on education and PE in the axiological space of the functioning of the First and Second RP and the PPR (PRL). In the second part, reference is made to the political and economic changes that took place after 1989 and their relation to school and PE education. In the summary, the view was expressed that over the centuries it is difficult to find in our cultural heritage a model of the value and duty of PE to the present day, outside the period of the PRL. There was a proposition to introduce the Australian model of PE, where PE is the subject of the secondary school-leaving examination.

Keywords

PL

wychowanie fizyczne; wartość; obowiązek; dziedzictwo kulturowe; Rzeczpospolita; transformacja ustrojowa; Australia

EN

physical education; value; duty; cultural heritage; Republic; political transformation; Australia

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe
• Year: 2019
• Volume: 2
• Issue: 1
• Pages: 75-92

Contributors

author

Urniaz J.

• Olsztyńska Szkoła Wyższa im.Józefa Rusieckiego, Olsztyn

author

Jurgielewicz-Urniaz M.

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn

References

• Bartnik C.S., Podstawowe idee społeczno-polityczne w historii Polski, [w:]
• A. Ajnenkiel, J. Kuczyński, A. Wohl (red.), Sens polskiej historii, UW, Warszawa 1990, s. 203–208.
• Bauman Z., Socjologia, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1990.
• Encyklopedia PWN w trzech tomach, t. 2: J–P, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
• Encyklopedia PWN w trzech tomach, t. 3: P–Z, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
• Gaj J., Hądzelek K., Dzieje kultury fizycznej w Polsce w XIX i XX wieku, AWF, Poznań 1991.
• Jurek T., Kultura fizyczna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 1918–1939, Gorzów Wlkp. – Poznań 2002.
• Kęsik J., Organizacja wychowania fizycznego i sportu w polskich siłach zbroj-nych w latach 1918–1926, [w:] L. Szymański, Z. Schwarzer (red.), Z naj-nowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 2, AWF, Wrocław 1996, s. 47–58.
• Klein N., Doktryna szoku, WWL Muza, Warszawa 2014.
• Kurowicki J., Etyka polityka i jej demony, „Szkice Humanistyczne” 2011, nr 3, s. 21–32.
• Mańkowski T., Genealogia sarmatyzmu, WN Łuk, Warszawa 1946.
• Ogonowski Z., Z dziejów megalomanii narodowej, [w:] tegoż, Filozofia poli-tyczna w Polsce XVII wieku i tradycje demokracji europejskiej, PAN, War-szawa 1992, s. 16–33.
• Ogonowski Z., Filozofia i myśl społeczna w Polsce XVII wieku, cz. 1, PWN, Warszawa 1979.
• Ordyłowski M, , Historia kultury fizycznej. Starożytność – Oświecenie, Wrocław 1997.
• Pełka M., Główne mity polskiej myśli społecznej i filozoficznej, „Szkice Huma-nistyczne” 2011, nr 3, s. 7–20.
• Piątek Z., Czy tradycyjna etyka wymaga przebudowy w kontekście postępów na-uk biomedycznych, [w:] W. Tulibacki, A. Moździerz (red.), Świat człowieka w perspektywie humanistycznej (Józef Rusiecki – pro memoria), OSW, Olsz-tyn 2005, s. 161–165.
• Szczepański J., Rozważania o Rzeczypospolitej, PIW, Warszawa 1971.
• Taylor Ch., Źródła współczesnej tożsamości, [w:] M. Król, A. Smolar, (red.) Tożsamość w czasach zmiany. Rozmowy w Castel Gandolfo, „Znak”, Kra-ków 1995, s. 9–22.
• Urniaż J., Rozwój sportu szkolnego na Warmii i Mazurach po 1945 roku, [w:]
• J. Chełmecki (red.), Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu. Sprawność fizyczna dzieci i młodzieży, AWF, Warszawa 2009, s. 217–225.
• Urniaż J., Jurgielewicz-Urniaż M., Rozwój szkolnego wychowania fizycznego na przestrzeni dziejów w Polsce a współczesny problem jego unikania, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna” 2015, nr 2, s. 13–26; http://dx.doi.org/10.16926/kf.2015.14.13.
• Urniaż J., Jurgielewicz-Urniaż M., Ćwiczenia fizyczne jako wzór kulturowy w Polsce na przestrzeni wieków, „Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu” 2015, nr 49, s. 20–28.
• Wroczyński R., Dzieje oświaty polskiej 1975–1945, PWN, Warszawa 1980.
• Wroczyński R., Powszechne dzieje wychowania fizycznego i sportu, wyd. Osso-lineum, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985.
• Zielińska K., Pustka zwana narodem czy mit wiecznie żywy? O różnych obli-czach sarmatyzmu dawnego i współczesnego, „Szkice Humanistyczne” 2016, nr 3, s. 37–45.

Identifiers

DOI

10.16926/sit.2019.02.05