Księża warmiacy w archidiecezji gnieźniejskiej w XVIII wieku ( do 1763 r.)

• Authors: Zabraniak Sławomir

Title variants

EN

Priests from Warmia in the archdiocese of Gniezno in the 18 th century ( until 1763)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W okresie przedrozbiorowym dość częste były przypadki migracji kandydatów do kapłaństwa poza granice rodzimej diecezji. Specyficzną grupę z nich stanowili duchowni pochodzący z terenów dawnej diecezji warmińskiej. Pracowali oni w wielu diecezjach Rzeczypospolitej i wstępowali do zakonów. Część z nich podejmowała pracę duszpasterską i formacyjną w seminariach na terenie dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej. Warmiacy byli tam chętnie widziani, gdyż znali język niemiecki, pomocny zwłaszcza w pracy duszpasterskiej wśród mniejszości niemieckojęzycznej napływającej licznie zza zachodniej granicy Rzeczypospolitej. Informacje o nich zawierają akta seminaryjne, wizytacyjne i księgi czynności biskupich.

EN

Cases of migration of candidates for the priesthood from their native dioceses were quite frequent in the pre-partition period. Priests from the former diocese of Warmia constituted a specific group among them. They worked in many dioceses of the Re-public of Poland and entered monastic life. Some of them engaged in pastoral and formation work in seminaries in the former Archdiocese of Gniezno. Priests from Warmia were willingly received there because of their knowledge of German, which was helpful in pastoral work among the German speaking minority arriving in great numbers from behind the western border. Information about the priests can be found in seminary records, visitation records as well as in bishops’ books of duties.

Keywords

PL

kapłani; kandydaci do kapłaństwa; diecezja warmińska; archidiecezja gnieźnieńska; migracja

EN

priests; candidates for priesterhood; diocese of Warmia; archidiocese of Gniezno; migration

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2015
• Volume: 123
• Pages: 186- 196

Contributors

author

Zabraniak Sławomir

References

• Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Poznań 1962.
• Adamczewska G., Chłopskie najścia na dwory w Sieradzkiem w początkach XVIII w., „Rocznik Łódzki” 9(12) (1964), s. 242;
• Aleksandrowicz A., Wychowawcy i wychowankowie seminarium gnieźnieńskiego w latach 1602-1718, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 12 (1965), z. 4.
• Aleksandrowicz M., Początkowe dzieje seminarium duchownego w Gnieźnie (1602-1718), „Nasza Przeszłość” 24 (1966), s. 167-185.
• Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i miasteczek w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986, s. 474.
• Chodyński S., Zmiana kościołów w 1765 r., „Kronika Diecezji Włocławsko-Kaliskiej” 7(1913), nr 5, s. 148-150.
• Dukała J., Tollak (Thollack) Jakub Antoni (1707-1760), [w:] Misjonarze św. Wincentego a Paulo w Polsce (1651-2001), t. 2, cz. 1.
• Dworzaczek W., Wobec wojen śląskich i wojny siedmioletniej. Walki stronnictw, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969.
• Gierowski J., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach 1712-1715, Wrocław 1953.
• Goldberg J., Zarys gospodarczo-społecznego rozwoju ziemi wieluńskiej w XVI-XVIII w., „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna” 5 (1961).
• Guldon Z., Wijaczka J., Żydzi wśród chrześcijan w miastach wielkopolskich w okresie przedrozbiorowym, „Nasza Przeszłość” 79 (1993), s. 149-197.
• I. Gieysztorowa, Ludność, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. 1: A-N, red. A. Mączak, Warszawa 1981, s. 432.
• Karpiński A., W Walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.
• Konopczyński W. , Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kraków-Warszawa 1911.
• Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim, t. 4, Poznań 1891.
• Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, t. 4, Poznań 1891.
• Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
• Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 18 (1969), s. 320-321
• Labuda G., Szkice historyczne X-XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Poznań 2004.
• Mączak A., Upadek gospodarczy po wojnach szwedzkich, [w:] Zientara B., Mączak A., Ihnatowicz I., Landau Z. , Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939, Warszawa 1965. Gierowski J. A., Między saskim absolutyzmem, Bresalu 1953.
• Michałowski R., Początki arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, [w:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 29-39.
• Misjonarze św. Wincentego a Paulo w Polsce (1651-2001), t. 1, Dzieje, red. S. Rospond, Kraków 2001.
• Misjonarze św. Wincentego a Paulo w Polsce (1651-2001), t. 2, Biografie, red. J. Dukała, Kraków 2001.
• Od najazdu szwedzkiego do trzeciej wojny północnej, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969, s. 699-703.
• Regestry wybranych zapisek z akt działalności arcybiskupów gnieźnieńskich, wyd. Rybus, ABMK 3(1961), s. 316.
• Rusiński W., Gospodarka w dobie regresu, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1979, s. 712-713.
• Rusiński W., W dobie upadku gospodarczego (1655-1793), [w:] Dzieje wsi wielkopolskiej, red. W. Rusiński, Poznań 1959, s. 70.
• Schletz A., Przyczynek do historii Zgromadzenia Misji w okresie rządów wizytatorskich ks. Michała Kownackiego, NP 1(1946), s. 132,
• Statuty kapituły metropolitalnej w Gnieźnie. Dekrety reformacyjne i ordynacje arcybiskupów z lat 1613-1810, oprac. i wyd. S. Librowski, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 41(1980).
• Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupstwa w średniowieczu z uwzględnieniem stosunków gospodarczych w XIV i XV w., Lwów 1929.
• Wąs G., Dzieje Śląska od 1526 do 1806 roku, [w:] M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik, Historia Śląska, Wrocław 2002, s. 187-231.
• Wyczański A., Kuklo C., [w:] Historia Polski w liczbach. Ludność. Terytorium, red. A. Jezierski, Warszawa 1994, s. 23;
• Zabraniak S., Dzieje seminarium w Łowiczu, „Nasza Przeszłość” 114(2010), s. 135-157. Zabraniak S., Misjonarze św. Wincentego a Paulo w seminarium gnieźnieńskim (do 1795 r.), „Nasza Przeszłość” 112 (2009), s. 207-233.
• Zieliński Z., Kościół katolicki w krajobrazie minionej epoki. Studia i szkice, Lublin 2008.
• Zieliński Z., Wykład jubileuszowy ks. profesora Zygmunta Zielińskiego (Aula PWSD, 16 listopada 2002 r.). Objęcie Seminarium Gnieźnieńskiego przez Księży Misjonarzy w roku 1718, [w:] Pokłosie Jubileuszu 400-lecia Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie, red. P. Podeszwa, W. Polak, Gniezno 2003