Warunki niezależności ekonomicznej mniejszości polskiej na Śląsku Opolskim

• Authors: Senft Stanisław

Title variants

EN

The conditions for the economic independce of the Polish minority in the Opole Silesia (from the second half of XIX century to the Second World War)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Górny Śląsk i jego zachodnia część – Śląsk Opolski ma swoje historyczne doświadczenia w zakresie polsko-niemieckich zmagań w dziedzinie życia gospodarczego. Aspekt ekonomiczny, starania o wzmocnienie organizacji i całych grup społecznych, pojawił się niemal natychmiast, gdy stało się faktem ożywienie narodowościowe w regionie. Decydującą rolę odegrała tu polska spółdzielczość. Ruch spółdzielczy narodził się jako społeczna samoobrona przed rosnącym wyzyskiem wczesnego kapitalizmu. Od założenia pierwszego banku ludowego w 1985 r. w Bytomiu do 1914 r. powstało 17 banków, 3 filie terenowe i 1 spółka parcelacyjna, we wszystkich powiatach z ludnością polskojęzyczną. Liczyły one w sumie ponad 13 tys. członków i około 30 tys. posiadających wkłady. Główny cel pracy – umocnienie gospodarcze społeczeństwa polskiego, realizowano przez udzielanie korzystnych kredytów, pożyczek na budownictwo mieszkaniowe, zakładanie drobnych przedsiębiorstw, warsztatów, sklepów, wyposażenie gospodarstw rolnych. Działalność banków nie ograniczała się do sfery ekonomicznej. Bardzo szybko stały się one ważnymi ośrodkami życia polskiego w poszczególnych powiatach. Z chwilą wybuchu II wojny światowej w ramach ogólnej akcji wymierzonej w przywódców mniejszości, spółdzielczość polska została zlikwidowana środkami polityczno-administracyjnego przymusu.

EN

The Upper Silesia and its western part, the Opole Silesia, has a historical experience regarding the Polish-German struggle on the field of economic life. Almost immediately, after the national revival in the region had started, the efforts to strengthen the organizations and whole social groups appeared to be an important economic issue. The polish co-operative movement played a crucial role in this task. The co-operative movement rose as a society’s self-defence against the growing exploitation by the early capitalism. Until the year 1914, since the establishment of the first people’s bank in Bytom in the year 1885, the 17 people’s banks, three local branches and one parceling partnership were set up in the districts with the Polish-speaking population. These institutions had more than 13 thousand members and approximately 30 thousand depositors. The main objective was to strengthen the economic position of the Polish society by providing favourable credits, mainly loans for house-building, setting up small enterprises, workshops, shops and farmsteads’ equipment. The banks did not perform only economic functions as very quickly they became a significant centres of the Polish public life at the district level. With the outbreak of the Second World War the Polish co-operative movement was liquidated by means of the political-administrative coercion, this process being a part of the general operation against the leaders of minorities.

Keywords

PL

ruch spółdzielczy; mniejszość polska w Niemczech w XIX i XX wieku; polskie banki ludowe na Górnym Śląsku

EN

co-operative movement; Polish minority in Germany in XIX and XX century; Polish people’s banks in the Upper Silesia

• Publisher: Uniwersytet Opolski, Instytut Politologii
• Journal: Border and Regional Studies
• Year: 2015
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 57-67

Dates

published

2015

Contributors

author

Senft Stanisław

• Politechnika Opolska

References

• Bocheński, A. (1986). Rzecz o psychice narodu polskiego. Warszawa: PIW.
• Chałupczak, H. (1992). II Rzeczpospolita a mniejszość polska w Niemczech. Poznań: Wydawnictwo Instytutu Zachodniego.
• Cygański, M. (1984). Hitlerowskie prześladowania przywódców i aktywu Związku Polaków w Niemczech w latach 1939-1945. Przegląd Zachodni, nr 4, s. 23-64.
• Dermin, R., Popiołek, S. (oprac.). (1973-1974). Polacy i sprawy polskie w kartotece opolskiego gestapo, cz. I-III. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Długajczyk, E., Falęcki, T. (1999). Na Górnym Śląsku przed wybuchem wojny: Wybór tekstów źródłowych z 1939 roku. Katowice: Archiwum Państwowe w Katowicach.
• Drozdowski, S., Hajduk, R., Rusinek, Z. (1973). Kartoteka śmierci. Lista aresztowanych działaczy Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech w latach 1939- 1945. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Gadziński, T. (1961). Banki ludowe na Opolszczyźnie w okresie 1922-1939. W: b.a., 50 lat Banku Rolników w Opolu (1911-1961). Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Inglot, S. (1971). Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego (cz. I do 1918 r.). Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS.
• Kisielewicz, D. (2006). Arka Bożek (1899-1954). Działacz społeczno-polityczny Śląska Opolskiego. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Masnyk, M. (1994). Dzielnica I Związku Polaków w Niemczech (1923-1939). Opole: Wydawnictwo WSP w Opolu.
• Orłowski, T. (1962). Banki ludowe na Śląsku Opolskim w latach 1895-1939. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Orzechowski, K. (1961). Walka o ziemię na Śląsku Opolskim w okresie rządów hitlerowskich (ze studiów nad mniejszościową polityką władz III Rzeszy). Studia Śląskie, t. 4, s. 7-113.
• Pietrzak-Pawłowski, K. (1967). Spółdzielczość polska na ziemiach zachodnich i północnych 1918-1939. Warszawa: KiW.
• Senft, S. (1986a). Geneza i działalność Banku Rolników w Opolu w latach 1911-1939. W: S. Senft (red.), 75 lat Banku Spółdzielczego „Bank Rolników w Opolu. Opole.
• Senft, S. (1986b). Sylwetki zasłużonych działaczy Banku Rolników, Banku Ludowego i Banku Spółdzielczego w Opolu. W: S. Senft (red.), 75 lat Banku Spółdzielczego „Bank Rolników” w Opolu. Opole.
• Sztwiertnia, J. (1982). Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy (serial telewizyjny).
• Szurgacz, H. (1969). Likwidacja organizacji polskich i ich placówek na Opolszczyźnie w latach 1939-1941. Studia Śląskie, t. 9, s. 285-305.
• Tomiczek, H. (1967). Spółdzielczość na Górnym Śląsku do 1922 roku; przyczynek do historii spółdzielczości górnośląskiej. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Tomiczek, H. (1970). Spółdzielczość w Zawadzkiem do 1939 (1945) roku. W: J. Kroszel (red.), 100-lecie Banku Spółdzielczego w Zawadzkiem. Opole.
• Żyga, S. (1967). Polskie banki ludowe na Górnym Śląsku pod panowaniem niemieckim w latach 1895-1939. Warszawa: Zakład Wydawnictw CRS.

Identifiers

EISSN

2353-3781