Początki ruchu wolnych chrześcijan w Polsce do 1918 roku

• Authors: Sobiech Janusz

Title variants

EN

The beginning of the Free Christians movement in Poland till 1918

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono powstanie ruchu wolnych chrześcijan w Polsce przed rokiem 1918 i odzyskaniem narodowej niepodległości. Była to kontynuacja wcześniejszego ruchu braci plymuckch zapoczątkowanego w Dublinie w 1830 roku. Początek działalności braci wolnych w Polsce związany jest z ożywieniem religijnym na przełomie wieków w niezależnych kręgach: neopietystycznych luteran na Śląsku Cieszyńskim oraz mariawickich rzymskokatolików w centralnej Polsce. Artykuł prezentuje sylwetki założycieli i istotne wydarzenia, które doprowadziły do powstania pierwszych zborów braci na Śląsku oraz Zrzeszenia Zwolenników Nauki Pierwotnych Chrześcijan w Warszawie.

EN

The article presents the emergence of the Free Brethren movement in Poland before 1918 when the country regained its independence. It was a continuation of the Plymouth Brethren movement that started in Dublin in 1830. The beginning of the Brethren’s activity in Poland is connected to religious revival that took place independently at the turn of the centuries in the Neopietist Lutheran circles in Śląsk Cieszyński and in the form of the Mariavite Catholic Church in central Poland. The article presents the founders and crucial events that led to the emergence of first Brethren Churches in Śląsk as well as of the Society of First Christian Teaching’s Followers based in Warsaw.

Keywords

PL

wolni chrześcijanie w Polsce; bracia plymuccy; pierwochrześcijanie; Zrzeszenie Zwolenników Nauki Pierwotnych Chrześcijan; Józef Mrózek; Wacław Żebrowski; Stefan Bortkiewicz; Antoni Przeorski

EN

Free Christians in Poland; Plymouth Brethren Christian Brethren; Brethren Movement; Society of First Christian Teaching’s Followers Józef Mrózek; Wacław Żebrowski; Stefan Bortkiewicz; Antoni Przeorski

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2017
• Volume: 02
• Pages: 299-324

Contributors

author

Sobiech Janusz

References

• „Akt urodzenia nr 237/1878 – Wacław Żebrowski” 1878. Akta stanu cywilnego parafii Rzymskokatolickiej św. Bartłomieja w Płocku 1826–1913, Archiwum Państwowe w Płocku.
• Bortkiewicz, Stefan. 1921. „Wstęp.” Wolny Chrześcijanin 1: 1–2.
• Bortkiewicz, Stefan, red. 1923. „Rozłam u marjawitów.” Wolny Chrześcijanin 2: 32.
• Bubik, Paweł, Michnik, Andrzej, Śliż, Józef, Wigłasz, Czesław. 2010. 100­lecie Związku Stanowczych Chrześcijan. Cieszyn: Wydawnictwo Arka.
• Coad, F. Roy. 2001. A History of the Brethern Movement: Its Origins, Its Worldwide Development and Its Significance for the Present Day. Vancouver, B.C.: Regent College Pub.
• „Fryderyk Wilhelm Baedeker.” 1987. Łaska i Pokój 11–12: 51–52.
• Górecki, Artur. 2011. Mariawici i mariawityzm: narodziny i pierwsze lata istnienia. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Ironside, H.A. 2014. A Historical Sketch of the Brethren Movement. Wyd. elektroniczne: wholesomewords.org. Dostęp 2016.01.10. http://www.wholesomewords.org/etexts/ironside/brethren.pdf.
• „Józef Mrózek sen. w 85 rocznicę urodzin.” 1967. Chrześcijanin 9: 9–11.
• Kaczmarczyk, Stanisław. 2016. „Dlaczego i po co powstała Społeczność Chrześcijańska.” Dostęp 2016.01.16. http://www.literatura.hg.pl/christfe.htm.
• Kancelaria Warszawskiego Generała Gubernatora. 1912. „Pozwolenie na zebrania Pierwszych Chrześcijan i głoszenie kaznodziejskie oraz pełnienie służby Bożej przez Wacława Żebrowskiego (Notarialna kopia z 22 kwietnia / 5 maja 1915 r.) , Warszawa”. AAN MWRiOP sygn. 1451, k. 11.
• Komisarz Rządu na m.st. Warszawę. 1930. „Pismo AC.IV.19/30 ws. informacji o działalności Zrzeszenia Zwolenników Nauki Pierwszych Chrześcijan; do MWRiOP”. AAN MWRiOP sygn. 1451, k. 198.
• Komisarz Rządu na m.st. Warszawę, T. Tarnowski, Naczelnik Wydziału Administracyjnego. 1929. „Pismo Ad.18018/0/29 z dn. 23 grudnia 1929 r. ws. przekazania informacji o Wacławie Żebrowskim; do MWRiOP”. AAN MWRiOP sygn. 1451, k. 190.
• „Kościół Maryawicki w roku 1908.” 1909. Kalendarz Maryawicki na rok zwyczajny 1909, 46–47.120–123. Łódź: Nakładem ks. Jana Kowalskiego.
• „Kresťanské zbory na Slovensku.” 2016. Dostęp 2016.01.20. http://www.krestanskezbory.sk/kz_hist.htm.
• „Krótki życiorys i pierwotny tekst objawień mateczki (według pamiętnika N.O. Arcybiskupa Michała).” 1922. W Dzieło wielkiego Miłosierdzia dla świata, czyli wypełnienie się objawienia św. Jana Apostoła na Staro­katolickim Kościele Maryawitów, 231–236. Płock: Drukarnia Biskupa Maryawitów przy Klasztorze Sióstr Maryawitek.
• Lambda. 1911. „Rozkład w Kozłowityzmie.” Gazeta Kościelna 14: 166–167.
• Miecznik, A. 1911. „Rozłam w łonie marjawityzmu.” Kronika Powszechna 9 (luty): 136–137.
• Mrózek jun., Józef. 1977a. „Józef Mrózek senior: Wspomnienie syna.” W Kalendarz Chrześcijanina 1977, 231–239. Warszawa: Zjednoczony Kościół Ewangeliczny.
• Mrózek jun., Józef. 1977b. „Rys historyczny ruchu Braci Wolnych.” W Kalendarz Chrześcijanina 1977, 81–94. Warszawa: Zjednoczony Kościół Ewangeliczny.
• Mrózek jun., Józef. 2009. „Być chrześcijaninem znaczy służyć. Wywiad z Józefem Mrózkiem juniorem.” Łaska i Pokój, nr Wydanie specjalne 100­lecie KWCh: 14–17.
• Mrózek sen., Józef. 1910. „Słowo Twoje jest prawdą”, „Słowa niech nie naruszają” – Napisał na świadectwo Józef Mrózek. Cieszyn: Nakład własny.
• Mrózek sen., Józef. 1939. „Kim jesteśmy i czego chcemy (cz. 3).” Łaska i Pokój 3 (Lipiec): 33–37.
• MWRiOP. 1919. „Arkusz referatowy L.5923 i 5956/19 z dn. 31.12.1919 r. ws. zapytania Komisariatu Rządu na m.st. Warszawę o Zwolenników Nauki Pierwszych Chrześcijan oraz ws. ich podania do MWRiOP”. AAN MWRiOP sygn. 1451, k. 2–8,12–13.
• MWRiOP. 1920. „Odpowiedź L.5923 i 5956/19 na pismo z dn. 23 grudnia 1919 r. ws. zebrań Zwolenników Nauki Pierwszych Chrześcijan i zmiany nazwy na Bracia Polscy; do Komisariatu Rządu na m.st. Warszawę, Warszawa”. AAN MWRiOP sygn. 1451, k. 7–8.
• Pasek, Zbigniew. 2000. „Neopietyzm i wolne Kościoły na Śląsku Cieszyńskim w XIX i XX wieku.” W Die konfessionellen Verhältnisse im Teschener Schlesien vom Mittelalter bis zur Gegenwart [...], hrsg. von P. Chmiel und J. Drabina, 155–171. Ratingen: Stiftung Haus Oberschlesien.
• Pelczar, Józef Sebastian. 1920. Obrona religii katolickiej. Jak wielkim skarbem jest religia katolicka i dlaczego ta religia ma dzisiaj tylu przeciwników. Przemyśl: Skład główny w księgarni Andrzeja Juszyńskiego.
• Pierson, Arthur T. 1899. George Müller of Bristol and his witness to a prayer­hearing God. Wersja elektroniczna. New Jersey: Fleming H. Revell Company, Old Tappan. Dostęp 2016.01.19. http://biblebelievers.com/george_muller/index.html.
• Rybak, Stanisław. 2011. Mariawityzm: dzieje i współczesność. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB.
• Shawn, Abigail. 2006. „Plymouth Brethren” FAQ. Dostęp 2016.05.15. http://www.brethrenonline.org/faqs/Brethren.htm.
• „Spór dwóch księży o celibat.” 1912. Myśl Niepodległa, nr 217 (wrzesień). Dostęp 2016.03.09. http://retropress.pl/mysl-niepodlegla/spor-dwoch-ksiezy-celibat.
• Szenderowski, Ludwik. 1982. Ewangeliczni chrześcijanie: ruch odrodzenowo­reformatorski w historycznym kościele chrześcijańskim: rys historyczny (XIX–XX w.). Warszawa.
• Tomaszewski, Henryk Ryszard. 2006. Wspólnoty chrześcijańskie typu ewangeliczno­baptystycznego na terenie Polski w latach 1858–1939. Warszawa: Wydawnictwo Uczelniane Wyższego Baptystycznego Seminarium Teologicznego.
• Turkanik, Antonina. 1979. „Krystyna Roy.” W Kalendarz Chrześcijanina 1979, 405–427. Warszawa: Zjednoczony Kościół Ewangeliczny.
• Warchoł, Edward. 2006. „Stan prawny Kościoła Katolickiego Mariawitów.” W Kontrowersyjna rola arcybiskupa Jana Marii Michała Kowalskiego w Starokatolickim Kościele Mariawitów, 45–48. Radom: Wydawnictwo Diecezji Radomskiej AVE.
• Wojnar, Andrzej. 1977. „Życie i działalność misyjna F. W. Baedekera.” W Kalendarz Chrześcijanina 1977, 215–30. Warszawa: Zjednoczony Kościół Ewangeliczny.
• „Wspomnienie o bracie Antonim Przeorskim.” 1949. Chrześcijanin 7–8: 10–11.
• „Wyjaśnienie.” 1911. Wiadomości Maryawickie 18 (luty): 137–139.