PL
Artykuł zawiera propozycję nowego spojrzenia na prakseologię. Prakseologia klasyczna czy też tradycyjna (odwołująca się przede wszystkim do dzieł Tadeusza Kotarbińskiego i – w mniejszej mierze – do Ludwiga von Misesa) poszukiwała ogólnych zasad sprawnego działania, ważnych w różnych dziedzinach czy formach aktywności ludzkiej. W artykule stawiam tezę, że takie zasady zapewne istnieją, ale mają bardzo ogólny charakter i z tego powodu są mało przydatne czy też mało operacyjne. Nowe podejście polega na tym, że na system ludzkiego (społecznego) działania składają się trzy podsystemy, cechujące się odmiennymi: „gramatyką czynu”, rozumieniem nakładów i efektów oraz rachunkiem efektywności. Poszukiwać więc należy nie jednego, lecz trzech odmiennych zestawów zasad sprawnego działania. Te trzy podsystemy to: współpraca, walka i rywalizacja. Współpraca jest grą o sumie dodatniej; walka grą o sumie ujemnej; rywalizacja grą o sumie zerowej (stałej). Cechują się one nie tylko odmienną „gramatyką”, ale również odmienną etyką i estetyką.
EN
The article proposes a new view of praxiology. Classical or traditional praxiology (referring primarily to the works of Tadeusz Kotarbinski and – to a lesser extent – to Ludwig von Mises) sought general principles of efficient action, important in various fields or forms of human activity. In the article I put forward the thesis that such rules probably exist, but they are of a very general nature and therefore they are difficult to operationalize. The new approach is that the system of human (social) action consists of three subsystems, each with a different „grammar of action”, a different understanding of inputs and outputs, and a different estimation of effectiveness. So you should look for not one, but three different sets of principles for efficient action. The three subsystems are: cooperation, struggle and rivalry. Collaboration is a positive sum game; struggle is a negative sum game; rivalry is a zero-sum (constant) game. They are not only characterized by different „grammar”, but also different ethics and aesthetics.