Chrzest Polski z różnych perspektyw

• Authors: Mironowicz Antoni

Title variants

EN

Baptism of Polish from diff erent perspectives

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W tym roku obchodzona jest przez instytucje kościelne i państwowe 1050 rocznica chrztu Polski. Szczególnie donośnie obchodzi ową rocznicę Kościół rzymskokatolicki. Powstaje jednakże pytanie czy początek chrystianizacji w obrządku łacińskim jest tożsamy z początkiem ewangelizacji ziem polskich? Chrześcijaństwo na ziemiach polskich ma bowiem znacznie bogatszą tradycję aniżeli tylko jeden jego nurt – łaciński. Sąsiedztwo ziem polskich z Wielkimi Morawami a później ze schrystianizowaną Rusią i Czechami musiało wpłynąć na ich oblicze wyznaniowe. Chrystianizacja ziem polskich została rozpoczęta za panowania księcia morawskiego Świętopełka. W historiografii polskiej problematyka ta została obszernie zaprezentowana. Całą literaturę na ten temat można podzielić na zwolenników i przeciwników poglądu o obecności misji metodiańskiej w Polsce. Najnowsze publikacje, uwzględniające odkrycia archeologiczne, potwierdzają obecność obrządku słowiańskiego na ziemiach polskich przed i po 966 roku. Z uwagi na fakt, że dotychczasowa literatura poświęcona obrządkowi słowiańskiemu podniosła szczegółowo wiele kontrowersyjnych aspektów, w swoich rozważaniach nie będę więc do nich powracał, a skoncentruję się na omówieniu dziejów misji metodiańskiej w państwie polskim. Świadomie więc pomijam prezentację toczącej się od ponad stu lat dyskusji historyków na temat funkcjonowania obrządku słowiańskiego na ziemiach polskich. Zdaję sobie sprawę, że przedstawiona rekonstrukcja dziejów liturgii metodiańskiej ma w wielu wypadkach charakter hipotetyczny, ale brak źródeł nie daje możliwości pełnego wyjaśnienia tej problematyki. Trzeba zaznaczyć, że argumenty podniesione przeciwko obecności obrządku słowiańskiego są oparte na takiej samej bazie źródłowej, jaką posługują się zwolennicy poglądu, że proces ewangelizacji Małopolski i Śląska został zapoczątkowany jeszcze za życia Metodego. Pomimo szeregu wątpliwości co do interpretacji źródeł i faktów historycznych jestem przekonany, że liturgia słowiańska funkcjonowała na ziemiach polskich przed oficjalnym aktem chrystianizacji państwa.

EN

This year is celebrated by the church and state the 1050 anniversary of the baptism of Polish. Especially loudly celebrating the anniversary of the Roman Catholic Church. However, the question arises whether the beginning of the Christianization in the Latin rite is the same as at the beginning of the evangelization of Polish lands? Christianity on the Polish territory is in fact a much richer tradition than only one of its current - Latin. The proximity of the Polish lands and the Great Moravia and later with the Chris¬tianised Rus and Bohemia state must have had great impact on the shape of their faith. The Christianisation of the Polish lands commenced during the reign of the Moravi¬an prince Svatopluk. In Polish historiography this issue was broadly presented. The entire literature focusing on this subject matter can be divided into the adherents and opponents of the notion regarding the presence of Methodian mission in Poland. The newest publications, taking into account the archaeological discoveries acknowledge the presence of the Slavonic rite in the Polish lands before and after 966. Owing to the fact that the literature up to date devoted to the Slavonic rite scrupulously raised numerous controversial aspects, in my dissertations I shall not come back to them but rather focus on discussing the history of the Methodian mission in Poland. Knowing¬ly, I shall neglect the presentation of the over a century-old discussion of historians regarding the functioning of the Slavonic rite in Poland. I am aware of the fact that the presented reconstruction of the history of Methodian liturgy is purely hypothetical in numerous instances; however, the lack of sources does not allow for a thorough clar¬ification of the problem matter. It should be noted that the arguments raised against the presence of the Slavonic rite are based on the same source base as the one used by the adherents of the notion that the evangelisation process of Lesser Poland and Silesia was started when Methodius was still alive. Despite numerous doubts as far as the interpretation of sources and historical facts I am convinced that the Slavic lit¬urgy functioned at the Polish lands before the official Christianisation of the country.

Keywords

PL

Chrzest Polski; misja metodiańska

EN

Baptism of Polish; Methodian mission

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2017
• Volume: 01
• Pages: 37-74

Contributors

author

Mironowicz Antoni

References

• Abraham, Władysław. 1962. Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII. Wyd. 3. Poznań: Pallotinum.
• Bendza, Marian. 2000. „Chrystianizacja ziem Polski.” W Kościół prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej i krajach sąsiednich, red. Piotr Chomik, 68-89. Białystok: Katedra Historii Europy Środkowo-Wchodniej.
• Birkenmajer, Jan. 1934. „Wzory greckie „Bogurodzicy”.” Przegląd Literacki 31: 249-266.
• Buczek, Karol. 1938. „Pierwsze biskupstwa polskie.” Kwartalnik Historyczny LII: 20-24.
• Budzyk, Karol. 1955. Szkice i materiały do dziejów literatury staropolskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Buko, Andrzej. 1998. Początki Sandomierza. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
• Caspar, Eduard. 1920. „Das Register Gregors VII.” Epistolae selectee II (l): 233-235.
• Dobrzyński, Zbigniew. 1989. Obrządek słowiański w dawnej Polsce. Cz. 1-3, Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna.
• Dowiat, Jerzy. 1968. Historia Kościoła katolickiego w Polsce do połowy XV w. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Dymel, Piotr. 1992. Tradycja rękopiśmienna Roczników Jana Długosza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dvornik, Franciszek. 1949. The Making of Central and Eastern Europe. London: Polish Research Centre.
• Gall Anonim. 1923. Kronika polska. Przełożył R. Grodecki. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
• Galli Anonymi. 1952. Cronica et Gesta cudum isive principium polonorum (Monumenta Poloniae Historica. Series Nova 2). Ed. Karol. Maleczyński. Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności.
• Gębarowicz, Mieczysław. 1937. „Polska, Węgry czy Sycylia odbiorcą listu Paschalisa II.” Kwartalnik Historyczny 51: 513-533.
• Górski, Karol. 1948. „O sprawie św. Stanisława.” Nasza Przeszłość 4: 74.
• Grudziński, Tadeusz. 1986. Bolesław Śmiały – Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu. Warszawa: Interpresss.
• Hawrot, Jerzy. 1956. „Pierwotny kościół pw. Salwatora w Krakowie.” Kwartalnik Archeologii i Urbanistyki 1 (2): 157-172.
• Hawrot, Jerzy. 1962. „Problematyka przedromańskich i romańskich rotund bałkańskich, czeskich i polskich.” Biuletyn Historii Sztuki 24 (3-4): 279-280.
• Hoffmann, Georg. 1947. „Papst Gregor VII und der christliche Osten.” Studi Gregoriani I: 207-236.
• Józefowiczówna, Krystyna. 1963. Z badań nad architekturą przedromańską i romańską w Poznaniu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Katalogi biskupów krakowskich. 1963. Opracował W. Kętrzyński. W Monumenta Poloniae Historica 3. Warszawa: Polska Akademia Nauk.
• Kętrzyński, Stanisław. 1950. „Dagome iudex.” Przegląd Historyczny XLI: 150-151.
• Kętrzyński, Stanisław. 1947. „O zaginionej metropolii czasów Bolesława Chrobrego.” Prace Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego I: 43-45.
• Kętrzyński, Stanisław. 1949. „W sprawie pierwszych biskupstw polskich.” Przegląd Historyczny 39: 57.
• Klich, Edward. 1927. Polska terminologia chrześcijańska. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
• Klinger, Jerzy. 1983. O istocie prawosławia. Wybór pism. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Kłoczowski, Jerzy, red. 1992. Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys przemian 966-1979. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
• Kmietowicz, Franciszek. 1994. Kiedy Kraków był „Trzecim Rzymem”. Białystok: Ortdruk.
• Korba, Wacław 1976. „Czy Kraków był metropolią kościelną w połowie XI wieku?” W Ars Historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, 321-340, Poznań.
• Kramarkowie, Irena i Janusz. 1972. U źródeł archeologii. Wrocław: Ossolineum.
• Kronika Thietmara. Wersja łacińska i Polska. 1953. Tłum. i red. Marian Zygmunt Jedlicki. Przeł. E. Gorianin, F. Sielicki, H. Suszko. Poznań.
• Kroniki staroruskie. 1987. Wybrał, wstępem i przypisami opatrzył F. Sielicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kumor, Bolesław, i Zdzisław Obertyński, red. 1974. Historia Kościoła w Polsce. Poznań/Warszawa: Pallotinum.
• Kunysz, Antoni. 1966. „Przemyśl w starożytności i wczesnym średniowieczu.” W Przemyśl w starożytności i średniowieczu: od czasów najdawniejszych do roku 1340 (Biblioteka Przemyska 1) Red. Antoni Kunysz, Franciszek Persowski. Rzeszów: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu.
• Labuda, Gerard. 1984. „Kraków biskupi przed rokiem 1000: Przyczynek do rozważań nad dziejami misji metodiańskiej w Polsce.” Studia Historyczne 27/3: 371-412.
• Labuda, Gerard. 1988. „Zagadka drugiej metropolii w Polsce za czasów Bolesława Chrobrego.” W Studia nad początkami państwa polskiego. T. II. Red. Gerard Labuda, 527-548. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Labuda, Gerard. 1948. „Znaczenie prawnopolityczne dokumentu ,,Dagome iudex”.” Nasza Przeszłość 4: 36-39.
• Lamberti Hersfeldensis Annales. 1898. Monumenta Germaniae Historica XIII. Script. V. Theodor Mommsen. Berolini.
• Lanckorońska, Karolina. 1958. „W sprawie sporu między Bolesławem Śmiałym a św. Stanisławem.” Teki Historyczne 51: 1-15.
• Lanckorońska, Karolina. 1961. Studies on the Roman-Slavonic Rite in Poland. Rome: Pontificium Institutum Orientalium Studiorum.
• Lehr-Spławiński, Tadeusz. 1961. „Czy są ślady istnienia liturgii cyrylo-metodiańskiej w dawnej Polsce.” W Od piętnastu wieków. Szkice z pradziejów i dziejów kultury polskiej, 43-47. Warszawa: PAX.
• Lehr-Spławiński, Tadeusz. 1932. „Misja słowiańska św. Metodego a Polska.” Rocznik Krakowski Słowiański 3: 3-12.
• Leśny, Jan. 1987. Konstantyn i Metody – apostołowie Słowian, dzieło i jego losy. Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha.
• Łowmiański, Henryk. 1970. Początki Polski. T. IV. Warszawa: PWN.
• Łowmiański, Henryk. 1971. „The Slavic Rite in Poland and St. Adalbert.” Acta Poloniae Historica 24: 5-21.
• Maleczyński, Karol. 1975. Bolesław III Krzywousty. Wrocław: Universitas.
• Małachowicz, Edmund. 2008. „Architektoniczne ślady chrystianizacji Śląska w IX-X w.” Nauka 3: 103-222.
• Merhautowá, Anežka 1971. Rané středovéká architektura v Čechách. Praha: Libri.
• Mironowicz, Antoni. 2003. Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
• Mironowicz, Antoni. 2013. Misja metodiańska na ziemiach polskich do końca XI wieku. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
• Mironowicz, Antoni. 2015. „The Methodian mission on the Polish lands until the down of 11th century.” Cyrillomethodianum. Studies on the History of Greek-Slavic-Relations 20: 19-46. Thessaloniki: Macedonian Cultural and Scientific Institutions/Centre for the History of Thessaloniki.
• Mole, Vojeslav. 1933. „Nowy pogląd na rotundę św. Feliksa i Adaukta.” Przegląd Historii Sztuki 3 (1932/1933): 23-30.
• Monumenta Poloniae Historica. 1864. T. I. Lwów: Akademia Umiejętności w Krakowie.
• Monumenta Poloniae Historica. 1872. T. II. Lwów: Akademia Umiejętności w Krakowie.
• Monumenta Poloniae Historica. 1961. T. IV. Warszawa: Akademia Umiejętności w Krakowie.
• Monumenta Germaniae Historica. 1898. Vol. XIII. Script. XI. Berolini.
• Naumow, Aleksander. 1985. Pasterze wiernych Słowian. Kraków: Znak.
• Paprocki, Bartłomej. 1858. Herby rycerstwa polskiego. Wyd. K. Turowski. Kraków: Wydawnictwo Kazimierza Józefa Turowskiego.
• Pasterze wiernych Słowian: Święci Cyryl i Metody. 1995. Opr. Aleksander Naumow. Kraków: Znak.
• Paszkiewicz, Henryk. 1996. Początki Rusi. Kraków: Polska Akademia Umiejętności w Krakowie.
• Plezia, Marian. 1947. Kronika Gala na tle historiografii XII wieku (Rozprawy Polskiej Akademii Umiejętności XLVI). Kraków: Polska Akademia Umiejętności w Krakowie.
• Potkański, Karol. 1898. „Kraków przed Piastami.” Rozprawy Akademii Umiejętności Wydziału Historyczno-Filozoficznego 35: 177-208.
• Potkański, Karol. 1965. Lechici – Polanie – Polska. Wybór pism. Warszawa: PWN.
• Prokop, Krzysztof. 1999. Poczet biskupów krakowskich. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM.
• Semkowicz, Władysław. 1951. Paleografia łacińska. Warszawa: PWN.
• Semkowicz-Zarembina, Wanda. 1952. Powstanie i dzieje autografii Annałów Jana Długosza. Kraków: Polska Akademia Umiejętności w Krakowie.
• Silnicki, Tadeusz. 1962. „Początki organizacji Kościoła w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego.” W Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia. Red. K. Tymieniecki. T. I. 145-147, Poznań: PWN.
• Słownik staropolskich nazw osobowych. 1966. T. I Z. 2., Red. W. Taszycki. Warszawa.
• Sokołowski, Marian. 1976. Ruiny na Ostrowie jeziora w Lednicy. Kraków: Polska Akademia Umiejętności w Krakowie.
• Szafrański, Włodzimierz. 1978. Dzieje Płocka. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie.
• Szafrański, Włodzimierz. 1985. „Matka Krzywoustego.” Notatki Połockie 2 (123): 14-21.
• Szcześniak, Władysław. 1904. Obrządek słowiański w Polsce pierwotnej rozważony w świetle dziejopisarstwa polskiego. Warszawa: Skład główny w Księgarni Gebethnera i Wolfa.
• Szczur, Stanisław. 1994. „Misja cyrylo-metodiańska w świetle najnowszych badań.” W Chrystianizacja Polski południowej. Materiały z sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993 roku (Rola Krakowa w dziejach narodu 13), 7-23, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Szyszko-Bohusz, Antoni. 1918. „Rotunda świętych Feliksa i Adaukta na Wawelu.” W Rocznik Krakowski XVIII, Red. S. Kutrzeba, 18. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
• Umiński, Jerzy. 1954. „Obrządek słowiański w Polsce IX-XI wieku i zagadnienie drugiej metropolii polskiej w czasach Bolesława Chrobrego.” Roczniki Humanistyczne KUL 4 (1953): 1-44.
• Vašica, Jury. 1946. „Slovanska liturgie sv. Petra.” Byzantinoslavica VIII (1939-1946): 1-54.
• Wartołowska, Zofia. 1963. Osada i grób w Wiślicy w świetle badań wykopaliskowych (Rozprawy Zespołu Badań nad polskim średniowieczem Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej). Warszawa.
• Weremiej, Feliks Zygmunt. 1977. Śladem zaginionych ogniw. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Widajewicz, Józef. 1947. Państwo Wiślan. Kraków: Wydawnictwo Studium Słowiańskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Widajewicz, Józef. 1948. „Prohor i Prokulf, najdawniejsi biskupi krakowscy.” Nasza Przeszłość 4: 17-32.
• Wojciechowski, Tadeusz. 1951. Szkice historyczne jedenastego wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Zathey, Jerzy. 1949. „O kilku przepadłych zabytkach rękopiśmiennych Biblioteki Narodowej w Warszawie.” W Studia z dziejów kultury polskiej, Red. Henryk Barycz, Jan Hulewicz, 73-95. Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolffa.
• Ziegler, Adolf. 1947. „Gregor VII und der Kiever Grossfürst Izjaslav.” Studi Gregoriani I: 387-411.
• Żaki, Andrzej. 1962. „Romańskie palatium i rotunda w Przemyślu.” Z otchłani wieków 28: 128-131.
• Żerelik, Rościsław. 1999. „Obrządek słowiański w południowej Polsce.” W Prawosławie. Światło wiary i zdrój doświadczenia, Red. Krzysztof Leśniewski, Jadwiga Leśniewska, 439-448. Lublin: Prawosławna Diecezja Lubelsko-Chełmska.
• Żurowska, Klementyna. 1960. „Rotunda wawelska w świetle nowych badań i odkryć archeologicznych.” W Studia do dziejów Wawelu II, Red. Jerzy Szablowski, 435-440. Kraków: Ministerstwo Kultury i Sztuki. Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków.