Jak mówimy, jakoś mówiąc? Formalne i semantyczne właściwości adwerbialnych uzupełnień quasi-imiesłowowego mówiąc

• Authors: Kubicka Emilia

Title variants

EN

Formal and semantic characteristics of adverbial complements to quasi-adverbial mówiąc ‘speaking’

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper presents the construction (jakoś) mówiąc ‘speaking (in some manner)’, against the background of metatextual expressions which serve the sender to comment on the utterance as it is created. The kind of this commentary depends on the filling of the valency slot opened by the quasi- -adverbial, i.e. on the meaning of the adverbial expression represented by the forms of adverbs (e.g. krótko ‘briefly’, inaczej ‘differently’, delikatniej ‘more subtly’, ściślej ‘more precisely’, wprost ‘bluntly’, ogólnie ‘generally’, szczerze ‘honestly’, poważnie ‘gravely’), adverbial expressions (e.g. z grubsza ‘roughly’, w skrócie ‘in short’, w cudzysłowie ‘in quotes’), the po _-u construction (e.g. po polsku ‘in Polish’, po ludzku ‘humanely’, po prostacku ‘in a boorish way’, po ludowemu ‘the folk way’, po sportowemu ‘the sport way’), and quasi-instrumentals (językiem _ ‘in the _ language’, słowami _ ‘with _ words’, żargonem _ ‘in the _ jargon’). The author shows how adverbials struggle to become independent from mówiąc, and presents their semantic classification based on two clearly separated groups: adverbials which project an evaluation of the communication (e.g. szczerze ‘honestly’, skromnie ‘humbly’, serio ‘seriously’, żartobliwie ‘facetiously’), and adverbials which name operations performed on the communication, i.e. modify its content (e.g. krótko ‘briefly’, ogólnie ‘generally’, precyzyjniej ‘more precisely’) or select a system of symbols (e.g. symbolicznie ‘symbolically’, po ludzku ‘humanely’, brutalnie ‘brutally’, fachowo ‘professionally’, po heglowsku ‘in a Hegelian manner’).

Keywords

EN

grammaticalization; pragmaticalization; metatext; parenthetical sentence; adverbials

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2017
• Issue: 23
• Pages: 99-113

Contributors

author

Kubicka Emilia

References

• Bałabaniak D., w druku, Wyrażenia metatekstowe o postaci _ (rzecz) ujmując oraz _ (rzecz) biorąc.
• Bartsch R., 1972, Adverbialsemantik. Die Konstruktion logisch-semantischer Repräsentationen von Adverbialkonstruktionen, Frankfurt am Main.
• Beckmann S., König P.-P., 2002, Pragmatische Phraseologismen, [w:] D.A. Cruse, G. Ungeheuer, H. Ernst (red.), Lexikologie. Ein internationales Handbuch zur Natur und Struktur von Wörtern und Wortschätzen, t. 1., „Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft”, t. 21/1, Berlin – New York, s. 421‒428.
• Bednarek A., 1989, Wykładniki leksykalne ekwiwalencji. Analiza semantyczna wyrażeń typu czyli, Toruń.
• Bellert I., 1977, On semantic and distributional properties of sentential adverbs, „Linguistic Inquiry” 8, s. 337‒351.
• Birzer S., 2012, From subject to subjectivity: Russian discourse structuring elements based on the adverbial participle govorja ‘speaking’, „Russian Linguistics” 36/3, s. 221‒249.
• Birzer S., 2015, Generally speaking, connectivity and conversation management combined: the functions of Russian voobšče govorja and Polish ogólnie mówiąc, „Russian Linguistics” 39/1, s. 81‒115, DOI: 10.1007/s11185-014-9143-0.
• Birzer S., 2016, Assessing the role of pattern and matter replication in the development of Polish komentarze metatekstowe based on infinite verba dicendi, [on-line:] https://www.academia.edu/10966631/Assessing_the_role_of_pattern_and_matter_replication_in_the_development_of_Polish_komentarze_metatekstowe_based_on_infinite_verba_dicendi (dostęp: 29 VII 2016).
• Birzer S., w druku, Historical development and contemporary usage of discourse structuring elements based on verba dicendi in Croatian, [w:] J. Grković-Major, B. Hansen (red.), Diachronic Slavonic syntax, Berlin – New York.
• Bogusławski A., 2005, O operacjach przysłówkowych, [w:] M. Grochowski (red.), Przysłówki i przyimki. Studia ze składni i semantyki języka polskiego, Toruń, s. 15‒44.
• Bogusławski A., Danielewiczowa M., 2005, Verba polona abscondita. Sonda słownikowa III, Warszawa.
• Bybee J., 2003, Mechanisms of change in grammaticization: The role of frequency, [w:] B.D. Joseph, R.D. Janda (red.), The handbook of historical linguistics, Oxford, s. 602‒623.
• Bybee J., 2006, From usage to grammar: The mind’s response to repetition, „Language” 84/4, s. 711‒733.
• Diewald G., 2011, Pragmaticalization (defined) as grammaticalization of discourse functions, „Linguistics” 49/2, s. 365‒390, DOI: 10.1515/LING.2011.011.
• Frankowska M., 1982, Grupy imienne z determinatorem koniecznym w języku polskim, Warszawa – Poznań – Toruń.
• Heine B., 2003, Grammaticalization, [w:] B.D. Joseph, R.D. Janda (red.), The handbook of historical linguistics, Oxford, s. 575‒601.
• Himmelmann N.P., 2004, Lexicalization and grammaticization: Opposite or orthogonal?, [w:] W. Bisang, N.P. Himmelmann, B. Wiemer (red.), What makes grammaticalization? A look from its fringes and its components, „Trends in Linguistics: Studies and Monographs”, t. 158, Berlin ‒ New York, s. 21–42.
• Hindelang G., 1975, Äußerungskommentierende Gesprächsformeln. Offen gesagt, ein erster Schritt, [w:] V. Ehrich, P. Finke (red.), Beiträge zur Grammatik und Pragmatik, Kronberg im Taunus, s. 253‒263.
• Kościerzyńska J., 2012a, Pojęcie sposobu jako wielkość relacyjna. Struktura tematyczno-rematyczna wypowiedzeń o schemacie ‘…w taki sposób, że…’, „Linguistica Copernicana” 1 (7), s. 171‒190.
• Kościerzyńska J., 2012b, Przysłówki mówiące o sposobie robienia czegoś na tle określeń jakościowych czynności, „LingVaria” nr 1 (13), s. 71‒81.
• Kościerzyńska J., 2013, Pojęcie sposobu – próba eksplikacji, „Poradnik Językowy” nr 9, s. 47‒56.
• Lüger H.-H., 2007, Pragmatische Phraseme: Routineformeln, [w:] H. Burger, D. Dobrovolskij, P. Kühn, N.R. Norrick (red.), Phraseologie. Ein internationales Handbuch der zeitgenössischen Forschung, t. 1, „Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft”, t. 28/1, Berlin – New York, s. 444‒459.
• Maienborn C., Schäfer M., 2011, Adverbs and adverbials, [w:] K. von Heusinger, C. Maienborn, P. Portner (red.), Semantics. An international handbook of natural language meaning, t. 2, „Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft”, t. 33/2, Berlin – New York, s. 1390‒1420.
• Moroz A., 2007, Uwagi o ciągach parentetycznych z segmentem mówiąc, [w:] J. Kamper- -Warejko, I. Kaproń-Charzyńska, J. Kulwicka-Kamińska (red.), Studia nad słownictwem dawnym i współczesnym języków słowiańskich, Toruń, s. 187‒194.
• Moroz A., 2010, Parenteza ze składnikiem czasownikowym we współczesnym języku polskim, Toruń.
• Niehüser W., 1987, Redecharakterisierende Adverbiale, „Göppinger Arbeiten zur Germanistik”, t. 482, Göppingen.
• NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, www.nkjp.pl.
• Ożóg K., 1990, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, Kraków.
• Ożóg K., 1991, Elementy metatekstowe ze składnikiem mówię w polszczyźnie mówionej, [w:] J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa (red.), Funkcje języka i wypowiedzi, „Język a kultura”, t. 4, Wrocław, s. 183‒194.
• Pałka P., 2011, Przysłówki prefiksalno-sufiksalne typu po polsku w słowniku i w tekście, „LingVaria” nr 2 (12), s. 45‒63.
• Pittner K., 1999, Adverbiale im Deutschen. Untersuchungen zu ihrer Stellung und Interpretation, „Studien zur deutschen Grammatik”, t. 60, Tübingen.
• Schmid H.-J., 2010, Does frequency in text instantiate entrenchment in the cognitive system?, [w:] D. Glynn, K. Fischer (red.), Quantitative methods in cognitive semantics: Corpus-driven approaches, „Cognitive Linguistics Research”, t. 46, Berlin ‒ New York, s. 101‒133.
• SGPP: M. Grochowski, A. Kisiel, M. Żabowska, Słownik gniazdowy partykuł polskich, Kraków 2014.
• Stępień M., 2014a, Właściwości prozodyczne wyrażeń parentetycznych. Na przykładzie języka polskiego, [w:] E. Gutiérrez Rubio, M. Falkowska, E. Kislova, M. Stępień (red.), Beiträge der Europäischen Slavischen Lingustik (Polyslav), t. 17, „Die Welt der Slaven”, t. 53, München – Berlin – Washingtion/D.C., s. 185‒194.
• Stępień M., 2014b, Wyrażenia parentetyczne w strukturze wypowiedzi – właściwości semantyczne, składniowe, prozodyczne, Warszawa.
• Stępień M., 2015, To samo czy inne? Właściwości prozodyczne tzw. wyrażeń quasi-imiesłowowych, [w:] M. Danielewiczowa, J. Bilińska, K. Doboszyńska-Markiewicz, J. Zaucha (red.), Sens i brzmienie, „Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW”, nr 7, Warszawa, s. 145‒169.
• Stoltenburg B., 2009, Was wir sagen, wenn wir es „ehrlich” sagen… Äußerungskommentierende Formeln bei Stellungnahmen am Beispiel von ehrlich gesagt, [w:] S. Günthner, J. Bücker (red.), Grammatik im Gespräch. Konstruktionen der Selbst- und Fremdpositionierung, Linguistik – Impulse & Tendenzen”, t. 33, Berlin – New York, s. 249‒280.
• Weiss D., 2005, Nowe przyimki o pochodzeniu imiesłowowym?, [w:] M. Grochowski (red.), Przysłówki i przyimki. Studia ze składni i semantyki języka polskiego, Toruń, s. 177‒207.
• Wierzbicka A., 1971, Metatekst w tekście, [w:] M.R. Mayenowa (red.), O spójności tekstu, Wrocław, s. 105–121.

Identifiers

DOI

10.12797/LV.12.2017.23.07