Karykatura polityczna jako źródło do badań nad historią Drugiej Rzeczypospolitej. Postulaty badawcze

• Authors: Sikorski Tomasz

Title variants

EN

Political caricature as a source material for the research on the history of the Second Polish Republic. Research suggestions

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In this article author presents his research (methodological) suggestions concerning the political caricature, considered as the source materiał for the research on the history of the Second Polish Republic. It is hard to overvalue the role of cari­cature as an iconographic and visual source. Caricature teaches, warns, amuses, but also creates a catalogue of typical behavior. Itcan become a weapon in political fight. The author has indicated the following functions of caricature: entertaining, sociological, creatingand organizingthe socio-political reality, psychological and communicative. Every researcher is entitled to presenthis own methodological proposals. In author’s opinion, a number of elements can be distinguished in the research on cari­cature. At first, the sender of the information should be defined - "who speaks?” Secondly, the researcher has to answer the question "what?” and "when?” the caricature says (the content of the information). Thirdly, the ąuestion "who does it speak to?” (the receiver of the information) should be asked. The last essential ąuestion to be answered is: "Whatis the result?” (the outcome of this communication process). The issues addressed in Polish political caricatures in the period of the Second Polish Republic, presented a very broad spectrum, ranging from the current domestic policy to the International affairs. We are still waiting for the in-depth and complex analysis of the Polish political caricature (1918-1939).

Keywords

PL

karykatura polityczna; wizerunek polityczny; II RP

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Historia i Polityka
• Year: 2009
• Issue: 1(8)
• Pages: 63-81

Contributors

author

Sikorski Tomasz

• Uniwersytet Szczeciński

References

• „Mein Kampf". Rysunki i wiersze Gustawa Rogalskiego, b.m.w., 1939.
• „Szpilki" 1935-1965. Coś nam zostało z tych lat..., wybór i oprać. E. Lipiński, Warszawa 1967.
• „Szpilki” 1935-1955. Wystawa, Warszawa 1956; „Szpilki” 1935-1960. Wystawa, Warszawa 1960.
• „Szpilki”. Sześćdziesiąt lat, Warszawa 1995.
• Album karykatur Ministerstwa Opieki Społecznej w wykonaniu Jotesa, Warszawa 1939.
• Album karykatur Ministerstwa Skarbu w wykonaniu Jotesa, Warszawa 1939.
• Albumy, teki i opracowania: Marszałek Piłsudski w 13 karykaturach Zdzisława Czermańskiego, Paryż 1931.
• Antoni Wasilewski (1905-1975). Wystawa malarstwa i rysunków, Kraków 1977.
• Białostocki J., Polska grafika użytkowa 1900-1939. Próba charakterystyki, [w:] Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918-1939, Studia z historii sztuki, pod red. J. Starzyńskiego, t. IX, 1963.
• Błuszkowski J., Stereotypy narodowe w świadomości Polaków. Studium socjologiczno-politologiczne, Warszawa 2003.
• Bokszański Z., Stereotypy a kultura, Wrocław 1997,
• Kofta M., Jasińska-Kania A., Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Warszawa 2001.
• Bystroń J. S., Komizm, Lwów 1938.
• Champfleury, Historie generale de la caricature, Paris 1865-1880.
• Czasy wojen i pokoju. Karykatura polska 1914-1939, wstęp W. Chmurzyński, Warszawa 2004.
• Dobek-Ostrowska B., Wprowadzenie do zagadnień komunikacji społecznej, Wrocław 1993,
• Dymitrów J., Obraz Rosji i Rosjan w propagandzie narodowych socjalistów 1933-1945, Warszawa 1997.
• Dziemidok B., O komizmie, Warszawa 1967.
• Dżedżyk Z., Poznańskie efemerydy satyryczne z roku 1862, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1980, t. XIX, z. 3,1980.
• Dżedżyk Z., Satyryczne czasopisma Wielkiej Emigracji (Paryż 1832-1845), Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1977, t. XVI, z. 1
• Teoria i praktyka masowego komunikowania, pod red. W. Dudka, Katowice 1986.
• Filer W., Lipiński E., Z dziejów cnoty, „Szpilki" 1935-1985, Warszawa 1985.
• Gabinet Witosa rysunkiem Zygmunta Skwirczyńskiego, Warszawa 1920.
• Garlicki A., Kochanowski J., Józef Piłsudski w karykaturze, Warszawa 1991.
• Głodkowski W., Karykatura polityczna jako forma komunikowania w badaniach amerykańskich, Zeszyty Prasoznawcze, 1988, R. XXIX, nr 3, s. 29-30.
• Goban-Klas T., Komunikowanie społeczne, Kraków 1978.
• Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Warszawa 1999.
• Gostkowski Z., Teoria stereotypu i poglądy na opinię publiczną Waltera Lippmanna, Archiwum Historii i Myśli Społecznej, t. 5 (1959], s. 39-84.
• Górska H., Lipiński E., Z dziejów karykatury polskiej, Warszawa 1977.
• Horn M., The World Encyklopedia of Cartoons, New York 1980.
• Husarski W., Karykatura w Polsce, Warszawa 1926.
• Jarowiecki J., Góra B., Prasa lwowska w dwudziestoleciu międzywojennym. Próba bibliografii, Kraków 1994.
• Jotes (Jerzy Szwajcer), Okiem karykaturzysty, Warszawa 1926, s. 3.
• Kamieńska-Szmaj I., Judzi, zohydza, ze czci odziera. Język propagandy politycznej w prasie 1919-1923, Wrocław 1994, s. 99-166.
• Karykatury Kazimierza Sichulskiego. Katalog wystawy, oprać. A. Schroder, Lwów 1918.
• Karykatury sejmowe. Autolitografie Zygmunta Skwirczyńskiego, z. 3, b.m.w, b.d.w.
• Karykatury sejmowe. Autolitografie Zygmunta Skwirczyńskiego, z. 4, b.m.w; b.d.w;
• Karykatury sejmowe. Autolitografie Zygmunta Skwirczyńskigo, z. 2, b.m.w, b.d.w.
• Katalog karykatur Kazimierza Sichulskiego. Re¬stauracja hotelu Sportu St. Kasprowicza katalogów syna, wstęp L. Solski, Cieszyn 1928.
• Katalog prac Kazimierza Sichulskiego, wstęp W. Terlecki, Kraków 1934.
• Katalog wystawy pośmiertnej karykatur politycznych Kazimierza Kostynowicza, Warszawa 1929
• Krzyżewski T., Księga humoru lwowskiego. Teoria, dzieje i antologia humorystyki lwowskiej z lat 1880-1944. Komedie, Fraszki, Żarty, Piosenki, Karykatury, Warszawa 1995.
• Krzyżewski T., Weterani lwowskiego czasopiśmiennictwa humorystycznego, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1976, R. 15, z. 2.
• Kuśmierski S., Świadomość społeczna, opinia publiczna, propaganda, Warszawa 1980;
• Kuśnierski S., Teoretyczne problemy propagandy i opinii publicznej, Warszawa 1980, s. 211.
• Lata dwudzieste, lata trzydzieste..., Warszawa 1989.
• Lipiński E., Katalog wystawy jubileuszowej, Warszawa 1988.
• Malarstwo Polskie w aktualnej karykaturze. Bitwa pod Grunwaldem według obraz u Jana Matejki, rysował Z. Czermański”, dodatek do „Wiadomości Literackich”, 1934, nr 52.
• Marszałek Piłsudski w 13 karykaturach Zdzisława Czermańskiego, Paryż 1931 (reprint pod tym samym tytułem - wyd. Sanacja 1991 r.].
• Maurice A.B., Cooper F.T., The History of Nineteenth Century in Caricature, b.m.w. 1904.
• Michalski R., Obraz bolszewizmu Rosji Sowieckiej na łamach prasy pomorskiej w latach 1920-1939, Toruń 1997.
• Mikołowski-Pomorski J., Nęcki Z., Komunikowanie skuteczne?, Kraków 1983.
• Mikułowski-Pomorski J., Informacja i komunikacja. Pojęcia. Wzajemne relacje, Wrocław 1988. T
• Ministerstwo Komunikacji. Album karykatur Jotesa, b.m.w., 1938.
• Mitosek Z., Stereotyp w przekazie propagandowym (na przykładzie felietonu Adolfa Nowaczyńskiego), [w:] O współczesnej kulturze literackie), pod red. S. Żółkiewskiego, M. Hopfingera, t. 1, Wrocław 1973.
• Mitzner Z., Kilka uwag o karykaturze polskiej, o jej tradycjach, tradycjach jej teraźniejszości i przyszłości, Przegląd Artystyczny, nr 5, 1951.
• Mitzner Z., Pasternak L., Satyra prawdę mówi... 1918-1939, Warszawa 1963.
• Nadolski B., Lwowskie czasopiśmiennictwo humory¬styczne w XIX wieku, Kurier Literacko-Naukowy, 45 (1934).
• Nauka o komunikowaniu, pod red. B. Dobek-Ostrowskiej, Wrocław 2001.
• Notkowski A., Polska prasa prowincjonalna Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939), Warszawa-Łódź 1982
• Nowak P., Poznań jako ośrodek wydawniczy w dwudziestoleciu międzywojennym 1919-1939, Poznań 1997.
• Ociepka B., Opinia publiczna, [w:] B. Dobek-Ostrowska, J. Fras, B. Ociepka, Teoria i praktyka propagandy, Wrocław 1999, s. 71.
• Ostrożnie z ogniem! Wystawa polskiej karykatury antywojennej 1925-1960, Warszawa 1960.
• Paczkowski A., Prasa Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939). Ogólna charakterystyka statystyczna, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1972, R. 11, z. 1
• Paczkowski A., Prasa polska 1918-1939, Warszawa 1980.
• Paczkowski A., Prasa codzienna Warszawy w latach 1918-1939, Warszawa 1983.
• Pepliński W., Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej 1920-1939, Gdańsk 1987.
• Piątkowski B., Uwagi o współpracownikach polskiej prasy humorystyczno-satyrycznej dwudziestolecia międzywojennego, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1976, R. XV, z. 3.
• Pro¬sto z wiejskiej. Sejm i Senat II Rzeczypospolitej w karykaturze i satyrze, wyboru dokonał szkicami poprzedził A. Zakrzewski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1990.
• Rogalski G., Album karykatur marszałka Józefa Piłsudskiego na pamiątkę X-lecia Niepodległości Rz. Posp. Polskiej 1914-1928, Kraków 1928.
• Satyryczne vis-a-vis (1848-1991), wstęp T. Szarota, W. Wrzesiński, Warszawa 1991.
• Sichulski K., Karykatury współczesne, Kraków 1918.
• Siciński A., Stereotypy krajów, narodów i mężów stanu, Kultura i Społeczeństwo, 2 (1967).
• Skorupa E., Dziennikarstwo satyryczne w optyce satyryczne lwowskich czasopism humory- styczno-satyrycznych drugiej połowy XIX wieku, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1989, t. XXVIII, z. 1.
• Skorupa E., Obraz Galicji w satyrze politycznej lwowskiego „Sztuczka", Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1989, t. XXVIII, z. 2.
• Sosnowski A., Walkowiak J., Kierunki badań i rozważań nad stereotypami w polskiej socjologii, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 2 (1979).
• Stereotypy narodowościowe na pograniczu, pod red. W. Bonusiaka, Rzeszów 2002.
• Szarota T., Niemcy i Polacy. Wzajemne postrzeganie i stereotypy, Warszawa 1996.
• Szarota T., Polak w karykaturze niemieckiej (1914-1944). Przyczynek do badań stereotypów narodowych, [w:] Wokół stereotypów Polaków i Niemców, pod red. W. Wrzesińskiego, Wrocław 1991, s. 69-93.
• Szczutek, Cyrulik Warszawski, Szpilki 1919-1939, oprać. E. Lipiński, Warszawa 1975.
• Szuman S., O dowcipie i humorze, Warszawa 1936,
• Tadeusiewicz H., „Motyl"(1828-1831) - warszawskie pismo literacko-rozrywkowe, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1972, R. XI, z. 3.
• Tobera, M. Prasa satyryczno-humorystyczna w Królestwie Polskim w latach 1905-1907, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 1984, XXIII, z. 3.
• Topass J., Szlakami dusz twórczych. Sylwetki i szkice, Warszawa b.d.w.;
• Uniwersalny Słownik Języka Polskiego, red. S. Dubisz, Warszawa 2002, t. 2, s. 203. Podobnie w Słowniku Wyrazów Obcych, pod red. J. Tokarskiego, Warszawa 1980, s. 345.
• Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, t. VII, Kraków 1995 (reprint), s. 201.
• Witz I., Zaruba J., 50 lat karykatury polskiej 1900-1950, Warszawa 1961.
• Wojsko w karykaturze. Z teki karykatur Jotesa, Warszawa b.d.w;
• Wokół stereotypów Polaków i Niemców, pod red. W. Wrzesińskiego, Wrocław 1991.
• Woźniak R.B., Obraz Niemiec i Niemców w świadomości polskie młodzieży pogranicza, Szczecin 1997.
• Wysocka B., Wielkopolska prasa regionalna w Drugiej Rzeczypospolitej, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1976, R. 15, z. 3.
• Z cyklu karykatur Jotesa. Wojsko w karykaturze, Seria A, C, D, Warszawa 1922;
• Zarys teorii procesów i środków komunikowania masowego, Katowice 1985.
• Zdzisław Czermański 1900-1970., Rysunki, Galeria Kordegarda, Warszawa 1991.
• Żygulski K., Wspólnota śmiechu. Studium socjologiczne komizmu, Warszawa 1976, s. 15. Bergson H., Śmiech. Studium o komizmie, Warszawa 1902.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.12775/HiP.2009.003