MUSIKPÄDAGOGIK: VERSCHLUNGENE WEGE DURCH DIE ZEIT. TRADITIONEN – TENDENZEN – GEFAHREN. KRITISCHE ANMERKUNGEN ZU WEGWEISENDEN KONZEPTEN DES MUSIKUNTERRICHTS IM 20. JAHRHUNDERT

• Authors: Sulz Josef

Title variants

PL

PEDAGOGIKA MUZYCZNA: KRĘTE DROGI PRZEZ CZAS. TRADYCJE – TENDENCJE – NIEBEZPIECZEŃSTWA. UWAGI KRYTYCZNE DO PREKURSORSKICH KONCEPCJI NAUKI O MUZYCE W XX WIEKU

• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

Autor rozprawy rozpoczyna od omówienia związków muzyki ze społeczeństwem po to, aby pokazując multifunkcjonalność muzyki, przedstawić jej funkcjonowanie w XX wieku w społeczeństwach podporządkowanych narodowemu socjalizmowi, faszyzmowi i marksizmowi. Sulz podkreśla, iŜ pedagogika muzyczna podlegała zawsze naciskom „sił kształcenia”, które usiłowały do niej przenieść obszar ideologii, światopoglądów. Wartość muzyczna wówczas przestaje być „sama w sobie”, stając się środkiem instrumentalizacji wychowawczej. Sulz uwaŜa, Ŝe muzyka powinna wyzwolić się z tych ograniczeń, gdyŜ ma ona zupełnie „inny program” – poprzez swoją emocjonalną siłę oddziałuje na grupy społeczne i jednostki ludzkie. Muzyka nauczana w szkołach wyrosła z tradycji nauczania w nich śpiewu. W Austrii podstawowa nauka szkolna była obowiązkowa od 1774 roku, a nauka śpiewu stanowiła jeden z elementów edukacji. Z czasem opracowane zostały metody pedagogiki muzycznej obowiązujące faktycznie w Europie Środkowej. Wschodnia Europa wzmocniła kanon pedagogiki europejskiej tradycją śpiewu.Zarys rozmaitych koncepcji pedagogiki muzycznej w Europie Sulz rozpoczyna od podstawy normatywnej, której opozycję przedstawia jako tendencję konsensualną. Normy są waŜne, jedne naleŜy uznawać za prawa uniwersalne, inne negocjować, co wynika z rozwoju demokracji równieŜ w omawianej dziedzinie. W rozprawie uwypuklono waŜne postacie niemieckiej pedagogiki muzycznej i ich poglądy. Pierwszym z nich był Leo Kerstenberg (1882-1962), który stworzył podwaliny usystematyzownia tej dziedziny zarówno w kontekście przedmiotu szkolnego „muzyka”, jak i rozwoju dyscypliny naukowej. Reforma Leo Kastenberga objęła swym zasięgiem całe szkolnictwo niemieckie, poczynając od przedszkola, a kończąc na wyŜszych uczelniach. Przyświecała jej idea tworzenia muzycznych grup społecznych, budowanych współpracą triady: artysty – naukowca – pedagoga. Omówione są teŜ rozwaŜania innego niemieckiego filozofa, który wyznaczał ścieŜki powojennej edukacji muzycznej – Theodora W. Adorno. Ten wybitny filozof postulował, aby młodzieŜ uczona była tak, aby umiała odkrywać wartości muzyki wysokiej i nie obcowała tylko z muzyką nieartystyczną („kunstlose Spielmusik”). W pewnej części autor niniejszego opracowania poddaje krytyce koncepcję Adorno oparcia przedmiotu muzyka głównie na słuchaniu „nowej muzyki”, zaś niemal całkowitego wyeliminowania pieśni i ich śpiewania. Adorno wychodził bowiem z załoŜenia, Ŝe śpiew moŜe być niebezpiecznym narzędziem instrumentalizacji wychowania ideologicznego, co było w okresie nazistowskim wykorzystywane do „urabiania” postaw młodzieŜy, charakteryzującej się ślepym posłuszeństwem wobec zbrodniczej dyktatury. Adorno w czasach powojennych szukał moŜliwości zaangaŜowania młodzieŜy w refleksję sztuki, która mogłaby dokonać swoistego katharsis, oczyścić Niemcy ze stanu depresji po holocauście i ludobójstwie. Współczesne koncepcje muzyczno- pedagogiczne starają się odrzucić ten „adornowski akt pokuty”, a zwrócić się w stronę rozmaitych dydaktyk, które ulegają wpływom nowoczesnych mediów. Ttwórcami naukowej pedagogiki muzycznej w Niemczech są: Michael Alt (1905) i Sigrid Abel-Struth. W ostatnich dziesięcioleciach na wyŜszych uczelniach muzycznych powstały katedry pedagogiki czuwające nad programową i merytoryczną stroną edukacji muzycznej. Wszechobecny świat kultury masowej lansuje rodzaj śpiewu niemający wiele wspólnego z kulturą wysoką. Coraz silniejszy staje się nurt edukacyjny oparty na nauczaniu „przez muzykę” lub „ku muzyce” i kierujący się wyczuleniem na hierarchię wartości. Rozprawę zamyka podsumowanie znamiennie zatytułowane „Czy muzyka szkolna jest w kryzysie?”. Tytuł ten został przyjęty za tytułem wystąpienia Wilfrieda Gruhna w czasopiśmie „Musik und Unterricht”. Gruhn postuluje zmianę myślenia muzycznego, tak aby z jednej strony obejmowałoby ono zjawiska zaliczane do świata muzyki doby obecnej, a z drugiej nie zatracało się jedynie w takich tematach jak np. „Muzyka i przemoc” oraz „Muzyka i pieniądze”.

• Publisher: Uniwersytet Pomorski w Słupsku
• Journal: Ars inter Culturas
• Year: 2010
• Issue: 1
• Pages: 65-81

Dates

published

2010

Contributors

author

Sulz Josef

• Salzburg/Innsbruck Austria

References

• Abel-Struth S., Materialien zur Entwicklung der Musikpädagogik als Wissenschaft. Zum Stand der deutschen Musikpädagogik und seiner Vorgeschichte. Reihe Musikpädagogik Forschung und Lehre, Bd. 1, Mainz 1970.
• Adorno W. Th., Dissonanzen. Musik in der Verwalteten Welt, Göttingen 1972 (5. Auflage).
• Alt M., Didaktik der Musik. Orientierung am Kunstwerk, Düsseldorf 1968.
• Antholz H., Unterricht in Musik. Ein historischer und didaktischer Aufriss seiner Didaktik, Düsseldorf 1970. Grun W., Schulmusik in der Krise, „Musik und Unterricht“ 1996, Heft 36, S. 34-37.
• Bresgen C., Musik-Erziehung? Ein kritisches Protokoll, Wilhelmshaven 1975.
• Geschichte der Musikpädagogik. Handbuch der Musikpädagogik, hrsg. H.-Ch. Schmidt, Bd. 1, Kassel 1986.
• Gruhn W., Geschichte der Musikerziehung. Eine Kultur und Sozialgeschichte vom Gesangsunterricht der Aufklärungspädagogik zu ästhetisch-kultureller Bildung, Hofheim 1993.
• Kestenberg L., Musikerziehung und Musikpflege, Leipzig 1921.
• Kestenberg L., Musik in Volk, Schule und Kirche, hrsg. von ders. Leipzig 1927.
• Kestenberg L., Bewegte Zeiten. Musisch-musikantische Lebenserinnerun-gen, Wolfenbüttel-Zürich 1961.
• Klußmann M., Dhrupad, Kavatine und Rocksong. Eine phänomenologische Betrachtung sängerischer Laltungen, „Musik und Unterricht“ 1992, Heft 12, S. 20-21.
• Musikpädagogik nachgefragt: Ideologie und Identität in Europa. Festschrift anlässlich der 25. Tagung der Internationalen Arbeitsgemeinschaft für die südlichen Länder Europas (ArGe Süd) 2003 in Bozen/Südtirol. Reihe Innsbrucker Hochschulschriften Serie A: Musikpädagogik, hrsg. von J. Sulz, Anif/Salzburg 2005.
• Nolte E., Lehrpläne und Richtlinien für den schulischen Musikunterricht in Deutschland vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis in die Gegenwart, Mainz 1975. Quellentexte zur Musikpädagogik, hrsg. von W. Heise, H. Hopf u. H. Segler, Regensburg 1973.
• Pädagogisches Lexikon in zwei Bänden, hrsg. von W. Horney u.a., Gütersloh 1970, Bd. 1, Spalte 406f.
• Quellentexte zur Musikpädagogik, hrsg. von W. Heise, H. Hopf u. H. Segler, Regensburg 1973.
• Revers W.J., Rauhe H.J., Musik. Intelligenz. Phantasie, Salzburg 1978.
• Rieger E., Interview mit Carl Dahlhaus, „Zeitschrift für Musikpädagogik“ 1983, Heft 22, S. 7.
• Segler H., L.U. Abraham, Musik als Schulfach, Braunschweig 1966.
• Sulz J., Ist das Volkslied zum Exotikum geworden? Über das sperrige Verhältnis von Schule und deutschsprachigem Lied heute, „Zeitschrift Musikerziehung“ 2002, Nr. 3, S. 181-189.
• Sulz J., Ist uns das Eigene fremd geworden? Zur Diskussion über Heimat, Identität und deutschsprachiges Lied, [in:] M.P. Krakauer u.a., Der Diskurs des Möglichen. Musik zwischen Kunst, Wissenschaft und Pädagogik. Festschrift für Wolfgang Roscher zum 70. Geburtstag, Anif-Salzburg 1999, S. 132-146.
• Sulz J., Musikpädagogik als Wissenschaft in Österreich. Versuch einer Standortbestimmung des Faches und seines Stellenwerts in Wissenschaft und Gesellschaft, [in:] A. Langer/M. Oebelsberger, Reihe Musikpädagogische Forschung Österreich, Bd. 1: Forschungsaufgaben im Diskurs.
• Sulz J., Zurück zu den Quellen? – Volksmusik und Musikerziehung. Anmerkungen zur Korrektur einer gestörten Beziehung im deutschsprachigen Raum, [in:] Spielräume fürs Leben. Musikerziehung in einer gefährdeten Welt. Kongressbericht 17. Bundesschulmusikwoche, Karlsruhe 1988, hrsg. von K.H. Ehrenforth, 178-189.

Identifiers

ISSN

2083-1226