FILOZOFICZNE ŹRÓDŁA ANTYREALIZMU ETYCZNEGO

• Authors: Krzysztof Saja

Title variants

EN

PHILOSOPHICAL SOURCES OF ETHICAL ANTI-REALISM

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

We współczesnej filozofii analitycznej około jednej trzeciej autorów skłania się ku antyrealizmowi etycznemu. Źródeł tej popularności szukać należy w wielu argumentach, które uzasadniają porzucenie realizmu. Każdy realista etyczny powinien się z nimi zmierzyć. Niestety, w polskim piśmiennictwie poświęconym etyce trudno jest znaleźć prezentację oraz krytykę przedstawionych w artykule argumentów. Wielu przedstawicieli np. klasycznej etyki tomistycznej, niemieckiej etyki wartości, hermeneutycznej etyki odpowiedzialności lub innych nurtów filozofii, zakładając etyczny realizm, nie udziela odpowiedzi na zarzuty antyrealistów. Celem artykułu jest zaprezentowanie stanowiska oraz najważniejszych argumentów, które są istotnym źródłem etycznego antyrealizmu w metaetyce filozofii analitycznej.

EN

In the contemporary analytic philosophy about one-third of authors tend toward moral anti-realism. Sources of its popularity have to be found in many arguments justifying the abandonment of moral realism. Every realist should meet them. Unfortunately, in Polish literature about ethics it is difficult to find a presentation and a critique of these arguments. Many philosophers who represent continental philosophy like Neo-Thomism, material Value-Ethics, hermeneutic ethics, assume ethical realism and do not respond to the arguments of anti-realists. The purpose of the article is to present in one place the most important arguments that are important sources of ethical anti-realism in metaethics of analytic philosophy.

Keywords

PL

metaetyka; antyrealizm etyczny; akognitywizm; emotywizm; realizm etyczny; teoria globalnego błędu; eliminatywizm

EN

metaethics; moral anti-realism; moral realism; non-cognitivism; global-error theories; eliminativism

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2014
• Volume: 62
• Issue: 1
• Pages: 5-24

Contributors

author

Krzysztof Saja

• Instytut Filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego

References

• Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M. (2006), Psychologia spoleczna, tłum. Gilewicz J., Zysk i S-ka, Poznań.
• Axelrod R., Hamilton W.D. (1981), The evolution of cooperation, „Science”, nr 4489 (211), s. 1390–1396.
• Ayer A. (1946), Language, Truth, and Logic, Dover Publications INC, New York.
• Blackburn S. (1984), Spreading the Word: Groundings in the Philosophy of Language, Oxford University Press, Oxford.
• Blackburn S. (1998), Ruling Passions: a Theory of Practical Reasoning, Oxford University Press, Oxford.
• Bourget D., Chalmers D., McQueen K. (2009), PhilPapers Surveys, http://philpapers.org/surveys/.
• Boyd R. (1988), How to Be a Moral Realis, [w:] Essays on Moral Realism, red. Sayre-McCord G., Cornell University Press, Ithaca, s. 181–228.
• Brandt R. (1996), Etyka: zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Brink D. (1989), Moral Realism and the Foundations of Ethics, Cambridge University Press, Cambridge.
• Carnap R. (1975), Oceny i normy to wypowiedzi pozbawione sensu, [w:] Metaetyka, red. Lazari-Pawłowska I., PWN, Warszawa.
• Cebula A. (2013), Uczucia moralne. Współczesny emotywizm a filozofia moralna szkockiego Oświecenia, Semper, Warszawa.
• Dawkins R. (1996), Samolubny gen, Prószynski i S-ka, Warszawa.
• Franken R.E. (2005), Psychologia motywacji, tłum. Przylipiak M., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Garner R. (2007), Abolishing Morality, „Ethical Theory and Moral Practice”, nr 5 (10), s. 499–513, doi:10.1007/s10677-007-9085-3.
• Gibbard A. (1990), Wise Choices, Apt Feelings: A Theory of Normative Judgment, Harvard University Press, Cambridge Mass.
• Gibbard A. (2003), Thinking how to live, Harvard University Press, Cambridge Mass.
• Goodwin G.P., Darley J.M. (2008), The psychology of meta-ethics: Exploring objectivism, „Cognition”, nr 3 (106), s. 1339–1366, doi:10.1016/j.cognition.2007.06.007.
• Haidt J. (2001), The emotional dog and its rational tail: a social intuitionist approach to moral judgment., „Psychological Review; Psychological Review”, nr 4 (108), s. 814.
• Haidt J. (2003), The moral emotions, [w:] Handbook of affective sciences, red. Davidson R. J., K. R. Scherer, H. H. Goldsmith, Oxford University Press, Oxford; New York, s. 852–70.
• Hamilton W.D. (1964), The genetical evolution of social behaviour. II, „Journal of Theoretical Biology”, nr 1 (7), s. 17–52, doi:10.1016/0022-5193(64)90039-6.
• Hampton J.E. (1998), The authority of reason, Cambridge University Press, Cambridge.
• Hare R.M. (1952), The Language of Morals, Clarendon Press, Oxford.
• Hare R.M. (2001), Myślenie moralne. Jego płaszczyzny, metody i istota, tłum. Margański J., Aletheia, Warszawa.
• Hare R.M. (2002), Uniwersalny preskryptywizm, [w:] Przewodnik po etyce, red. Singer P., Ksia̜zka i Wiedza, Warszawa.
• Harman G. (1977), The Nature of Morality: An Introduction to Ethics, Oxford University Press, New York.
• Hinckfuss I. (1987), The Moral Society: Its Structure and Effects, Australian National Univ., Canberra.
• Horgan T., Timmons M. (1991), New Wave Moral Realism Meets Moral Twin Earth, „Journal of Philosophical Research”, nr (16), s. 447–65.
• Horgan T., Timmons M. (2006), Cognitivist Expressivism, [w:] Metaethics after Moore, red. Horgan T., M. Timmons, Oxford University Press, s. 255–298.
• Huebner B., Dwyer S., Hauser M. (2009), The role of emotion in moral psychology, „Trends in Cognitive Sciences”, nr 1 (13), s. 1–6, doi:10.1016/j.tics.2008.09.006.
• Hume D. (2005), Traktat o naturze ludzkiej, tłum. Znamierowski C., Fundacja Aletheia, Warszawa.
• Janikowski W. (2008), Naturalizm etyczny we współczesnej filozofii analitycznej, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.
• Joyce R. (2001), The Myth of Morality, 1. wyd., Cambridge University Press.
• Joyce R. (2007), The Evolution of Morality, 1. wyd., The MIT Press.
• Joyce R. (2009), Moral Anti-Realism, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. Zalta E. N., Summer 2009., http://plato.stanford.edu/archives/sum2009/entries/moral-anti-realism/.
• Kalderon M.E. (2007), Moral Fictionalism, 1. wyd., Oxford University Press, USA.
• Krokos J. (2004), Sumienie jako poznanie. Fenomenologiczne dopełnienie Tomaszowej nauki o sumieniu, Wydawnictwo UKSW, Warszawa.
• Kuźniar A. (2009), Język i wartości: racjonalność akceptacji ekspresywizmu metaetycznego, Semper, Warszawa.
• Mackie J.L. (1977), Ethics: Inventing Right and Wrong, Penguin.
• Makowski P. (2012), Po metaetyce: dobro i powinność w etykach naturalistycznych, Universitas, Kraków.
• McDowell J. (1985), Values and Secondary Qualities, [w:] Morality and Objectivity, red. Honderich T., Routledge & Kegan Paul, London & Boston, s. 110–29.
• Moore G.E. (2003), Zasady etyki, tłum. Znamierowski C., De Agostini, Altaya, Warszawa.
• Nagel T. (1997), Widok znikąd, Fundacja „Aletheia”, Warszawa.
• Nichols S. (2004), After objectivity: an empirical study of moral judgment, „Philosophical Psychology”, nr 1 (17), s. 3–26, doi:10.1080/0951508042000202354.
• Nichols S., Folds-Bennett T. (2003), Are children moral objectivists? Children’s judgments about moral and response-dependent properties, „Cognition”, nr 2 (90), s. B23–B32, doi:10.1016/S0010-0277(03)00160-4.
• Nucci L.P. (2001), Education in the Moral Domain, Cambridge University Press.
• Parfit D. (2011), On What Matters, , T. I, Oxford University Press.
• Pinker S. (2005), Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot.
• Railton P.A. (2003), Facts, Values and Norms: Essays Toward a Morality of Consequence, Cambridge studies in philosophy, Cambridge University Press, Cambridge.
• Roberts R. (2003), Emotions: an essay in aid of moral psychology, Cambridge University Press, Cambridge; New York.
• Ross W.D. (1930), The Right and the Good, Clarendon Press, Oxford.
• Ruse M. (2002), Etyka a ewolucja, [w:] Przewodnik po etyce, red. Singer P., Ksia̜zka i Wiedza, Warszawa.
• Ruse M., Wilson E. (1986), Moral philosophy as applied science, „Philosophy”, nr 236 (61), s. 173–192.
• Rutkowski M. (2001), Rola rozumu w decyzjach moralnych: Etyka Davida Hume’a, Wyd. Uniwersytetu Wroclawskiego, Wrocław.
• Saja K. (2005), Hare’a-Horgana-Timmonsa argument przeciwko deskryptywizmowi, „Diametros”, nr (3), s. 56–74.
• Saja K. (2008), Język a utylitaryzm. Filozofia moralna Richarda M. Hare’a, Aureus, Kraków.
• Saja K. (2012), Eliminacja etyki a realizm racji, „Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria”, nr 2 (21), s. 87–100, doi:10.2478/v10271-012-0045-y.
• Sayre-McCord G. (red.) (1988), Essays on Moral Realism, Cornell University Press, Ithaca.
• Sayre-McCord G. (2011), Moral Realism, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy, red. Zalta E. N., Summer 2011., http://plato.stanford.edu/archives/sum2011/entries/moral-realism/.
• Shafer-Landau R. (2003), Moral realism: a defence, Clarendon.
• Smetana J.G. (1981), Preschool children’s conceptions of moral and social rules, „Child Development”, s. 1333–1336.
• Stevenson C.L. (1944), Ethics and language,, Yale University Press ; H. Milford, Oxford University Press, New Haven; London.
• Sturgeon N. (1988), Moral Explanations, [w:] Essays on Moral Realism, red. Sayre-McCord G., Cornell University Press, Ithaca, s. 229–257.
• Ślipko T. (2004), Zarys etyki ogólnej, IV., WAM.
• Tangney J.P., Stuewig J., Mashek D.J. (2007), Moral emotions and moral behavior, „Annual review of psychology”, nr (58), s. 345.
• Trivers R.L. (1971), The Evolution of Reciprocal Altruism, „The Quarterly Review of Biology”, nr 1 (46), s. 35–57, doi:10.2307/2822435.
• Turiel E. (1983), The development of social knowledge: Morality and convention, Cambridge Univeristy Press.
• Williams B. (1999), Konflikt wartości, [w:] Ile wolności powinna mieć wola?, tłum. Baszniak T., Duliński T., i Szczubiałka M., Fundacja Aletheia, Warszawa, s. 115–28.
• Wilson E.O. (2000), Socjobiologia, tłum. Sieminski M., Zysk i S-ka, Poznań.

Identifiers

ISSN

0035-7685