Mowa symboli i mowa form. Edgar Wind i Leo Steinberg przeciw zeświecczaniu Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci

• Authors: Pawlik Robert

Title variants

EN

"The Eloquence of Symbols and the Eloquence of Forms. Edgar Wind and Leo Steinberg against the Secularization of Leonardo’s Last Supper"

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wiosną 1952 roku Edgar Wind wygłosił dla radia BBC dwudziestominutową pogadankę na temat Ostatniej Wieczerz y Leonarda da Vinci („The Listener”, 8 May 1952). Dwadzieścia lat później obszerną rozprawę na ten sam temat opublikował Leo Steinberg („Art Quarterly” XXXVI, 1973). Każdy z autorów skonstruował swoją analizę obrazu zgodnie z przyjmowanym przez siebie rozumieniem zadań historii sztuki. Dla Edgara Winda było nim badanie symboli – odsłanianie zapomnianej lub dziś nieoczywistej ich wymowy. Leo Steinberg skupiał się przede wszystkim na wyjaśnianiu przesłania wyrażonego w języku form. Pomimo różnic podejścia w kilku kwestiach Wind i Steinberg byli zaskakująco zgodni: obaj odrzucili pokutujące od czasów Goethego oświeceniowe przekonanie, że w scenie Ostatniej Wieczerz y religijny temat jest zaledwie pretekstem do ukazania świeckiego w swej istocie dramatu zdrady. Obaj dostrzegli w malowidle Leonarda wyszukaną wizualną sumę chrześcijańskiej doktryny Zbawienia. Obaj starali się zrekonstruować teologiczny składnik odrodzeniowego sposobu percepcji wizerunków. Dla obu wreszcie rzeczywistym celem zwrotu ku teologii była chęć obrony godności sztuki w dobie postępującej jej marginalizacji.

EN

"In the spring of 1952 Edgar Wind gave a 20 minutes talk for radio BBC on the subject of Leonardo’s Last Supper („The Listener”, 8 May 1952). Twenty years later Leo Steinberg published a sizable paper on the same topic („Art Quarterly” XXXVI, 1973). Each of the authors based his analysis of the picture according to his personal understanding of the aims of history of art. For Edgar Wind it was the examination of symbols in order to reveal their forgotten or now no longer obvious meanings. Leo Steinberg concentrated above all on clarifying the message conveyed in the language of forms. In spite of the difference of approach both authors in several important points remained surprisingly unanimous. They rejected the Enlightenment conviction, lingering since the times of Goethe, that in the scene of Last Supper the religious theme is merely a pretext to display a basically secular drama of treachery. Both perceived Leonardo’s painting as an elaborate visual epitomy of Christian doctrine of Salvation. Both took pains to reconstruct the theological component of Renaissance mode of perceiving images in general. And finally for both the real objective of their turn to theology was the desire to defend the importance of art at the time of its increasing marginalization."

Keywords

PL

Edgar Wind; Leo Steinberg; Jan Bołoz-Antoniewicz; Leonardo da Vinci; Ostatnia Wieczerza; sekularyzacja

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2015
• Issue: 1(8)
• Pages: 92-116

Contributors

author

Pawlik Robert

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego; Wydział Nauk Humanistycznych

References

• Berenson B. 1916. The Study and Criticism of Italian Art, Bell, London.
• Bołoz-Antoniewicz J. 1904. Das Abendmahl Lionardos, „Bulletin de l’Académie des Sciences de Cracovie”, nr 6, s. 53–66. (Tłum. polskie: Ostatnia wieczerza Leonarda da Vinci, tłum. M. Bryl, „Artium Quaestiones” 2013, nr XXIV, s. 175–186.)
• Bołoz-Antoniewicz J. 1919. Leonardo da Vinci w czterechsetną rocznicę śmierci artysty, Lwów.
• Bossi G. 1810. Del Cenacolo di Leonardo da Vinci libri quattro, Milano [reprint].
• Bryl M. 2008. Suwerenność dyscypliny. Polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Bryl M. 2011. Jan Bołoz-Antoniewicz (1858–1922), „Rocznik Historii Sztuki”, nr XXXVI, s. 7–20.
• Bryl M. 2013. Bołoz – Leonardo – Ikonika. Uwagi tłumacza, „Artium Quaestiones”, nr XXIV, s. 173–174.
• Burckhardt J. 1992. On Leonardo’s Last Supper, „Achademia Leonardi Vinci”, nr 5, s. 114–116.
• Clark K. 1964. Leonardo da Vinci, tłum. K. Jurasz-Dąbska, Arkady, Warszawa.
• Creighton G. 1984. Edgar Wind as Man and Thinker, „The New Criterion”, nr 7, s. 36–41.
• D’Alleva A. 2008. Metody i teorie historii sztuki, tłum. E. Jedlińska, J. Jedliński, Universitas, Kraków.
• Dempsey Ch. 1984. Christ Made Male, „The New Criterion”, nr 3, s. 71–76.
• Dvořák M. 1974. Późniejsze dzieła Leonarda, [w:] tegoż, Max Dvořák i jego teoria dziejów sztuki, tłum. L. Kalinowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 382–409.
• Goethe J.W. 1817. Joseph Bossi über Leonards da Vinci Abendmahl zu Mailand, [w:] L. Mazzucchetti, Goethe e il Cenacolo di Leonardo, Milano 1939, s. 49–84.
• Goethe J.W. 1980. Podróż włoska, tłum. Z. Herz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Gombrich E.H. 1993. Paper given on the Occasion of the Dedication of The Last Supper (after Leonardo), „Magdalen College Occasional Paper”, nr 1, s. 7–19.
• Hadot P. 1992. Métaphysique et Images, „Préfaces”, s. 33–37.
• Hegel G.W.F. 1964. Wykłady o estetyce, t. 1, tłum. J. Grabowski i A. Landman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Hill M. 2014. Leo Steinberg vs Clement Greenberg, 1952–72, „Australian and New Zealand Journal of Art”, nr 1, s. 21–29.
• Kalinowski L. 1997. Jeszcze do odkrycia, „Znak”, nr 5, s. 116–119.
• Kantorowicz E.H. 1947. The Quinity of Winchester, „The Art Bulletin”, nr 1, s. 73–85.
• Kasperowicz R. 1997. Cz y Leonardo da Vinci był złym malarzem?, „Znak”, nr 5, s. 69–83.
• Koerner J.L. 2004. Leonardo’s Incessant Last Supper, „The Art Bulletin”, vol. 86, no. 4, s. 777–783.
• Leonardo da Vinci. 1953. Paragone, tłum. M. Rzepińska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Levi-Strauss D. 1997. Rescuing Art From Modern Oblivion, „The Wilson Quarterly”, nr 3, s. 34–49.
• Mikołajewski J. 2014. Tajemnice Ostatniej Wieczerz y, „Gazeta Wyborcza”, nr 19/04/2014.
• Nicholl C. 2006. Leonardo da Vinci. Lot wyobraźni, tłum. M. i A. Grabowscy, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
• O’Malley J.W. 2000. The Religious and Theological Culture of Michelangelo’s Rome, 1508-1512, [w:] E. Wind, The Religious Symbolism of Michelangelo. The Sistine Ceiling, red. E. Sears, Oxford University Press, Oxford, s. XLI–LII.
• O’Malley J.W. 2013. Postcriptum, [w:] L. Steinberg, Seksualność Chrystusa. Zapomniany temat sztuki renesansowej, tłum. M. Salwa, Universitas, Kraków s. 230–234.
• Pater W. 1998. Leonardo da Vinci, [w:] tegoż, Renesans. Rozważania o sztuce i poez ji, tłum. P. Kopszak, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa, s. 109–114.
• Pächt O. 1999. The Practice of Art History. Reflections on Method, Brepols Publishers, London.
• Phillips D. 2011. Leo Steinberg’s Artistic Vision, „The First Things”, December, s. 35–39.
• Rurner A.R. 1994. Inventing Leonardo, University of California Press, New York.
• Rzepińska M. 1972. Znajomość Leonarda w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 34, s. 222–226.
• Séailles G. 2007. Leonardo da Vinci, tłum. M. Czekanowska, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk, Ostrów Mazowiecka.
• Sears E. 2000. Edgar Wind on Michelangelo, [w:] E. Wind, The Religious Symbolism of Michelangelo. The Sistine Ceiling, red. E. Sears, Oxford University Press, Oxford, s. XVII–XL.
• Simmel G. 2006. Ostatnia wieczerza Leonarda da Vinci, [w:] tegoż, Most i drzwi. Wybór esejów, tłum. M. Łukasiewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa [pierwsze wydanie 1905].
• Steinberg L. 1953. The Eye Is Part of the Mind, „Partisan Review”, nr 70, s. 194–212.
• Steinberg L. 1973. Leonardo’s Last Supper, „Art Quarterly”, nr XXXVI.
• Steinberg L. 1977. Borromini’s San Carlo alle Quattro Fontane. A Study in Multiple Form and Architectural Symbolism, Garland Publishing, New York, London.
• Steinberg L. 2001. Leonardo’s Incessant Last Supper, Zone Books, New York.
• Steinberg L. 2013, Seksualność Chrystusa. Zapomniany temat sztuki renesansowej, tłum. M. Salwa, Universitas, Kraków.
• Thomas B. 2015. A Short Biography of Edgar Wind, „Stan Rzeczy”, nr 8, s. 117–137.
• Vischer F.Th. 2015. Symbol, „Stan Rzeczy”, nr 8, s. 17–34 [pierwsze wydanie Philosophische Aufsätze. Edmund Zeller zuseinsem funfzig-jährigen Doctor-Jubiläumgewidmet, Leipzig 1887, s. 151–193].
• Wallis M. 1961. Malarze i miasta. Studia i szkice, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
• Wind E. 1931. Warburgs Begriff der Kulturwissenschaft und seine Bedeutung für die Ästhetik, „Zeitschrift für Ästhetik und allgemeine Kunstwissenschaft”, nr 25, s. 163–179.
• Wind E. 1932. Theios Phobos. Untersuchungen über die platonische Kunstphilosophie, „Zeitschrift für Ästhetik und Allgemeine Kunstwissenschaft”, nr XXVI, s. 349–373.
• Wind E. 1938. A Mediaeval Formula in Kant, „Journal of the Warburg Institute”, nr I, s. 64.
• Wind E. 1944. Sante Pagnini and Michelangelo. A study of the Succession of Savonarola, „Gazette des Beaux Arts”, 26, s. 211–246 [przedruk: Wind 2000: 1–22].
• Wind E. 1950. The Eloquence of Symbols, „The Burlington Magazine”, XCII, s. 349–350.
• Wind E. 1952a. Mathematics and Sensibility, „The Listener”, 1 maja 1952, s. 705–706.
• Wind E. 1952b. The Last Supper, „The Listener”, 8 maja 1952, s. 747–748.
• Wind E. 1952c. Leonardo as a Physiognomist, „The Listener”, 15 maja 1952, s. 787–788.
• Wind E. 1953. Traditional Religion and Modern Art. Rouault and Matisse, „Art News” 1953, nr LII, s. 18–22 [przedruk: Wind 1983: 95–102].
• Wind E. 1954. The Revival of Origen, [w:] Studies in Art and Literature for Belle da Costa Greene, red. D. Miner, Princeton University Press, Princeton, s. 413–416 [przedruk: Wind 1983: 42–55].
• Wind E. 1958. Pagan Mysteries in the Renaissance, W. W. Norton & Company, London.
• Wind E. 1963. Art and Anarchy, Northwestern University Press, London.
• Wind E. 1976. Krytyka znawstwa, tłum. M. Klukowa, [w:] Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, red. J. Białostocki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 170–192 [rozdział trzeci: Wind 1963: 30–46].
• Wind E. 1983. The Eloquence of Symbols. Studies in Humanist Art, red. J. Anderson, Oxford University Press, Oxford.
• Wind E. 1997a. Jęz yk misteriów i teologia poetycka, tłum. E. Wolicka, „Znak”, nr 5, s. 96–111 [fragment: Wind 1958: 1–25].
• Wind E. 1997b. Odarcie Marsjasza, tłum. T. Żukowski, „Konteksty”, nr 3–4, s. 73–74. [fragment: Wind 1958: 171–176].
• Wind E. 1997c. Misterium Bachiczne według Michała Anioła, tłum. T. Żukowski, „Konteksty”, nr 3–4, s. 75–79 [fragment: Wind 1958: 177–190].
• Wind E. 2000a. The Religious Symbolism of Michelangelo. The Sistine Ceiling, red. E. Sears, Oxford University Press, Oxford.
• Wind E. 2000b. Picture and Text, [w:] Wind 2000a, s. 191–193.
• Wind E. 2015a. „Ostatnia Wieczerza”, „Stan Rzeczy”, nr 8, s. 82–91.
• Wind E. 2015b. Obraz i tekst, „Stan Rzeczy”, nr 8, s. 77–81.
• Wind E. 2015c. Wymowność symboli, „Stan Rzeczy”, nr 8, s. 70–76.
• Wölfflin H. 1931. Sztuka klasyczna, tłum. J. Muczkowski, Fundusz Kultury Narodowej, Warszawa.