Wybrane aspekty zagrożonego dzieciństwa w dwudziestoleciu międzywojennym

• Authors: Łucja Kabzińska , Krzysztof Kabziński

Title variants

EN

Childhood in jeopardy – on various hazards of growing up in interwar Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W dwudziestoleciu międzywojennym sytuacja dziecka, jego los i możliwości rozwojowe były wypadkową wielu czynników, takich jak stosunki społeczno-ekonomiczne, poziom cywilizacji i kultury, kondycja rodziny i oferowane formy pomocy i opieki, a także zabezpieczenia prawne dla jej funkcjonowania. Takie zjawiska społeczne jak bezrobocie, bezdomność, nędza, głód, choroby zakaźne rozwijające się przede wszystkim w rodzinach robotniczych, rzemieślniczych i wiejskich powodowały wiele zagrożeń dla rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka. W najgorszej sytuacji znajdowały się dzieci nieślubne, osierocone, bezdomne, włóczące się, niczyje, zwane „dziećmi ulicy”, których dotykały przewlekłe choroby (gruźlica, krzywica i inne), wymagające intensywnej opieki i pomocy ze strony państwa i organizacji społecznych. Ogromne potrzeby pomocy dzieciom realizowane były w takich instytucjach jak ochrony, ochronki, sierocińce, przytułki sieroce, domy dziecięce, pogotowia opiekuńcze, domy matki i dziecka, schroniska dla podrzutków itp., tworzone przez osoby prywatne, organizacje kościelne, stowarzyszenia społeczne oraz władze państwowe.

EN

During the interwar decades the living conditions of children, their future fate and the chances of their personal and intellectual development were dependant on various factors, which in turn were determined by the actually prevailing socioeconomic situation, the cultural and civilizational level, the status oft the family and the kind of care and support they could rely on as well as on the range of protection Law would provide. Social phenomena such as unemployment, homelessness, pauperism, malnutrition, contagious deseases which afflicted mainly families of the working class – e.g. artisans and industrial workers as well as rural laboureres - constituted a permanent hazard to the physical and mental development of children and adolescents. The worst fate met illegitimate children, orphans, the homeless ones and vagabonds, who nobody cared for, commonly referred to as „street urchins“, who more often than not were harassed by chronic deseases, such as tuberculosis and rickets, and who badly needed constant care and support from public or other social relief organizations. Formidable work to meet the children’s needs was accomplished in child custody homes, orphanages, refuges for orphans, day care centers, children’s homes, emergency care services, foundling hospitals, shelters for mother and child, refuges for outcast children, just to name some. They were founded and sustained by private initiative, church organizations, charitable societies and partly staterun.

Keywords

PL

Zagrożone dzieciństwo; Prawa dziecka; Dzieci ulicy; Dzieci nieślubne; Dzieci podrzutki; Dzieci sieroce; Dzieci opuszczone; Sieroty wojenne; Opieka społeczna

EN

Childhood threads; Children’s rights; Street urchins; Illegitimate children; Foundlings; Outcast children; Orphans; War orphans; Welfare services

• Publisher: Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
• Journal: Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne
• Year: 2012
• Issue: 4
• Pages: 11-43

Contributors

author

Łucja Kabzińska

• Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie

author

Krzysztof Kabziński

• Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie

References

• Babicki J. C., Czy śmiać się nauczą?, „Opieka nad Dzieckiem” 1930, nr 3.
• Babicki J. C., Formy opieki społecznej, „Opieka Społeczna" 1937, nr 4.
• Babicki J. C., Istota wychowania, „Wychowawca" 1929, nr l–2.
• Babicki J. C., Krzywda dziecka w zakładzie opiekuńczowychowawczym, „Opieka nad Dzieckiem” 1928, nr l.
• Babicki J. C., O wychowaniu. Wykład V, „Życie Dziecka" 1933, nr 8.
• Babicki J. C., Opieka nad dzieckiem w rodzinach zastępczych, „Praca i Opieka Społeczna" 1934, nr 4
• Babicki J. C., Umieszczanie dzieci w rodzinach zastępczych, „Życie Dziecka" 1935, nr 7–8.
• Babicki J. C., W. Woytowicz-Grabińska, Opieka Społeczna nad dziećmi i młodzieżą [w:] Encyklopedia Wychowania, Warszawa 1939.
• Babicki J. C., Wychowanie dziecka opuszczonego w zakładach opiekuńczo-wychowawczych, Warszawa 1929.
• Balcerek M., Prawa dziecka, PWN, Warszawa 1986.
• Balcerek M., Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 1978.
• Błachowski S., Wyniki psychologii pedagogicznej, [w:] Encyklopedia wychowania, t. 1, [red.] S. Łempicki, W. Gottlieb, B. Suchodolski, J. Włodarski, Warszawa 1933–1939.
• Bukiert G., Wpływ środowiska rodzinnego na rozwój psychiczny dziecka w świetle badań Jana Kuchty, „Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy, Studia Pedagogiczne” 1998, zeszyt 34.
• Buniak W., Uczeń – gazeciarz, „Przyjaciel Szkoły” 1938, z. 6.
• Chałasiński J., Młode pokolenie chłopów, T. I, Warszawa 1938.
• Charszewski A., Szczęśliwe dzieci – mocna Polska, „Głos Nauczycielski” 1938, nr 8.
• Czarnecki J., Odżywianie dzieci wiejskich, „Życie Dziecka” 1937, nr 3.
• Dąbrowski A., Dziecko głodne winno być nakarmione, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 9.
• Departament Opieki Społecznej, „Praca i Opieka Społeczna” 1926, z. I–II.
• Dobrowolski S., Przygotowania do Kongresu Dziecka, „Opiekun Społeczny” 1937, nr 5.
• Dobrzański W., Opieka mieszkaniowa jako zadanie państwa i samorządów, „Praca i Opieka Społeczna” 1929, nr 1.
• Dydusiak L., Opieka publicznoprawna nad dzieckiem w Polsce, Lwów 1938.
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 14/1924
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 44, poz. 273
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 65, poz. 636
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 92/1927, poz. 823
• Dziesięciolecie Związku Międzynarodowej Pomocy Dzieciom, „Opieka nad Dzieckiem” 1929, nr 6.
• F. B., Zwalczanie żebractwa i włóczęgostwa, „Praca i Opieka Społeczna” 1928, nr 7.
• Furmanowska M., Opieka nad matką i małym dzieckiem w II Rzeczypospolitej, [w:] Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku, [red.] S. Walasek, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008.
• Gałaś M., Dzieci ulicy. Wielość spojrzeń – wielość problemów, [w:] Człowiek, kultura, edukacja.
• Publikacja dedykowana Profesorowi Janowi Żebrowskiemu, [red.] J. Papież, Gdańsk 2006.
• Girtlerowa H., Przedszkola w Polsce, „Życie Dziecka” 1932, nr 2.
• Głogórski H., Z zagadnień krajowej i międzynarodowej opieki nad matką i dzieckiem, „Bluszcz” 1928, nr 38.
• Gołąb-Grynbergowa A. S., Dziecko powinno przed innymi otrzymać pomoc w czasie klęski, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 9.
• Gottlieb W., Morfologia socjologiczna wychowania, [w:] Encyklopedia wychowania, t. 1, [red.] S. Łempicki, W. Gottelieb, B. Suchodolski, J. Włodarski, Warszawa 1933–1939.
• Gromski M., Bartel L., Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem w Polsce, Lwów 1926.
• Gromski M., Dziecku powinno się dać możność normalnego rozwoju fizycznego, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 9.
• Gromski M., Zasady organizacji opieki nad matką i dzieckiem, „Opieka nad Dzieckiem” 1923, nr 1.
• Gryn A., Bezrobocie a psychika dziecka, „Przyjaciel Szkoły” 1939, nr 8.
• Gryń Z., Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem w Katowicach, „Życie Dziecka” 1937, nr 7.
• Grzegorzewski Z., Żebractwo i włóczęgostwo, „Praca i Opieka Społeczna” 1927, nr 4.
• Haratyk A., Udział społeczeństwa galicyjskiego w opiece nad dziećmi ubogimi i osieroconymi (1867–1914), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007.
• Instrukcja dotycząca zadań, urządzenia i funkcjonowania Stacji Opieki nad Matką i Dzieckiem przy zakładach pracy, „Opieka nad Dzieckiem” 1930, nr 3.
• Kabzińska Ł, Kabziński K., Humanistyczne wartości opiekli nad dzieckiem w koncepcji J. C. Babickiego, [w:] Pedagogika opiekuńcza jako dyscyplina naukowa i przedmiot studiów – samookreślenie, stan, zastosowania. Materiały z krajowego seminarium w Olsztynie – „Perkozie” 8–10 czerwca 1994 roku, Olsztyn 1995.
• Kabziński K., Warunki rozwoju dziecka w rodzinie wiejskiej okresu międzywojennego, [w:] Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, t. 2, [red.] K. Jakubiak, W. Jamrożek, Bydgoszcz 2002.
• Kaczyńska M., Zagadnienia psychologiczno-wychowawcze na I Powszechnym Kongresie Dziecka, „Polskie Archiwum Psychologii” 1927, nr 2.
• Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej, Warszawa 1974.
• Karwowski A., Społeczno-pedagogiczne spostrzeżenia z pracy szkolnej, „Ruch Pedagogiczny” 1935/36, nr 5/6.
• Kawula S. Człowiek w relacjach socjopedagogicznych, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 1999.
• Kępski C., Dziecko sieroce i opieka nad nim w Polsce w okresie międzywojennym, Lublin 1991.
• Kirstowa M., Praca najemna dzieci nieletnich, „Praca i Opieka Społeczna” 1928, nr 1.
• Kobrzyński J., I Polski Kongres Mieszkaniowy, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 2.
• Kopeć T., Stacja opieki nad matką i dzieckiem, Warszawa 1932.
• Krahelska H., Praca młodzieży a zadania służby społecznej, „Praca i Opieka Społeczna” 1929, nr 4.
• Krakowski B., Dziecko przyszłością narodu, „Opieka nad Dzieckiem” 1923, nr 1.
• Krakowski B., Na marginesie „Deklaracji Genewskiej”, „Opieka nad Dzieckiem” 1925, nr 5.
• Krawczyńska J., Pierwszy Ogólnopolski Kongres Dziecka, „Praca i Opieka Społeczna” 1938, nr 4.
• Kuchta J., Dziecko włóczęga, Z cyklu: Dzieci trudne do wychowania, Towarzystwo Szkoły Ludowej, Lwów 1936.
• Kuchta J., Rozwój psychiczny dziecka wiejskiego, „Biblioteka Kwartalnika Pedagogicznego”, Warszawa 1933, nr 8.
• Landau Z., Zarys historii gospodarczej Polski 1918 – 1939, Warszawa 1960.
• Lepalczyk I., Źródła do pedagogiki opiekuńczej, Warszawa 1988.
• Librachowa M., Dziecko wsi polskiej. Próba charakterystyki, Warszawa 1934.
• Łaciak T., Dziecko robotnicze na tle środowiska przemysłowo-wielkomiejskiego, „Chowanna” 1934.
• Łeszeżanka M., Dziecku powinno się dać możność normalnego rozwoju duchowego, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 9.
• Łeszeżanka M., Przysposobienie młodych dziewcząt, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 6.
• M. Ż., Tydzień Dziecka, „Opiekun Społeczny” 1937, nr 8.
• Malinowski L., Geneza opieki socjalnej w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Praca socjalna służbą człowiekowi, [red.] L. Malinowski, A. Orłowska, Warszawa 1998.
• Manteuffel E., Walka z podrzucaniem dzieci, „Opiekun Społeczny” 1937, nr 15.
• Mayzner M., Bolączki i potrzeby opieki społecznej nad dzieckiem opuszczonym i nieślubnym, „Opieka nad Dzieckiem” 1929, nr 1.
• Michalski S., Działalność pedagogiczna Marii Lipskiej-Librachowej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań 1974.
• Mysłakowski Z., Rodzina jako środowisko wychowawcze, Warszawa 1931.
• Opieka nad młodzieżą i dziećmi, „Praca i Opieka Społeczna” 1926, z. I–II.
• Papuziński S., Zasady i rzeczywistość, „Życie Młodych” 1938, nr 10.
• Piekarski C., Opieka społeczna nad matką i dzieckiem na wsi, „Życie Dziecka” 1934, nr 5.
• Plon I Ogólnopolskiego Kongresu Dziecka, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 1.
• Podkulska H., Środowisko rodzinne, Lwów 1936.
• Reutt-Boremska M., O naglącej potrzebie roztoczenia opieki nad matką bezdomną i jej niemowlęciem, „Opieka nad Dzieckiem” 1929, nr 2.
• Rozporządzenie z dnia 4 października 1924 roku W sprawie praw i obowiązków kobiet karmiących obce niemowlęta; Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Nr 944, poz. 876.
• Rybakowa J., Dziecińce oraz Ogniska Matki i Dziecka na wsi, „Życie Dziecka” 1937, nr 6.
• Ryngmanowa J., Na drodze ku uspołecznieniu macierzyństwa, „Życie Dziecka” 1934, nr 10.
• Siurbjs A., Oceny, „Życie Dziecka” 1937, nr 6.
• Sośnicki S., Junackie Hufce Pracy, „Praca i Opieka Społeczna” 1937, t. IV.
• Sprawozdanie i odezwa Ligi Szkolnej Przeciwgruźliczej, „Samorząd” 1927, nr 27.
• Sprawozdanie Miejskiej Służby Opiekuńczej m. st. Warszawy, Warszawa 1938.
• Starczewski J., Opieka społeczna w Warszawie, Warszawa 1935.
• Starczewski J., W Polsce rodzi się coraz mniej dzieci, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 5.
• Starczewski J., Wytyczne polityki populacyjnej, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 7.
• Stendig S., Współczesna rodzina wielkomiejska w świetle socjologii wychowania, „Ruch Pedagogiczny” 1931, nr 5.
• Stolińska-Pobralska N., Pobralski J., Uwarunkowania organizacji pracy wychowawczej łódzkich placówek opieki nad dzieckiem w okresie międzywojennym, [w:] Z pogranicza historii i filozofii wychowania, „Folia Pedagogica 5. Acta Universitatis Lodziensis”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003.
• Surmacka I., Schroniska miejskie dla bezdomnych, „Praca i Opieka Społeczna” 1936, nr 3.
• Szollówna J., Potrzeby najmocniej odczuwane przez dziecko, [w:] Poznajemy warunki życia dziecka, [red.] H. Radlińska, W. Hannowa, J. Zawiska, J. Szollówna, M. Grzywak-Kaczyńska, Warszawa 1934.
• Szollówna J., Przyczynek do zagadnienia „Wpływ warunków życia dziecka na wykonywanie obowiązku szkolnego”, „Praca Szkolna” 1931, nr 6.
• Szollówna J., Wpływ warunków życia dziecka na wykonanie obowiązku szkolnego, „Praca Szkolna” 1931, nr 6.
• Walasek S., Opieka nad dziećmi i młodzieżą w Wilnie (1900–1940), [w:] Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku, [red.] S. Walach, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008.
• Walicka-Chmielewska A., Wczasy dziecka. Plon I Ogólnopolskiego Kongresu Dziecka, „Opiekun Społeczny” 1938, nr 1.
• Wojtyniak J., Radlińska H., Sieroctwo. Zasięg i wyrównanie, Wyd. Polski Instytut Służby Społecznej, Wrocław 1946.
• Wuttkowa J., Badanie życia domowego dziecka, [w:] Poznajemy warunki życia dziecka, [red.] H. Radlińska, W. Hannowa, J. Zawiska, J. Szallówna, M. Grzywak-Kaczyńska, Warszawa 1934.
• Zahorski A., Historia Warszawy, Warszawa 1981.
• Żarnowski J., Społeczeństwo i klasy, [w:] Polska Odrodzona 1918–1939. Państwo, społeczeństwo, kultura, Warszawa 1988.

Identifiers

ISSN

2084-1140