Naturalizm metodologiczny w sporze ewolucjonizmu z kreacjonizmem w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda

• Authors: Malec Grzegorz

Title variants

EN

Methodological Naturalism in Evolution-Creation Controversy in the Light of Paul K. Feyerabend’s Views

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem trwa od dawna. Podstawą tego sporu jest różne rozumienie nauki wśród ewolucjonistów i kreacjonistów. Dla tych pierwszych nauka jest przedsięwzięciem naturalistycznym. Twierdzenia, które wychodzą poza wyjaśnienia naturalistyczne, traktowane są jako nienaukowe. Na tej podstawie argumentuje się, że kreacjonizm nie może uzyskać statusu pełnoprawnej teorii naukowej. Pogląd taki jest popularny wśród naukowców, ale nie wśród niektórych filozofów nauki. Jednym z nich był Paul K. Feyerabend, który argumentował na rzecz anarchizmu metodologicznego - poglądu, że rozwój w nauce jest możliwy tylko w przypadku zniesienia rozmaitych ograniczeń metodologicznych. Kreacjonizm, w tym ujęciu, zyskuje miano teorii alternatywnej. Teorii, która dostarcza zewnętrznych standardów krytyki i która nie powinna być a priori skreślana na podstawie założeń metodologicznych.

EN

The evolution-creation controversy has last for a long time. At its core is the fact that evolutionists and creationists have different understandings of science. For the former science is a naturalistic enterprise. Explanations that go beyond the naturalistic ones are considered to be unscientific. On that basis it is claimed that creationism cannot be legitimate science. That point of view is widely popular among scientists but not among some of the philosophers of science. One of them was Paul K. Feyerabend who supported the idea of methodological anarchism according to which scientific progress is possible only when a number of methodological limitations be abrogated. In this light creationism is viewed as an alternative theory which provides external criticism and should not be a priori excluded on methodological grounds.

Keywords

PL

teoria ewolucji; Paul K. Feyerabend; kreacjonizm; naturalizm metodologiczny; anarchizm metodologiczny

EN

theory of evolution; Paul K. Feyerabend; creationism; methodological naturalism; methodological anarchism

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
• Journal: Filozoficzne Aspekty Genezy
• Year: 2012
• Volume: 9
• Pages: 131-154

Contributors

author

Malec Grzegorz

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Paul K. FEYERABEND, Przeciw metodzie, przeł. Stefan Wiertlewski, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1996.
• Kazimierz JODKOWSKI, Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 1, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, s. 157-173, http://tiny.pl/kwx7 (06.11.2012).
• David PAPINEAU, „Naturalism”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://tiny.pl/hkf1r (09.11.2012).
• Diogenes LAERTIOS, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, przeł. Irena Krońska, Kazimierz Leśniak, Witold Olszewski i Bogdan Kupis, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
• Józef ŻYCIŃSKI, Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Prace Wydziału Filozoficznego 89, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002.
• Jerzy BREŚ, Naturalizm metodologiczny a koncepcja immanencji Boga w przyrodzie, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007.
• Richard CARHART, „Kontrowersja naukowa dotycząca koncepcji inteligentnego projektu (Czy koncepcja «inteligentnego projektu» w przyrodzie ma wartość naukową?)”, referat przedstawiony w ramach konferencji Chrześcijańskiego Forum Pracowników Nauki „Nauka-Etyka-Wiara” w Rogowie, 18-21 X 2007, s. 1-12, http://tiny.pl/h4z1p (04.09.2012).
• George SMOOT i Keay DAVIDSON, Narodziny galaktyk, przeł. Piotr Amsterdamski, Nauka u Progu Trzeciego Tysiąclecia, Wydawnictwo CiS, Warszawa 1996.
• Isaac NEWTON, „Four Letters from Sir Isaac Newton to Doctor Bentley”, London 1756, list 1.
• Ernan MCMULLIN, Ewolucja i stworzenie, przeł. Jacek Rodzeń, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 1993.
• Wojciech SADY, O naturze badań naukowych, http://tiny.pl/h4zpg (04.09.2012).
• KARTEZJUSZ, Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach, przeł. Tadeusz Boy-Żeleński, Wielkie Dzieła Filozoficzne, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
• KARTEZJUSZ, Zasady filozofii, przeł. Izydora Dąbska, Biblioteka Klasyków Filozofii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960.
• Piotr BYLICA, „Darwin o celowości w przyrodzie”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2008, R. 53, nr 3-4, s. 259-273, http://tiny.pl/hkdq7 (06.11.2012).
• Kazimierz JODKOWSKI, „Konflikt nauka-religia a teoria inteligentnego projektu”, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Teoria inteligentnego projektu — nowe rozumienie naukowości?, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 2, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, s. 145-180, http://tiny.pl/hkdqr (06.11.2012).
• Karol DARWIN, Podróż na okręcie Beagle, przeł. Kazimierz W. Szarski, Książka i Wiedza, Warszawa 1951.
• List Karola Darwina do Charlesa Lyella z 11 października 1859 roku, w: Karol DARWIN, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Półtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 187-193.
• List Karola Darwina do Charlesa Lyella z 20 października 1859 roku, w: Karol DARWIN, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Półtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 193-194.
• Francisco J. AYALA, „Darwin’s Evolution”, w: John H. CAMPBELL and William J. SCHOPF (eds.), Creative Evolution?!, Jones and Arlett, Boston 1994.
• Michał OSTROWSKI „Kambryjska eksplozja życia: Biologiczny Big Bang”, Na Początku… 2005, nr 1-2, s. 2-44.
• Richard DAWKINS, Ślepy zegarmistrz, czyli jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, przeł. Antoni Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Darwinowska teoria ewolucji jako teoria filozoficzna”, w: Stefan KONSTAŃCZAK i Tomasz TUROWSKI (red.), Filozofia jako mądrość bycia, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009, s. 17-23, http://tiny.pl/hkdqd (06.11.2012).
• Karol DARWIN, Notebook C, s. 166, http://tiny.pl/hrh24 (24.02.2011).
• Stephen Jay GOULD, „Dobór naturalny a ludzki umysł”, w: Stephen Jay GOULD, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 229-241.
• Michael RUSE, „Creation Science is Not Science”, Science, Technology & Human Values 1982, vol. 7, no. 40, s. 72-80.
• Stephen C. MEYER, „Demarkacja nauki i religii”, przeł. Joanna Popek, Filozoficzne Aspekty Genezy 2009/2010, t. 6/7, s. 177-196, http://tiny.pl/hkdqn (06.11.2012).
• Michael RUSE, „Response to the Commentary: Pro Judice”, Science, Technology & Human Values 1982, vol. 7, no. 41, s. 19-23.
• Jerzy BAŃBURA, „Niebezpieczeństwa kreacjonizmu”, Kosmos 2009, t. 58, nr 3-4 (284-285), s. 595-602, http://tiny.pl/hkdqk (06.11.2012).
• Richard DAWKINS, „Attention Governor Perry: Evolution Is a Fact”, The Washington Post 23 August 2011, http://tiny.pl/hn5mm (26.10.2012).
• Isaak ASIMOV, Bóg, czarne dziury i zielone ludziki. Zapiski błądzącego umysłu, przeł. Marek Przygocki, Nauka, Pseudonauka, Szarlataneria, Pandora, Łódź 1994.
• Paul DE VRIES, „Naturalizm w naukach przyrodniczych. Perspektywa chrześcijańska”, przeł. Radosław Plato, Filozoficzne Aspekty Genezy 2011, t. 8, s. 121-135, http://tiny.pl/hkdq8 (06.11.2012).
• Władysław J.H. KUNICKI-GOLDFINGER, Znikąd donikąd, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993.
• Felix R. PATURI, Ewolucja czy konstrukcja, przeł. Bożena Witkowska, Wiedza Powszechna, Warszawa 1984.
• Antoni HOFFMAN, Wokół ewolucji, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
• Richard LEWONTIN, „Billions and Billions of Demons. The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark”, New York Review of Books 9 January1997, http://tiny.pl/hkwx2 (31.10.2012).
• Kazimierz JODKOWSKI, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, http://tiny.pl/hx8g3 (06.11.2012).
• Kazimierz JODKOWSKI, „Twarde jądro ewolucjonizmu”, Roczniki Filozoficzne 2003, t. 51, z. 3, s. 77-117, http://tiny.pl/bppk (06.11.2012).
• Kazimierz JODKOWSKI, „W poszukiwaniu twardego jądra ewolucjonizmu”, Filozofia Nauki 2001, nr 2 (34), s. 7-18, http://tiny.pl/k92p (06.11.2012).
• Piotr BYLICA, „Bóg luk a granice nauki”, referat wygłoszony na III Filozoficznym Forum Młodych, Lublin 2004, s. 1-12, http://tiny.pl/hdqgd (24.02.2011).
• Niles ELDREDGE, The Monkey Business: A Scientist Looks at Creationism, Washington Square Press, New York 1982.
• Steven D. SCHAFERSMAN, „Naturalism Is Today an Essential Part of Science”, Conference on Naturalism, Theism and the Scientific Enterprise, http://tiny.pl/hnfqx (10.10.2012).
• Larry LAUDAN, „Science at the Bar — Causes for Concern”, Science, Technology & Human Values 1982, vol. 7, no. 41, s. 16-19.
• Stephen Jay GOULD, „SETI i mądrość Caseya Stengla”, w: Stephen Jay GOULD, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 321-333.
• Paul K. FEYERABEND, „Jak być dobrym empirystą? Wezwanie do tolerancji w kwestiach epistemologicznych”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 23-61.
• Richard DAWKINS, „The Necessity of Darwinism”, New Scientist 1982, vol. 94, s. 130.
• Paul K. FEYERABEND, „Wyjaśnienie, redukcja i empiryzm”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 62-151.
• Eric OBERHEIM, „Editor’s Introduction”, w: Paul FEYERABEND, The Tyranny of Science, Polity Press, Cambridge — Malden 2011, s. vii-xii.
• Andrzej PASZEWSKI, „Czy teoria ewolucji naprawdę «się sypie»?”, w: Eugeniusz MOCZYDŁOWSKI (red.), Pan Bóg czy dobór naturalny, Wydawnictwo MEGAS, Białystok 1994, s. 7-23.
• Kazimierz JODKOWSKI, „Wybór teorii według Feyerabenda”, w: Wojciech SADY, Fleck. O społecznej naturze poznania, Filozofia Polska XX wieku, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000, s. 132-136.
• Paul FEYERABEND, „The Disunity of Science”, w: Paul FEYERABEND, The Tyranny of Science, Polity Press, Cambridge — Malden 2011, s. 32-63.
• Stephen Jay GOULD, „Creationism: Genesis vs. Geology”, w: Ashley MONTAGU (ed.), Science and Creationism, Oxford University Press, New York 1984, s. 126-135.
• Olga ZAMELSKA, „Anarchizm epistemologiczny a relatywizm Paula K. Feyerabenda”, Diametros 2004, nr 1, s. 85-103, http://tiny.pl/hdtfh (06.03.2012).
• Francesco CONIGLIONE, „Irracjonalizm epistemologiczny Paula Feyerabenda”, przeł. Marian Wesoły, w: Jerzy BRZEZIŃSKI, Krzysztof ŁASTOWSKI i Tomasz MARUSZEWSKI (red.), O związkach teoretycznych w filozofii nauki i psychologii, Poznańskie Studia z Filozofii Nauki, z. 12, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa — Poznań 1992, s. 111-132.
• Paul K. FEYERABEND, „Podsumowująca niefilozoficzna leśna przechadzka”, w: Paul K. FEYERABEND, Dialogi o wiedzy, przeł. Justyna Nowotniak, Fundacja Aletheia, Warszawa 1999, s. 77-142.
• Kazimierz JODKOWSKI, „«Wszystko ujdzie». Anarchizm epistemologiczny Paula K. Feyerabenda”, Akcent 1982, nr 2 (8), s. 127-134, http://tiny.pl/hkfjt (09.11.2012).
• David J. STUMP, „Naturalized Philosophy of Science with Plurality of Methods”, Philosophy of Science 1992, vol. 59, no. 3, s. 456-460.
• Paul K. FEYERABEND, „Mit «Nauki» i jego rola w wolnym społeczeństwie”, przeł. Janusz Jusiak, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Czy sprzeczność może być racjonalna?, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 4, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1986, s. 291-307.
• Paul K. FEYERABEND, Zabijanie czasu, przeł. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996.
• Ernst MAYR, One Long Argument Charles: Darwin and the Genesis of Modern Evolutionary Thought, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 1991.
• Piotr BYLICA, „Konflikt między teizmem i nauką bazującą na naturalizmie — w ujęciu Phillipa E. Johnsona”, Zagadnienia Naukoznawstwa 2003, nr 3-4 (157-158), s. 228-238, http://tiny.pl/hkfj9 (09.11.2012).
• Stephen Jay GOULD, „Ewolucja jako fakt i teoria”, w: Stephen Jay GOULD, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 129-140.
• Krzysztof J. KILIAN, Od metody do metafizyki. Poznanie teoretyczne w ujęciu Karla R. Poppera, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001.
• John HORGAN, Koniec nauki, czyli o granicach wiedzy u schyłku ery naukowej, przeł. Michał Tempczyk, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
• John HORGAN, „Sylwetka: Paul Karl Feyerabend”, przeł. Helena Białkowska, Świat Nauki 1993, nr 7 (23), s. 14-15.
• William J. BROAD, „Paul Feyerabend: Science and the Anarchist”, Science 1979, vol. 206, s. 534-537.
• Paul K. FEYERABEND, „Demokracja, elitaryzm i metoda naukowa”, przeł. Kazimierz Jodkowski, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Teoretyczny charakter wiedzy a relatywizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 17, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, s. 529-549.
• Paul FEYERABEND, „The Abundance of Science”, w: Paul FEYERABEND, The Tyranny of Science, Polity Press, Cambridge — Malden 2011, s. 64-91.
• Paul K. FEYERABEND, „Rola nauki w wolnym społeczeństwie”, przeł. Sławomir Magala, w: Dariusz ALEKSANDROWICZ, Piotr DEHNEL, Artur JEZIOROWSKI, Leszek KOCZANOWICZ, Sławomir MAGALA i Krzysztof SZLACHCIC (red.), Fakt i teoria; teksty źródłowe, Teksty Filozoficzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1985, s. 86-99.
• Paul. K. FEYERABEND, „How to Defend The Society Against Science”, Radical Philosophy 1975, no 11, s. 4.
• Marek WIĘCŁAW, „Jak być dobrym relatywistą? (na marginesie późnej twórczości Paula K. Feyerabenda)”, Nowa Krytyka 2005, nr 17, http://tiny.pl/hdt2z (07.03.2011).
• Paul K. FEYERABEND, Against Method, Outline of an Anarchistic Theory of Knowledge, New Left Books, London 1975.
• Theodore SCHICK Jr., „Koniec nauki?”, http://tiny.pl/hdt1x (04.01.2013).
• Paul K. FEYERABEND, „On the Critique of Scientific Reason”, w: Robert S. COHEN and Marx W. WARTOFSKY (eds.), Essays in the Memory of Imre Lakatos, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. XXXIX, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht — Boston 1976, s. 109- 144.
• Stefan AMSTERDAMSKI, Między historią a metodą, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
• Paul K. FEYERABEND, „Pluralizm kulturowy czy Nowa Wspaniała Monotonia”, przeł. Marek Więcław, Nowa Krytyka 2005, nr 17, http://tiny.pl/hdtpk (06.03.2011).
• Mieczysław PAJEWSKI, „Biogeografia i dogmatyzm ideologiczny darwinizmu”, Duch Czasów 2009, nr 3-4, s. 23-25, http://tiny.pl/hksb5 (11.12.2012).
• Kazimierz JODKOWSKI, „Metafizyczne opowieści nauki jako fundament pluralizmu naukowego”, w: Phillip E. JOHNSON, Wielka metafizyczna opowieść nauki, przeł. Piotr Bylica, Archiwum Na Początku…, z. 13, Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne, Warszawa 2003, s. 74- 85, http://tiny.pl/hkfpk (09.11.2012).