Wpływ władzy pastoralnej na kształtowanie się indywidualizmu w społeczeństwach zachodnich w świetle genealogii Michela Foucaulta

• Authors: Piotr Kępski

Title variants

EN

The Influence of Pastoral Power on the Formation of Western Individualism in the Light of Michel Foucault’s Genealogy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono analizę wpływu chrześcijańskiej władzy pastoralnej na kształtowanie się indywidualizmu w społeczeństwach zachodnich. Punktem wyjścia jest koncepcja władzy pastoralnej Michela Foucaulta, który traktował władzę Kościoła katolickiego nad wiernymi jako wyraz specyficznej racjonalności rządzenia ukierunkowanej zarówno na formowanie jednostki, jak i zbiorowości. Praca nawiązuje do Foucaultowskiej metody genealogicznej, która bada wpływ władzy-wiedzy na proces historycznego rozwoju współczesnych koncepcji filozoficznych i społecznych. W toku analizy chrześcijaństwo okazuje się przede wszystkim religią indywidualizującą, czyli wpływającą na kształtowanie jednostkowego podmiotu. Władza pastoralna, stosując techniki subiektywacji, takie jak np. introspekcja, rachunek sumienia, wyznanie, asceza, kontrola własnego ciała i seksualności, nauka i czytanie Pisma św., przyczyniła się w znacznym stopniu do ukształtowania odpowiedzialnego, etycznego i zdyscyplinowanego podmiotu-jednostki. Chrześcijańska nauka o wolnej woli i indywidualnym grzechu lub zasłudze odegrała główną rolę w rozwoju współczesnej koncepcji jednostki, która de iure jest wolna i ponosi odpowiedzialność za swoje działania. W artykule zwrócono uwagę na istotną rolę reformacji, która przyczyniła się do sprywatyzowania religii i przyspieszyła proces indywidualizacji człowieka Zachodu.

EN

This article presents an analysis of the influence of Christian pastoral power on the formation of individualism in Western societies. The point of reference is the concept of pastoral power put forward by Michel Foucault, who treated the power of the Catholic Church over believers as a specific rationale of ruling focused on the formation of individuals and communities. The study refers to Foucault’s genealogical method, which investigates the impact of power and knowledge on the historical development of contemporary philosophical and social ideas. This analysis shows Christianity to be predominantly an individualising religion influencing the process of shaping the human subject as an individual. Pastoral power, using subjectivation techniques such as introspection, examination of one’s conscience, confession, asceticism, self-control of one’s body and sexuality, and interpreting and reading the Bible, has contributed considerably to the formation of responsible, ethical, and self-disciplined individuals. Christian belief in free will and individually attributed sin or virtue has played a key role in the development of the contemporary concept of an individual who is de jure free and bears responsibility for his or her deeds. The article points to the important role of the Protestant Reformation, which contributed to the privatisation of religion and facilitated the process of individualisation in Western societies.

Keywords

PL

władza pastoralna; jednostka; indywidualizm; chrześcijaństwo; Foucault; techniki subiektywacji; wolna wola

EN

Pastoral Power; individualism; Christianity; Foucault; subjectivation techniques; free will; genealogy

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 4(223)
• Pages: 229-252

Contributors

author

Piotr Kępski

• Uniwersytet SWPS, ul. Chodakowska 19/31, 03-815 Warszawa

References

• Bauman, Zygmunt. 2008. Zindywidualizowane społeczeństwo. Tłum. O. i W. Kubińscy. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Beck, Ulrich. 2004. Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Tłum. S. Cieśla. Warszawa: Scholar.
• Błesznowski, Bartłomiej. 2009. Batalia o człowieka. Genealogia władzy Michela Foucaulta jako próba wyzwolenia podmiotu. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Braudel, Fernand. 2006. Gramatyka cywilizacji. Tłum. H. Igalson-Tygielska. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Chadwick, Henry. 2004. Kościół w epoce wczesnego chrześcijaństwa. Tłum. A. Wypustek. Warszawa: PIW.
• Dreyfus, L. Hubert i Paul Rabinow. 1983. Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics. Second Edition with an Afterword and an Interview with Michel Foucault. Chicago: The University of Chicago Press.
• Elias, Norbert. 2008. Społeczeństwo jednostek. Tłum. J. Stawiński. Warszawa: WN PWN.
• Foucault, Michel. 1977. Archeologia wiedzy. Tłum. A. Siemek. Warszawa: PIW.
• Foucault, Michel. 1980. Power/Knowledge. Selected Interviews and Other Writings 1972 – 1977. C. Gordon (red.). New York: Pantheon Books.
• Foucault, Michel. 1995. Historia seksualności. Tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski. Warszawa: Czytelnik.
• Foucault, Michel. 1998a. Nadzorować i karać: narodziny więzienia. Tłum. T. Komendant. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Foucault, Michel. 1998b. Trzeba bronić społeczeństwa: wykłady w College de France. Tłum. M. Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Foucault, Michel. 2000. Filozofia, historia, polityka. Wybór pism. Tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński. Warszawa–Wrocław: WN PWN.
• Foucault, Michel. 2010. Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Tłum. M. Herer. Warszawa: WN PWN.
• Foucault, Michel. 2014. Rządzenie żywymi. Tłum. M. Herer. Warszawa: WN PWN.
• Gordon, Colin. 1991. Governmental Rationality: an Introduction. W: G. Burchell, C. Gordon i P. Miller (red.). The Foucault Effect. Studies in Governmentality. Chicago: The University of Chicago Press.
• Johnson, Paul. 1993. Historia chrześcijaństwa. Tłum. L. Engelking, M. Iwińska, A. Kaniewski, P, Paszkiewicz, J. Prokopiuk. Gdańsk: ATEXT.
• Nietzsche, Fryderyk. 1905. Z genealogii moralności. Pismo polemiczne. Tłum. L. Staff. Warszawa: Nakład J. Mortkowicza.
• Perrin, Michel-Yves. 2009. Budowanie struktur chrześcijaństwa. Organizacja Kościołów. W: A. Corbin (red.). Historia chrześcijaństwa. Tłum. A. Kocot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 67–70.
• Perrin, Michel-Yves. 2009. Chrześcijańska inicjacja, kult i liturgia. W: A. Corbin (red.). Historia chrześcijaństwa. Tłum. A. Kocot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 71–74.
• Pieniążek, Paweł. 1999. Dwie genealogie: Nietzsche/Foucault. „Sztuka i Filozofia” 16: 37–58.
• Piróg, Krzysztof. 2009. Wiedza a władza w ujęciu Michela Foucaulta. W: J. Szymczyk, M. Ziemło, A. Jabłoński (red.). Wiedza – władza. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 67–78.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia. 2003. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
• Range, Bastian. 2015. Das Adam-Smith-Projekt. Zur Genealogie der liberalen Gouvernnementalität. Wiesbaden: Springer Fachmedien.
• Saar, Martin. 2008. Understanding Genealogy: History, Power, and the Self. „Journal of the Philosophy of History” 2: 295–314.
• Siewierski, Jacenty. 2009. Chrześcijaństwo a ekspansja cywilizacji zachodniej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Tarnas, Richard. 2002. Dzieje umysłowości zachodniej. Idee, które ukształtowały nasz światopogląd. Tłum. M. Filipczuk, J. Ruszkowski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Taylor, Charles. 1998. Foucault o wolności i prawdzie. W: M. Kwiek (red.). „Nie pytajcie mnie, kim jestem…” Michel Foucault dzisiaj. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM, s. 81–105.
• Venard, Marc. 2009. „Wychowywać po chrześcijańsku”. W: Historia chrześcijaństwa. A. Corbin (red.). Tłum. A. Kocot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 275–278.
• von Ranke, Leopold. 1981. Dzieje papiestwa w XVI-XIX wieku T. 1. Tłum. J. Zarański, Z. Żabicki. Warszawa: PIW.
• Weber, Max. 1994. Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Tłum. J. Miziński. Lublin: Test.
• Wipszycka, Ewa. 1994. Kościół w świecie późnego antyku. Warszawa: PIW.
• Wójtowicz, Andrzej. 2004. Współczesna socjologia religii. Idee, założenia, programy. Tyczyn: WSSG.
• Wróbel, Szymon. 2002. Władza i rozum. Stadia rozwojowe krytycznej teorii społecznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.