Diagnozowanie sozologiczne jako instrument wspomagający planowanie i realizację polityki ochrony środowiska

• Authors: Mariusz Kistowski

Title variants

EN

Sozological Diagnosis as the Instrument of Environmental Policy Planning and Implementation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od ponad dekady w Polsce spada realna ranga problematyki ochrony środowiska w polityce rozwoju państwa. Jednym z przejawów tego procesu jest obniżenie jakości dokumentów polityki ekologicznej. W sytuacji wzrostu ilości i ogromnego rozproszenia informacji o środowisku, kluczowe staje sporządzanie poprawnej diagnozy sozologicznej. Powinna ona stanowić punkt wyjścia dla opracowania polityki ekologicznej państwa i wszystkich programów ochrony środowiska dla województw, powiatów i gmin. Diagnoza — oparta o zestaw mierników — powinna dostarczyć kompleksowej wiedzy o antropogenicznej presji na środowisko, jakości środowiska oraz działaniach prowadzonych w zakresie ochrony środowiska. Zaproponowana przez autora metoda diagnozy bazuje na 86 miernikach, analizowanych w przeprowadzonych badaniach dla lat 2000–2009 na poziomie gminnym. Podstawowe źródła danych stanowią Bank Danych Lokalnych GUS oraz Państwowy Monitoring Środowiska. W rezultacie analizy miar dotyczących średniej dekadowej wartości mierników, wartości w ostatnim roku oraz zmienności między rokiem początkowym a końcowym, powstała baza danych która posłużyła do sporządzania klasyfikacji sozologicznych. Pozwoliły one na przeprowadzenie regionalizacji sozologicznej kraju oraz delimitację obszarów problemów sozologicznych (OPS), które powinny stanowić główne strefy działań w zakresie ochrony środowiska. Uzyskane wyniki potwierdziły trwałość podziału sozologicznego Polski, posiadającego swoje korzenie jeszcze w XIX-wiecznym rozwoju górnictwa i przemysłu. Część południowa kraju oraz główne aglomeracje miejskie (z warszawską na czele) to obszary największych problemów sozologicznych, a cześć północna – najmniejszych. W końcu badanej dekady zaznaczyło się powstanie drugiej strefy problemów sozologicznych, zajmującej obszar od Wielkopolski do Podlasia.

EN

The real significance of environmental protection problems in state development policy decreased in Poland in the past decade. The decrease of ecological policy documents quality is one of the examples of this process. In the situation of huge increase and dispersion of environmental information, the preparation of right sozological diagnosis seems the crucial step. This diagnosis is a start point to state environmental policy and all environmental protection programmes for voivodships, districts and communes. Diagnosis — based on indicators — should provide comprehensive knowledge concerning anthropogenical pressure on environment, environmental quality and environmental protection activities. The method proposed by paper’s author based on 86 groups of indicators analyzed between 2000 a 2009 for commune level (2478 administrative units). The primary sources of information are Local Data Bank of Central Statistical Office and State Environmental Monitoring. In the result of statistical measures analysis (decade mean value, last analyzed year value, variability in the analyzed period), the data base suitable for sozological classification was created. It allowed to prepare sozological regionalization of the country and delimitate Sozological Problems Areas (SPAs), where the main zones of environmental protection activities should be concentrated. Obtained results legitimized constancy of sozological Polish split for areas with most serious sozological problems in the southern part of the country and main city agglomerations (with the lead Warsaw) and the least problems in north Poland. This situation came from 19th century mining and industry development. In the end of study decade appeared the new zone of sozological problems, extended from Wielkopolska to Podlasie regions.

Keywords

PL

polityka ekologiczna; diagnoza sozologiczna; jakość środowiska; Polska

• Publisher: Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu
• Journal: Barometr Regionalny. Analizy i prognozy
• Year: 2016
• Issue: 2(44)
• Pages: 7-18

Contributors

author

Mariusz Kistowski

• Uniwersytet Gdański

References

• Dobrzański G. (red.) (2008): Ochrona środowiska przyrodniczego. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Goetel W. (1966): Sozologia — nauka o ochronie przyrody i jej zasobów. „Kosmos”, nr 15 (5), s. 473–482.
• Grabowska A. (2011): Studium porównawcze gminnych programów ochrony środowiska województwa dolnośląskiego i pomorskiego [maszynopis]. Gdańsk, Uniwersytet Gdański.
• Kistowski M. (2006): Wpływ programów ochrony na środowisko przyrodnicze. Ocena jakości i ekoinnowacyjności programów ochrony środowiska województw opracowanych w latach 2001–2005. Studia nad Zrównoważonym Rozwojem, t. 3, Warszawa-Gdańsk, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.
• Kistowski M. (2009): Projekt Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009–2012 jako przykład kryzysu w planowaniu strategicznym ochrony środowiska w Polsce. „Problemy Ocen Środowiskowych”, nr 1 (44), s. 8–15.
• Kistowski M. (2012a): Atlas sozologiczny gmin Polski 2000–2009. Gdańsk-Sopot, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Kistowski M. (2012b): Diagnoza sozologiczna gmin Polski w I dekadzie XXI wieku. Studia/Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, t. 148, Warszawa, KPZK PAN.
• Kistowski M. (2012c): Kompletność danych Państwowego Monitoringu Środowiska w Polsce w latach 2000–2009. [w:] A. Kostrzewski i J. Szpikowski (red.): Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie geoekosystemów w różnych strefach krajobrazowych Polski, t. 29, Storkowo, Biblioteka Monitoringu Środowiska.
• Kistowski M., Grzybowski P. (2013): Natężenie i redukcja obciążenia środowiska skutkami antropopresji w Polsce w latach 2000–2009 — studium przestrzenne w ujęciu gminnym. „Inżynieria Ekologiczna” (34), s. 17–28.
• Kołodko G.W. (2013): Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości. Warszawa, Prószyński Media.