Powrót Unitów Diecezji litewskiej i białoruskiej do prawosławia na Soborze Połockim 1839 roku

• Authors: Jarosław Charkiewicz

Title variants

EN

Return of the Uniates of the Diocese of Lithuanian and Belorussian to Orthodox Church at the Council of 1839 in Polock

DE

Die Rückkehr der Unierten der litauischen und belorussischen Diözesen zum russisch-orthodoxem Glaubensbekenntnis auf dem Konzil in Polazk im Jahre 1839

RU

Возвращение в православие униатов Литовской и Белорусской епархий на Полоцком соборе 1839 года

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej około 60% wiernych Kościoła unickiego, powołanego do życia na soborze brzeskim 1596 roku, znalazła się w granicach Cesarstwa Rosyjskiego. Od tej pory sytuacja unitów w tym państwie w znacznej mierze uwarunkowana była stosunkiem kolejnych władców Rosji do tego Kościoła. Podejście Cesarstwa do Kościoła unickiego zmieniło się całkowicie wraz z wstąpieniem na tron cara Mikołaja I (1825-1855). Sprzymierzeńcem cara i osobą, która odegrała kluczową rolę w powrocie wielu unitów do prawosławia odegrał arcybiskup Józef Siemaszko (1798-1868), syn unickiego duchownego i początkowo unicki duchowny. W lutym 1839 r. w dniu prawosławnego święta Triumfu Ortodoksji w Połocku na Białorusi miało miejsce posiedzenie Soboru Biskupów Kościoła unickiego. Podczas tego spotkania, odbywającego się pod przewodnictwem arcybiskupa Siemaszko został ogłoszony powrót unitów zamieszkujących zachodnie rubieże Cesarstwa Rosyjskiego na łono Kościoła prawosławnego. Uczestnicy spotkania zwrócili się też z prośbą do cara Mikołaja I o szybsze przyłączenie unitów do prawosławia. W rezultacie tego, ponad półtora miliona unitów z diecezji białoruskiej i litewskiej zostało wiernymi Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Na prawosławie przeszło też 3 biskupów, ponad 1500 duchownych, ponad 200 zakonników, i 1227 parafii. W granicach Cesarstwa Rosyjskiego unia oficjalnie przestała istnieć, chociaż w praktyce proces przechodzenia unitów na prawosławie na ziemiach białoruskich i litewskich trwał aż do 1915 roku.

EN

As a result of the partitions of Poland about 60% of the faithful of the Uniate Church, which was set up at the Council of Brest in 1596, became inhabitants of the Russian Empire. Since then, the situation of Uniates in that country was largely determined by the attitude of the successive rulers of Russia to this Church. Empire's approach to the Uniate Church changed completely with the enthronement of Tsar Nicholas I (1825-1855). His main helper, a person who played a key role in the return of many Uniates to Orthodoxy, was archbishop Joseph Siemaszko (1798-1868), son of the Uniate priest and initially also Uniate priest. In February 1839, at the day of feast of Triumph of Orthodoxy, in Polotsk (Belorussia) a meeting of the Council of Bishops of the Uniate Church took place. At this meeting, held under the chairmanship of archbishop Siemaszko, the return of the Uniates, that lived on the Western territories of the Russian Empire, to the Orthodox Church was announced. Participants of the meeting also asked Tsar Nicholas I to connect Uniates to Orthodoxy faster. As a result, more than one and a half million Uniates from both Belorussian and Lithuanian Dioceses had been faithful of the Russian Orthodox Church. Orthodox Church memebers became also three bishops, over 1.500 priests, over 200 monks as well as 1.227 parishes. Within the borders of the Russian Empire Uniate Church officially stopped existing, although in practice the process of converting Uniates to Orthodoxy in the Belorussian and Lithuanian lands lasted until 1915.

Keywords

PL

Kościół unicki; prawosławie; Sobór w Połocku; arcybiskup Józef Siemaszko

EN

Uniate Church; Orthodoxy; Sobor of Polotsk; archbishop Joseph Siemaszko

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2013
• Volume: 55
• Issue: 1-2
• Pages: 119-137

Contributors

author

Jarosław Charkiewicz

• Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej

References

• Charkiewicz J., Święci Ziemi Białoruskiej, Hajnówka 2006
• Dylągowa H., Kościół unicki na ziemiach Rzeczypospolitej 1596-1918
• Likowski E., Dzieje Kościoła Unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku, cz. 1-2, Warszawa 1906
• Mironowicz E., Historia Białorusi. Podręcznik do liceów ogólnokształcących, Białystok 2001
• Mironowicz A., Likwidacja unii kościelnej na soborze połockim (1839 r.), [w:] Bizancjum – Prawosławie – Romantyzm. Tradycja wschodnia w kulturze XIX wieku, pod red. J. Ławskiego i K. Korotkicha, Białystok 2004
• Mironowicz A., Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2005
• Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007
• Radwan M., Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, Lublin 2004
• Rimskij S.W., Stosunki między Cerkwią prawosławną a państwem w Rosji w XIX wieku, [w:] Chrześcijaństwo w dialogu kultur na ziemiach Rzeczypospolitej, pod red. S. Wilka, Lublin 2003
• Śliwa T., Kościół greckokatolicki na „ziemiach zabranych” (1815-1839) i Kościół greckokatolicki w Królestwie Polskim (1815-1875), [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. II, cz. 1, pod red. B. Kumora i Z. Oberyńskiego, Poznań 1979
• Боцяновский В.Ф., Иосиф Семашко и воссоединение униатов, [w:] Исторический Вестник, T. XIV, 1893
• Гштрайн Х., Наследие и наказ святых Мефодия и Кирилла в качестве европейской миссии православия в Беларуси, [w:] Кафоликия: Сборник научных статей, под ред. А.В. Данилова, Минск 2003
• Записки Иосифа митрополита Литовского, T. 1-2, Санкт-Петербург 1883
• Киприанович Г.Я., Жизнь Иосифа Семашки, митрополита Литовского и Виленского, Вильно 1897
• Коялович М.О., История воссоединения западнорусских униатов старых времен (до 1800 г.), Минск 1999
• Полоцкий собор, http://drevo-info.ru/articles/14808.html (data dostępu: 27.05.2012)
• Полоцкий Церковный Собор 1839. Канонические аспекты, http://churchby.info/bel/527/ (data dostępu: 23.05.2012)
• Романчук А., Полоцкий церковный собор: теоретические предпосылки воссоединения, Ч. 1, http://zapadrus.su/zaprus/istbl/543-2012-01-11-21-04-04.pdf (data dostępu: 26.05.2012)
• Смолич И.К., История Русской Церкви 1700-1917, Ч. 2, Москва 1997
• Шавельский Г., Последнее воссоединение с православной Церковью униатов Белорусской епархии (1833-1839 гг.), Санкт-Петербург 1910
• Чистович И., Пятидесятилетие (1839-1889) возсоединения с Православной Церковью западно-русских униатов, Санкт-Петербург 1889