Gwara śląska jako tworzywo językowe „tłumaczeń” literatury światowej

• Authors: Momot Anna

Title variants

EN

Silesian dialect as the linguistic material of “translations” of world literature

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest pokazanie sposobu, w jaki gwara śląska funkcjonuje w przekładzie. Zjawisko jest istotne przede wszystkim ze względu na coraz większą popularność tego typu prób literackich. Ważne są także cele przyświecające „tłumaczom”, którzy chcą udowodnić, że gwara śląska może być tworzywem dzieła literackiego, także przekładu. Ogromne znaczenie ma to dla badań lingwistycznych także dlatego, że gwara jest mówioną odmianą języka, nieskodyfikowaną, a jednak podejmowane są próby jej zapisu. Analiza kilku tekstów powstałych w ciągu ostatnich kilkunastu lat pokazuje, że nie sposób mówić w ich przypadku o „tłumaczeniach”, a jedynie o „stylizacji”. Użycie codziennej mowy Ślązaków jako języka przekładów bawi i narusza zasadę stosowności.

EN

The aim of this article is to show how Silesian dialect lives in translation. This is especially important because these literary experiments are becoming more and more popular. Also the aims of the “translators” are important, because they want to prove that Silesian dialect may be linguistic material of literature, including translations. It is of great importance for linguistic researches also because to the fact that the dialect is spoken variety of language, uncodified, but there are attempts to save it. Analysis of some texts created in the last several years shows that it is impossible to call them “translations”, but only “stylization”. Using Silesians’ everyday speech as the language of translations is amusing and violates the principle of appropriateness.

Keywords

PL

dialekt; Górny Śląsk; gwara śląska; przekład; stylizacja

EN

Silesian dialect; translation; linguistic stylization; Upper Silesia

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2016
• Issue: 30
• Pages: 61-72

Dates

published

2016

Contributors

author

Momot Anna

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Adamus et alt. 2010: Gōrnoślōnski ślabikǒrz, Chorzów: Pro Loquela Silesiana.
• Cząstka-Szymon 2013: Opinia o projekcie zmiany Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, LingVaria 1 (15), 185‒197.
• Czesak A. et alt. [s.a.]: Uwagi o współczesnych przekładach Biblii, [w:] Rada Języka Polskiego, < http://www.rjp.pan.pl/index.php> [22.04.2016].
• Dejna K. 1973: Dialekty polskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Długosz P., Szyma R. 2013: Słowo wstępu, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
• Furdal A. 2002: Dialekt czy język — problem nie tylko lingwistyczny, [w:] J. Okoniowa, B. Dunaj (red.): Studia Dialektologiczne II, Kraków: Wydawnictwo IJP PAN, 37‒41.
• Grynicz B., Roczniok A. 2010: Ślabikorz ABC. Buch szrajbniōny podug programa piyrwyj klasy podstawōwki, Zabrze: Narodowa Oficyna Śląska.
• jm, pap 2013: „Już damfmaszyna stoi na glajzach”. Tuwim po śląsku, [w:] Katowice.wyborcza.pl, 24.11.2013, <http://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,35063,15007488,_Juz_damfmaszyna_stoi_na_glajzach___Tuwim_po_slasku.html> [08.06.2015].
• Kadłubek Z. 2013: Od tłumacza, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
• Kadłubek Z. 2014: O, literaturo!, [w:] Dante i inksi, tłum. M. Syniawa, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, 161–167 (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 3).
• Karaś D. 2013: „W scanie taczi knypsk sztoporczi”. Przetłumaczyli na kaszubski i śląski bardzo znane wiersze..., [w:] Trojmiasto.wyborcza.pl, 19.11.2013, <http://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/1,35636, 14957822,_W_scanie_taczi_knypsk_sztoporczi___Przetlumaczyli.html> [29.12.2015].
• Karaś H. 2010: Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, <http://www.dialektologia.uw.edu.pl> [22.04.2016].
• Karpeta A. 2014: Brzechwa dlo dziecek, Nowiny 10.12.2014, <http://www.nowiny.rybnik.pl/artykul, 36726,brzechwa-dlo-dziecek.html> [29.12.2015].
• Kunce A. 2013: Piszemy i tłumaczymy tak, jak żyjemy, [w:] Ajschylos, Prōmytojs przibity, [e-book], tłum. Z. Kadłubek, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 2).
• Lubaś W. 1998: Czy powstanie śląski język literacki?, Język Polski 78, z. 1‒2, 49‒56.
• Siuciak M. 2012, Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski?, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 19 (39), z. 2, 31‒44.
• Syniawa M. 2010: Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki, Chorzów: Pro Loquela Silesiana.
• Syniawa M. 2014: Ȏd tumacza, [w:] Dante i inksi, tłum. M. Syniawa, Kotōrz Mały: Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, 15–17 (Canon Silesiae — Bibliǒtyka Tumaczyń 3).
• Szołtysek M. 1999: Żywot Ślązoka poczciwego, Rybnik: Śląskie ABC.
• Szołtysek M. 2000: Biblia Ślązoka, Rybnik: Śląskie ABC.
• Tuwim J. 2013b: Nôsnôżniészé wiérztë dlô dzecy, tłum. T. Fopke, Gdańsk: Oskar.
• Wyderka B. 2004: Język, dialekt czy kreol?, [w:] Nikjowski L. M. (red.): Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 187‒215.
• Wyderka B. 2011: O konieczności nowej syntezy dziejów języków na Śląsku, [w:] Dunaj B., Rak M. (red.): Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, Kraków: Księgarnia Akademicka, 387‒395.
• Zasada M. 2013: Prometeusz po śląsku. Prometeusz był Ślązakiem. Przibitym, [w:] Dziennikzachodni.pl, 11.11.2013, <http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/1013457,prometeusz-po-slasku-prometeusz-bylslazakiem-przibitym,id,t.html> [30.12.2015].

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.30.5