Prawda fikcji literackiej w świetle hermeneutyki Paula Ricoeura

• Authors: Anna Ziółkowska-Juś

Title variants

EN

The Truth of Literary Fiction in The Light of Paul Ricoeur’s Hermeneutics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W filozofii hermeneutycznej Paula Ricoeura zagadnienie prawdy fikcji literackiej wiąże się z kwestiami antropologicznymi, czyli poszukiwaniem odpowiedzi na pytania o tożsamość osobową i sens życia w świecie, który jest pozbawiony niezmiennych, substancjalnych fundamentów. Hermeneutyczne zbliżenie fikcji literackich i życia niesie ze sobą ważne konsekwencje dla redefinicji pojęć (związanych z kondycją ludzką, a tradycyjnie kojarzonych z ontologią substancjalną), takich jak: „prawda”, „rzeczywistość”, „rozumienie”, „etyka” i „tożsamość osobowa”. W artykule poszukuję odpowiedzi na następujące pytania: na czym polega prawda fikcji literackiej? Jaki jest status fikcji literackiej wobec rzeczywistości? Co w sztuce literackiej jest tworzone, a co odkrywane? Na czym polega samorozumienie wobec światów literackich? Jaką rolę pełni literatura w konstytuowaniu tożsamości osobowej czytelnika? Dlaczego wkraczanie w światy wyobrażeniowe ma charakter etyczny? Jaką rolę w procesie rozumienia pełni metaforyczne zapośredniczenie?

EN

In Paul Ricoeur’s hermeneutics, the truth of fiction relates to the search for answers to questions about personal identity and the meaning of life in the world lacking substantial foundations. Ricoeur’s considerations are situated between realism and constructivism. The article dicusses the consequences of the hermeneutical relationship between imaginary worlds and reality for the redefinition of such concepts (important to the human condition, but usually associated with substantial ontology), as: “truth”, “understanding”, “ethics” and “personal identity”. I attempt to answer the following questions: What is the truth of literary fiction? What is the relationship between literary fiction and reality? What, in the literary fiction, is created and what is discovered? What does self-understanding, related to the imaginary worlds, consist in? What is the role of literary fiction in constituting personal identity? Why is reading an ethical act? What is the role of metaphorical mediation in the process of understanding?

Keywords

PL

Ricoeur; etyka; fikcja; hermeneutyka; literatura; prawda; rzeczywistość; tożsamość

EN

Ricoeur; ethics; fiction; hermeneutics; literature; personal identity; reality; truth

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2014
• Issue: 42
• Pages: 290-313

Contributors

author

Anna Ziółkowska-Juś

References

• T.W. Adorno, Teoria estetyczna, tłum. K. Krzemieniowa, PWN, Warszawa 1994.
• Arystoteles, Poetyka, tłum. H. Podbielski, Ossolineum, Wrocław 1983.
• H.-G. Gadamer, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. B. Baran, inter esse, Kraków 1993.
• T. Hawkes, Strukturalizm i semiotyka, tłum. I. Sieradzki, PWN, Warszawa 1988.
• M. Heidegger, Drogi lasu, tłum. J. Gerasimuk, R. Marszałek, J. Mizera, J. Sidorek, K. Wolicki, Fundacja Aletheia, Warszawa 1997.
• M. Januszkiewicz, Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012.
• A. Łebkowska, Między teoriami a fikcją literacką, Universitas, Kraków 2001.
• A. Melberg, Teorie mimesis, tłum. J. Balbierz, Universitas, Kraków 2002.
• Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, ALFA, Warszawa 1999.
• M. Proust, W poszukiwaniu straconego czasu, t. VII: Czas odnaleziony, tłum. J. Rogoziński, M. Żurowski, PIW, Warszawa 1992.
• P. Ricoeur, Czas i opowieść, t. 1 – tłum. M. Frankiewicz, t.2 – tłum. J. Jakubowski, t.3 – tłum. U. Zbrzeźniak, Eidos, Wydawnictwo UJ, Kraków 2008.
• P. Ricoeur, Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, wyb. S. Cichowicz, tłum. S. Cichowicz, H. Bortnowska, J. Skoczylas, K. Tarnowski, H. Igalson, E. Bieńkowska, J. Godzimirski, PAX, Warszawa 1985.
• P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja, wyb. K. Rosner, tłum K. Rosner, P. Graff, PIW, Warszawa 1989.
• P. Ricoeur, Krytyka i przekonanie. Rozmowy z Francis Azouvim i Markiem de Launay, tłum. M. Drwięga, Wydawnictwo KR, Warszawa 2003.
• P. Ricoeur, Narrative and Interpretation, D. Wood (ed.), Warwick Studien in Philosophy and Literature, Routledge, London – New York 1991.
• P. Ricoeur, O sobie samym jako innym, tłum. B. Chełstowski, PWN, Warszawa 2002.
• M. Riffatier, Fictional Truth, JHU Press, Baltimore and London 1990.
• K. Rosner, Narracja, tożsamość i czas, Universitas, Kraków 2003.